ادامه تخریب سریالی خانه‌های تاریخی کرمان/ ۱۴ خانه ارزشمند در معرض خطر هستند/ استمدادطلبی میراث‌فرهنگی از مردم و تشکل‌ها

ساعت 24-در یک سال، ۱۰ خانه تاریخی در کرمان با خاک یکسان شدند که آخرین نمونه‌اش خانه قاجاری «تیمو» در محله زرتشتی‌ها بود که شهریور امسال بی‌سر و صدا توسط مالکانش از بین رفت. چند روز پیش هم خبر رسید که یکی دیگر از خانه‌های تاریخی این شهر که مالک خصوصی‌اش اجازه ثبت آن را در فهرست میراث ملی نداده بود، خراب شد.

تخریب سریالی خانه‌های تاریخی کرمان ادامه دارد. در همین یک سال گذشته، ۱۰ خانه تاریخی در این شهر با خاک یکسان شدند که یکی از مهم‌ترین نمونه‌های اخیر خانه قاجاری «تیمو» در محله زرتشتی‌ها بود که شهریور امسال بی‌سر و صدا توسط مالکانش از بین رفت. چند روز پیش هم خبر رسید که یکی دیگر از خانه‌های تاریخی این شهر که مالک خصوصی‌اش اجازه ثبت آن را در فهرست میراث ملی نداده بود، خراب شد. خانه‌ای که به گفته «امید ابراهیمی» مدیرعامل انجمن دیده‌بانان میراث و تمدن کرمان، در فاصله ۱۰۰ متری مسجد ملک در خیابان امام که قدیمی‌ترین مسجد کرمان با قدمتی سلجوقی است، قرار داشت و با مجوز شهرداری کرمان، بدون استعلام از اداره‌کل میراث‌فرهنگی و به دست مالکان آن برای همیشه از بین رفت.

پاییز سال گذشته، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان از واگذاری ۹ بنای تاریخی به بخش خصوصی برای مرمت و بهره‌برداری آن از سوی بخش خصوصی خبر داد و در همین راستا تعدادی خانه به تملک میراث فرهنگی یا شهرداری درآمد اما تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی این شهر همچنان در تملک صاحبان‌شان هستند که تقریبا همه آنها در معرض آسیب جدی یا تخریب قرار دارند. با توجه به بالا بودن ارزش زمین این املاک و نبود اعتبار کافی برای تملک آنها از سوی شهرداری یا میراث فرهنگی، بلندمرتبه‌سازان بسیاری از این ابنیه را که اغلب در مرکز و نقطه طلایی شهر هستند، از مالکان خریداری می‌کنند و به سرعت تبدیل به زمینی صاف برای ساخت آپارتمان می‌شوند.

خانه تاریخی تیمو

خانه تاریخی تیمو

«فریدون فعالی»مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان در گفتگو با ایلنا، به مشکلاتی اشاره می‌کند که سر راه این اداره‌کل برای مرمت و ثبت ملی خانه‌های تاریخی استان وجود دارد.

فعالی با اشاره به اینکه این اداره‌کل در ماه‌های اخیر بعضی از خانه‌های تاریخی کرمان را به صورت مشارکت با بخش خصوصی مرمت و تعیین کاربری کرده است، درباره تخریب چند خانه واجد ارزش این شهر به فاصله چند ماه، گفت: اینکه بگوییم میراث‌فرهنگی برای ثبت و نگهداری از این خانه‌ها کاری نکرده، بی‌انصافی است. منابع ما اندک است و قدرت تملک بناهای تاریخی را نداریم اما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا به هر شکلی که می‌شود این آثار را حفظ و نگهداری کنیم.

مدیرکل میراث فرهنگی کرمان با اشاره به آخرین خانه تخریب شده که در مجاورت مسجد ملک بوده، گفت: متاسفانه این خانه مالک شخصی داشت و با اینکه بارها تلاش کردیم با او وارد مذاکره شویم، اما اجازه ثبت ملی خانه را به میراث‌فرهنگی نداد. اگر خانه‌ای ثبت ملی نشود، ما اختیار و قدرت چندانی برای محافظت از آن نداریم.

فعالی با اشاره به اینکه هنوز نتوانسته‌اند تعدادی از خانه‌های تاریخی دارای ارزش معماری کرمان را در فهرست آثار ملی ثبت کنند، گفت: به دلیل مالکیت خصوصی این خانه‌ها، امکان ورود به آنها برای تهیه پرونده ثبتی مستلزم رضایت و اجازه مالک است و متاسفانه مالکان هم با استفاده از همین پوشش، بدون هماهنگی و اخذ هرگونه مجوزی اقدام به تخریب بنا می‌کنند.

او با بیان اینکه این مشکل نه فقط در کرمان که در تمام شهرهای دارای بافت تاریخی وجود دارد، یادآور شد: قبلا در قالب مرمت اضطراری، مالک راضی به استحکام‌بخشی و حفظ بنا می‌شد و ما هم به‌طور مستمر می‌توانستیم به تعدادی از این ملک‌ها، سرکشی کنیم. ولی الان مالک وقتی می‌بیند که دورتادور ملک او تخریب شده و آپارتمان‌های نوساز ساخته شده، هیچ تمایلی برای ثبت ملی آن ندارد و می‌گوید می‌خواهم آن را بکوبم و مجوزش را هم از شهرداری می‌گیرد؛ چون این خانه ثبتی نیست، شهرداری هم از ما استعلامی نمی‌گیرد. بنابراین زمانی که یک بنای قدیمی و واجد ارزش تاریخی در مالکیت بخش خصوصی باشد امکان نظارت بر آن دشوار است و اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی در آن ممکن است رخ بدهد. متاسفانه به همین علت شاهد تخریب برخی خانه‌ها در داخل بافت تاریخی کرمان بوده‌ایم.

IMG_20201227_215800

خانه‌ای که به تازگی در مجاورت مسجد ملک تخریب شد

مدیرکل میراث فرهنگی کرمان با اشاره به اینکه این مساله تبدیل به یک چالش برای این اداره‌کل شده است، گفت: تاکنون ۱۴ خانه تاریخی واجد ارزش را در کرمان شناسایی کرده‌ایم که به همین دلایلی که گفتم، در معرض خطر و آسیب و تخریب هستند. با اینکه با مالکان آنها مذاکره هم کرده‌ایم می‌گویند تمایلی برای ثبت ملی بنا ندارند و اجازه ورود کارشناسان میراث فرهنگی را هم ندادند و خب، برخورد قضایی و قهری هم نمی‌توان کرد.

فعالی ادامه داد: این در حالی است که بارها گفته‌ایم میراث‌فرهنگی هزینه مرمت خانه‌های تاریخی را به صورت بلاعوض تامین می‌کند و اگر مالک بخواهد آن را تجهیز کند، وامی با کارمزد چهار درصد در اختیارش قرار می‌دهیم. از طرفی، فرایند صدور پروانه و مجوزهای لازم برای کاربری خانه را با کمک شهرداری تسهیل می‌کنیم و حتی اگر سرمایه‌گذار ندارید ما می‌توانیم معرفی کنیم. تمام این راهکارها را ارائه داده‌ایم و هر راهی که می‌توانستیم در پیش گرفتیم تا بناهای تاریخی کرمان حفظ کنیم البته خیلی از مالکان خانه‌های تاریخی هم آمده‌اند و این اتفاق افتاده است.

مدیرکل میراث فرهنگی کرمان با درخواست استمداد از مردم، انجمن‌های میراث فرهنگی و نهادهای دیگر برای کمک به حفظ خانه‌های تاریخی این استان، گفت: دستورالعمل نگهدرای از بافت‌های تاریخی می‌گوید همه دستگاه‌ها و مردم در حفظ آثار و ابنیه تاریخی وظیفه دارند و میراث فرهنگی تنها متولی حفظ آن نیست.

فعالی در پایان خاطرنشان کرد: پیش از هر اقدام دیگری، فرهنگ‌سازی برای تقویت حس تعلق ساکنان و مالکان بناهای تاریخی ضرورت دارد. مردم باید به ثبت تاریخ و تمدن و پیشینه‌شان با دقت نظر بیشتری نگاه کنند؛ از مردم، انجمن‌های مردم‌نهاد میراث فرهنگی و نهادها و دستگاه‌های مرتبط مانند شهرداری می‌خواهیم که به ترویج فرهنگ حفاظت از ابنیه تاریخی و مراقبت از آنها به ما کمک کنند. چراکه این اتفاق باید با همکاری و مشارکت همه رخ دهد و میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند آن را انجام دهد.