از طرفی کارگردان هایی که بتوانند از پس تولید سریال های تاریخی مذهبی به درستی برآیند و این دغدغه را داشته باشند که گاه چندسال از عمر حرفه ای خود را صرف ساخت یک سریال کنند، به ندرت پیدا می شوند.
در این مسیر همچنین انتخاب بازیگرانی که بتوانند از پس نقش ها به درستی برآیند و در عین حال با پذیرش ایفای نقش در یک سریال تاریخی مذهبی، راکورد گریم های سنگین خود را حفظ کنند و گاه به واسطه ایفای نقش یک چهره تاریخی مذهبی تا مدت ها در پذیرش نقش های دیگر، با ملاحظاتی مواجه شوند، هم بر دشواری ها می افزاید.
بالا بودن حساسیت های نگارش فیلمنامه یک سریال مذهبی و برخورداری از پشتوانه محکم تحقیقی هم نکته ای دیگری است که باعث می شود، نوشتن متن یک سریال تاریخی گاه سال ها به طول بیانجامد.
با احتساب این شرایط، باید حساب سریال های تاریخی مذهبی را از دیگر مجموعه های معمول تلویزیون جدا دانست و اینجاست که به مورد اول باز می گردیم که چرا تعداد مجموعه های موفق تلویزیونی در این ژانر به تعداد انگشت های دو دست هم نمی رسد و چرا این سریال ها هر سال در شبکه ها تکرار می شوند.
البته در مقطعی ـ دهه ۸۰ ـ و در دوران ریاست سیدعزت الله ضرغامی که بر اهمیت تولید مجموعه های نمایشی برای انتقال پیام به مخاطب تاکید داشت، ساخت سریال های تاریخی از رونق بیشتری برخوردار بود. اما در دوره های بعد ـ ریاست محمد سرافراز و سپس عبدالعلی علی عسکری ـ با بهانه اهمیت دادن به دیگر ساختارهای برنامه سازی، تولید مجموعه های تاریخی و البته مذهبی با افت کمی و کیفی مواجه شد و در مقطعی هم به کل به فراموشی سپرده شد.
با این همه، به نظر می رسد این روزها روند متناوب ساخت سریال «سلمان فارسی» توسط داود میرباقری، با تمام مشکلاتی که این کارگردان و گروهش در ماه های گذشته طی کرد و چند باری هم لب به اعتراض گشود، می تواند نویدبخش به جریان افتادن دوباره چرخه تولید سریال های تاریخی مذهبی باشد؛ هرچند که همین الان هم پروژه هایی مانند حضرت موسی (ع) و سریال حضرت معصومه (س) را داریم که مدت هاست خبرهایی از تولید آنها منتشر می شود اما عملا این پروسه به جریان نمی افتد.
با مقدمه ای که عنوان شد، شاید بتوان دلیل پخش چندین و چندباره سریال هایی نظیر «امام علی (ع)»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر(ع)»، «شب دهم» و .. را در مناسبت های مذهبی توجیه کرد. هرچند که به رغم انتقادها، تکرار مداوم این مجموعه ها هنوز هم از سوی برخی مخاطبان با استقبال مواجه می شود و این دیدگاه را در بخشی از کامنت هایی که در خبرهای بازپخش این سریال ها منتشر می شود، می توان یافت.
در ادامه این گزارش مروری خواهیم داشت بر چند سریال موفق مذهبی تاریخی که در دهه های اخیر از تلویزیون پخش شده اند و هنوز هم تکرار می شوند.
داود میرباقری: «سلمان فارسی»، «مختارنامه» و «امام علی(ع)»
داوود میرباقری که این روزها در حال ساخت سریال «سلمان فارسی» است، بی‌شک یکی از برجسته ترین کارگردان ها در حوزه ساخت سریال های مذهبی است؛ کارگردانی با کارنامه ساخت سریال های ماندگار «مختارنامه» و «امام علی(ع)».
«مختارنامه» پرتکرارترین سریالی است که تا به حال از تلویزیون پخش شده است. پخش این سریال برای نخستین بار مهر ماه ۱۳۸۹ اتفاق افتاد و حالا هر بار در مناسبت ها، به خصوص محرم و صفر با تدوین‌های مختلف و با محوریت موضوعات و شخصیت های مختلف بازپخش می شود.
و اینگونه بود که کارگردان «مختارنامه» وقتی یک سال قبل در ساخت سریال جدیدش ـ سلمان فارسی ـ ظاهرا با مشکل برخورد کرد، همین مساله را بازگو کرد و به روی مدیران تلویزیون آورد. میرباقری با اشاره به هزینه ساخت سریال «مختارنامه» گفته بود: مختار به روایتی ۲۵ تا ۳۰ میلیارد هزینه داشت. دقیقا نمی دانم و تهیه کننده بهتر می داند. شما یک آمار بگیرید که چه تعداد خانواده ها مجموعه مختار را خریداری کرده اند و آرشیو کرده اند. یک بررسی کنید که آیا سه برابر پولش را درآورده یا نه. می خواهم بگویم این کارها را هرچه هزینه کنیم به پشتوانه این مردم و این فرهنگ و این تماشاگر جواب می دهد و دغدغه است، اما فهم آن برای یک عده از مدیران ما مشکل است.
او همچنین بیان کرده بود: دشواری های ساخت پروژه های تاریخی اسلامی به لحاظ، بودجه، امکانات و موضع گیری ها باعث می شود کار از آنچه در ذهن کارگردان قرار دارد فاصله بگیرد.
این کارگردان در ارتباط با سختی های ساخت پروژه های تاریخی مذهبی گفته بود: این سختی ها و زخم ها زمانی اجر و لذت دارد که نتیجه داشته باشد. به نظر می رسد قصور زیادی از این حیث در حال اتفاق افتادن است که بعد از این همه زحمت آن چیزی که فکر می کردی و می خواستی، با آنچه از آب درمی آید، فاصله قابل توجهی دارد.
پس از این صحبت ها بود که پیمان جبلی، رییس صداوسیما دو بار آن هم در فواصل زمانی نسبتا کوتاه در پشت صحنه سریال «سلمان فارسی» حاضر شد و پس از آن، دیگر گله ای از داود میرباقری هم رسانه ای نشد.
اما از حاشیه های اخیر سریال «سلمان فارسی» هم می توان به صحبت های فریبرز عرب نیا، بازیگر نقش اصلی سریال «مختارنامه» اشاره کرد که گفته است، عوامل ساخت سریال «سلمان فارسی» به کارگردانی داود میرباقری از او برای بازی در این مجموعه دعوت کردند ولی او نپذیرفته چون با معیارها و شرایط و خواسته‌های فعلی‌اش هماهنگ نبود و نخواهد بود.
گفته می شود عرب نیا پس از ایفای نقش مختار، تا مدت ها با ملاحظاتی در پذیرش نقش ها در سینما و تلویزیون مواجه شد.
«یوسف پیامبر (ع)» به کارگردانی فرج الله سلحشور
مرحوم سلحشور کارگردانی مجموعه‌های تلویزیونی تاریخی ـ مذهبی چون ایوب پیامبر، مردان آنجلس و یوسف پیامبر را در کارنامه دارد.
سریال «یوسف پیامبر(ع)» در کنار مجموعه ای چون «مختارنامه» از پرتکرارترین سریال های تلویزیونی هستند که به واسطه پخش چندین باره از شبکه‌های مختلف، طی سال‌های گذشته حتی دستمایه شوخی در فضای مجازی قرار گرفته اند. با این همه «یوسف پیامبر(ع)» را می‌توان یکی از محبوب‌ترین و پربیننده‌ترین سریال‌های دهه ۸۰ معرفی کرد که صداوسیما آن را به برخی کشورهای دیگر هم اهدا کرد. این سریال اولین بار در سال ۸۷ از شبکه یک سیما پخش شد و پس از آن، بارها و بارها از شبکه‌های مختلف به نمایش درآمده است.
زنده یاد سلحشور قبل از ابتلاء به بیماری ای که در نهایت منجر به فوتش شد، قصد ساخت سریال «موسی (ع)» را هم داشت. پروژه ای که در نهایت با مرگ کارگردان، به جمال شورجه سپرده شد. اما متاسفانه جمال شورجه که در سریال یوسف پیامبر (ع) هم سلحشور را همراهی کرده بود، به بیماری مبتلا شد و نتوانست سریال موسی (ع) را کلید بزند. با این دو اتفاق، از ابراهیم حاتمی کیا به عنوان کارگردان جدید این سریال تاریخی مذهبی نام برده شد که او هم در همان بدو امر با مشکلاتی درخصوص اعتراض و شکایت خانواده زنده یاد سلحشور از فیلمنامه مواجه شد.
«شب دهم» و «میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی
حسن فتحی، کارگردان سریال توقیف شده «جیران» و مجموعه «شهرزاد» در شبکه نمایش خانگی، زمانی از کارگردان های موفق تلویزیون به حساب می آمد که صداوسیما در حقیقت در این سال ها او را از دست داد.
فتحی ساخت آثار مذهبی پرمخاطبی نظیر «شب دهم» و «میوه ممنوعه» را در کارنامه دارد که اتفاقا «شب دهم» او در زمره پرتکرارهای تلویزیون قرار می گیرد.
سیدعزت الله ضرغامی، وزیر حال حاضر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در ماه های گذشته با یادی از مجموعه های موفق نمایشی در دهه های گذشته و زمانی که ریاست رسانه ملی را عهده دار بود، گفته است: سریال ماندگار «میوه ممنوعه» پس از انتشار با جذب مخاطب ۸۵ درصدی در زمره‌ی برترین‌های آثار نمایشی سیما قرار گرفت.
فتحی سریال پرمخاطب «شب دهم» را دو دهه قبل برای پخش در ایام محرم ساخت که با بازخورد مثبتی رو به رو شد. به گفته او پخش سریال «شب دهم» در ایام محرم، پیشنهاد محمدرضا جعفری‌جلوه (مدیر وقت شبکه اول) بود. گویا جعفری جلوه معتقد بوده این سریال در ایامی که عید نوروز و محرم با هم تقارن دارند، مخاطب بسیاری را جذب خود می‌کند و همین اتفاق هم افتاد.
حسن فتحی با یادآوری خاطرات ساخت این مجموعه، بیان کرده است: در آن زمان بودجه «شب دهم» به حدی پایین بود که تردید داشتیم می‌توان کاری خوب ساخت یا نه! به آقای بشکوفه (تهیه‌کننده شب دهم) گفتم، من به خاطر عشق به امام حسین (ع) این فیلنامه را نوشتم و به همین خاطر نیز جلو می رویم. هر جا هم کمبود داشتیم با همکاری و قناعت مشکلات را حل می کنیم.
«ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» به کارگردانی مهدی فخیم زاده
شاید باورتان نشود اما مهدی فخیم زاده، کارگردانی که ساخت دو مجموعه تلویزیونی «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» را در کارنامه هنری خود دارد، دیگر به ساخت مجموعه های مذهبی تاریخی نمی اندیشد!
علت چیست؟؛ فخیم زاده در این خصوص به دشوار بودن ساخت برنامه های مذهبی و فضای محدود تولید آثار دینی اشاره کرده است.
او درباره روند شکل گیری دو سریال «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار»، یادآور شده است: آن زمان بنده از طرف آقای حیدریان که رئیس سیما فیلم بودند، مامور ساخت «تنهاترین سردار» شدم. قرار شد که همه چیز تعطیل شود و برای ساخت این سریال کمک کنند؛ چون اولین سریال سیمافیلم درباره شخصیتی مذهبی بود و سریال «امام علی»(ع) در خود شبکه تولید شده بود. من گفتم استعداد این کار را ندارم و آقای حیدریان اصرار به ساخت آن داشتند. تنها شانس من این بود که منبع این کار یک کتاب بود و آن «صلح امام حسن(ع)» نوشته آل یاسین بود که رهبر معظم انقلاب ترجمه کرده بودند.
همچنین این کارگردان در ارتباط با مجموعه تلویزیونی «ولایت عشق» هم اظهار کرده است: بعد از اتمام کار اول که می‌خواستم سر کار خودم برگردم یک کتابی به من دادند درباره زندگی امام رضا(ع) تا بخوانم و گفتند که بر مبنای تجربیات قبلی‌ام سریال «ولایت عشق» را بسازم. این سریال دو سال و نیم طول کشید و صدا روی صحنه بود و اولین بار بود که معصوم را به شکلی نمایش دادیم و این دفعه کتاب های زیادی خواندم که روایت های متفاوتی از زندگی امام داشتند.
فخیم‌زاده با اشاره به این که بعد از ساخت دو اثر تاریخی ـ دینی پیشنهادهای مشابهی به او برای کارگردانی شد که نپذیرفت، درباره علت این مساله تصریح کرد: بعد از ساخت «ولایت عشق» به من پیشنهادات زیادی شد اما من دیگر به سراغ این کار نرفتم و دو دلیل اساسی دارد که یکی این است که روایت‌های تاریخی و دینی مختلف است و اظهارنظرهای مختلفی توسط آدم‌ها انجام شود و خیلی خودمانی بگویم که این کار مبصر زیاد دارد که صاحب نفوذ هم هستند. حالا در زمینه تاریخی آدم سعی می‌کند چیزی خلاف را نیاورد اما درباره شریعت و اعتقادات سخت است.
«صاحبدلان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی
محمدحسین لطیفی از کارگردان هایی است که در زمینه ساخت سریال های مذهبی فعالیت داشته است و به عقیده او می توان سریال «صاحبدلان» را در زمره‌ی نخستین گام‌های پرداختن به مضامین دینی دانست.
او ساخت سریالی چون «صاحبدلان» را یکی از آرزوهایش برشمرده که محقق شده و یادآور شده است، فیلمنامه این سریال در آن دوره به راحتی تصویب نشده بود، بلکه دوره‌ها و بحث و گفتگوهای بسیاری را گذرانده بود.
لطیفی در ارتباط با دلایل پذیرش ساخت سریال صاحبدلان گفته بود: همان طور که بیننده برای تماشای سریالی باید از آن لذت ببرد، من هم از ساختن یک سریال باید لذت ببرم و نمی‌توانم از کاری لذت ببرم مگر آن که تجربه‌ی جدیدی کسب کنم. در ساختن یک فیلم یا سریال علاوه بر این که باید کار را دوست داشته باشم، همان طور که صاحبدلان را دوست داشتم، نوع و شیوه‌ی روایت یک قصه هم برایم مهم است.
انتهای پیام
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.