جنگ غزه و ارکان ژئواستراتژی جدید آمریکا در خاورمیانه

ساعت 24 - برخی از تحلیلگران به طور مشخص وقایع جنگ اکتبر 1973 را نقطه عطف در تغییر وضعیت اسرائیل در سیاست واشنگتن می‌دانند و معتقدند ملاحظات ژئوپلیتیک آمریکا در خاورمیانه منجر به حمایت ریچاردنیکسون از اسرائیل در جنگ 1973 شد.

تنها چند ساعت پس از عملیات "طوفان الاقصی"، همه دستگاه‌های سیاسی، اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده آمریکا برای کمک به اسرائیل بسیج شدند. در دو هفته گذشته شمار تماس‌ها و سفرهای دیپلماتیک و حتی عملیاتی مقامات آمریکایی به تل آویو به شکل تصاعدی افزایشیافته است. به نظر می‌رسد اتاق فکری در کاخ سفید برای مشاوره سیاسی—اطلاعاتی، نظامی و امنیتی برای تل آویو فعال شده و ارتباط مستقیمی بین این اتاق فکر و کابینه اسرائیل برقرار است. به دلیل این حجم مداخله مستقیم و نزدیک آمریکا در جنگ می‌توان گفت جنگ در فلسطین اشغالی از چهره اسرائیل–مقاومتفلسطین به چهره آمریکایی-اسرائیلی علیه مقاومت محور مقاومت تغییر کرده است. برای اغلب تحلیلگران الگوی کمک آمریکا به اسرائیل تقریبا آشنا است. اما این حجم از حمایت آمریکا در مقایسه با سایر جنگ‌های اسرائیل در دو دهه گذشته بسیار بیشتر و احساسی بوده و برای بسیاری از ناظران سوال برانگیز شده است. در حالی که ایالات متحده در جنگ اوکراین درگیر است، چه اهداف و انگیزه‌هایی موجب این حجم از حمایت شتابزده واشنگتن از تل آویو شده است؟ آیا واشنگتن درصدد کنترل تنش در خاورمیانه و یا برعکس به دنبال گسترش جنگ در منطقه است؟ آیا جنگ غزه برای ایالات متحده فرصت جدیدی برای طرح ریزی استراتژی جدید در خاورمیانه فراهم کرده است؟ چه تغییری در ژئواستراتژی ایالات متحده رخ داده است؟ اهداف و انگیزه‌های واشنگتن از زمانی که هری ترومن رئیس جمهور اسبق ایالات متحده آمریکا به عنوان اولین رهبر جهانی موجودیت رژیم اسرائیل را به رسمیت شناخت تاکنون حفظ امنیت این رژیم بخشی از تعهدات ایالات متحده آمریکا است. تنها یازده دقیقه پس از انتشار اعلامیه تشکیل اسرائیل در 14 می 1948، واشنگتن این رژیم را به رسمیت شناخت. اما تا جنگ‌های 6 روزه 1967 مناسبات آمریکا و اسرائیل در سایه روابط اسرائیل و بریتانیا قرار داشت. جنگ اسرائیل و اعرابی که متحدان اتحادجماهیر شوروی بودند، موجب شد اسرائیل بیش از پیش به عنوان بخشی از بلوک غرب شناخته شود. تعیین پست جدید مشاور وزیر خارجه آمریکا در امور سوریه - اسپوتنیک ایران , 1920, 24.10.2023 آمریکا در صورت حمله به شهروندانش به ایران پاسخ خواهد داد 24 اکتبر 2023, 20:15 برخی از تحلیلگران به طور مشخص وقایع جنگ اکتبر 1973 را نقطه عطف در تغییر وضعیت اسرائیل در سیاست واشنگتن می‌دانند و معتقدند ملاحظات ژئوپلیتیک آمریکا در خاورمیانه منجر به حمایت ریچاردنیکسون از اسرائیل در جنگ 1973 شد. پس از آن، از سال 1983 با تشکیل گروه نظامی-سیاسی مشترک (the Joint Political-Military Group (JPMG)) و پیمان ایالات متحده و اسرائیل برای تلاش مستمر برای هماهنگی نظامی و امنیتی، جایگاه رژیم اسرائیل به شریک راهبردی آمریکا در خاورمیانه ارتقا یافت. در طول دهه‌های گذشته لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا در تقویت و استمرار روابط خدشه ناپذیر آمریکا و اسرائیل نقش بسیار مهم و تعیین کننده‌ای داشته است. اما حمایت از اسرائیل به یک باور در جامعه آمریکایی نیز تبدیل شده است. بر اساس نظرسنجی‌های اخیر تقریبا دو سوم آمریکایی‌ها معتقدند که ایالات متحده بایدعلناً و بطور مستقیم از اسرائیل در جنگ بین اسرائیل و گروه‌های فلسطینی حمایت کند. هر چند در این موضع شکاف‌های نسلی و نژادی گسترده‌ای وجود دارد، اما می‌توان گفت حجم حمایت داخلی آمریکایی‌ها از اسرائیل نیز در انگیزه‌های واشنگتن برای دخالت مستقیم در جنگ غزه بی تاثیر نبوده است. به ویژه اینکه ایالات متحده در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد و بایدن نیز بار دیگرنامزد انتخابات شده و تمایل دارد دور دوم ریاست جمهوری خود را تضمین کند. به همین دلیل چشم به حمایت لابی اسرائیلی دوخته است. از سوی دیگر به واسطه نفوذ لابی اسرائیلی در هر دو جناح سیاسی آمریکا، رهبران احزاب سیاسی ایالات متحده خواهان کمک به تضمین برتری نظامی کیفی اسرائیل در خاورمیانه هستند. در واقع آمریکایی‌ها حتی خواستار توازن نظامی بین اسرائیل با سایر قدرت‌های منطقه‌ای نیستند، بلکه به دنبال هژمونی اسرائیل در خاورمیانه هستند. دربستر منطقه‌ای و بین المللی دلیل اصلی این جهت گیری سیاست آمریکا را می‌توان به تغییر و تحولات در منطقه و سیاست موازنه جویانه عربستان بین ایالات متحده آمریکا و چین نیز نسبت داد. ضمن اینکه واشنگتن به دلیل کنترل سرعت روند تحول نظم جهانی ناگزیر شده است سطح تعارض با چین در شرق آسیا را کاهش دهد. در واقع خاورمیانه به زمینی برای رقابت ژئواسترتژیک ایالات متحده آمریکا و چین تبدیل شده است. در این رقابت نیز اسرائیل شریک مطمئن واشنگتن محسوب می‌شود و لذا رکن اصلی سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا را تشکیل می‌دهد. نقش اسرائیل در ژئواستراتژی آمریکا چه در دوره جنگ سرد و چه پس از آن، اسرائیل نقش کلیدی در برقراری نظم آمریکا محور در منطقه خاورمیانه ایفا می‌کرد. پس از انقلاب اسلامی در ایران و تغییر سیاست تهران در قبال واشنگتن، در دهه‌های گذشته سیاست خاورمیانه‌ای ایالات متحده مبتنی بر چند رکن بود: 1-حمایت از امنیت اسرائیل و تقویت برتری کیفی آن در منطقه، 2-بسط حضور نظامی ایالات متحده در منطقه، 3-اتحاد منطقه‌ای با برخی کشورهای عربی منطقه به ویژه عربستان سعودی که به عنوان رهبر جهان عرب شناخته می‌شود. اما در سال‌های اخیر با افزایش مناسبات عربستان با چین به عنوان رقیب اصلی ایالات متحده در نظام بینالملل، رکن سوم سیاست منطقه‌ای ایالات متحده متزلزل شده است. آمریکا در ماه‌های گذشته تلاش کرد با عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان و اعطای امتیازاتی به ریاض همچنان رکن سوم را حفظ کند. اما نه تنها طوفان الاقصی، بلکه مطالبات سیاسی و امنیتی ریاض، واشنگتن را با موانع و چالش‌های زیادی مواجه کرد. به همین دلیل می‌توان گفت ابعاد گسترده تحرکات نظامی ایالات متحده پس از طوفان الاقصی نشان می‌دهد که واشنگتن نه تنها اسرائیل را از مهمترین ارکان سیاست منطقه‌ای ایالات متحده در خاورمیانه بلکه رکن تعیین کننده می‌داند. اما عملیات طوفان الاقصی موجودیت این رکن را با مخاطره زیادی مواجه کرد. دکترین امنیتی اسرائیل بر پایه سه رویکرد تقویت بازدارندگی دفاعی، راهبردهای تهاجمی و اتحادهای فرامنطقه‌ای استوار است. سبک اجرا و غافلگیری طوفان الاقصی باعث خدشه دار شدن بازدارندگی دفاعی اسرائیل شد. به همین دلیل نقش مولفه‌های کلیدی دیگر در راهبرد امنیتی اسرائیل،یعنی تقویت رابطه امنیتی ویژه با آمریکا از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. استحکام چتر حمایتی آمریکا از اسرائیلبا هدف احیای دوباره بازدارندگی دفاعی و راهبرد تهاجمی اسرائیلارزیابی می‌شود. در واقع واشنگتن در تلاش است تا از طریق تقویت دفاعی-تهاجمی اسرائیل، ضمن حفظ موجودیت شریک راهبردی خود در خاورمیانه و تقویت حضور نظامی آمریکا در منطقه، مانع از شکل گیریترتیبات منطقه‌ای جدید به ضرر جناح منطقه‌ای آمریکا شود. راهبرد جنگ یا کنترل تنش؟ وضعیت در خاورمیانه سیال است و هر حرکت در منطقه مانند حرکت بر روی شن‌های روان است. این ادراک تهدید موجب خویشتنداری بیشتر بازیگران منطقه‌ای شده است. در همین فاصله اما ایالات متحده با توجیه تلاش برای کمک به حفظ وضع موجود، ناوها و جنگنده‌های بیشتری راهی منطقه کرده است. به دستور پنتاگون قرار است تعداد بیشتری از جنگنده‌‌های آمریکایی به پایگاه‌‌های این کشور در خاورمیانه اعزام شوند. محموله کمک‌های نظامی و تسلیحاتی بیشتر ایالات متحده نیز وارد فلسطین اشغالی شده یا در راه است. پایگاه نظامی آمریکا در سوریه - اسپوتنیک ایران , 1920, 24.10.2023 رسانه‌ها از افزایش احتمالی حملات به پایگاه‌های آمریکا در خاورمیانه خبر دادند 24 اکتبر 2023, 18:15 بر اساس گزارش‌ها، دولت آمریکا لایحه‌ای شامل کمک مالی به تل آویو و کی‌یف را به کنگره تحویل داده است. این افزون بر افزایش فروش تسلیحات به اسرائیل است. از اکتبر سال 2023، ایالات متحده 599 پرونده فروش نظامی خارجی به اسرائیل به ارزش 23.8 میلیارد دلار در دستور کار قرار داده است. به نظر می‌رسد از سویی افزایش حضور نظامی آمریکا در منطقه به واشنگتن امکان می‌دهد تا بتواند گزینه‌های متعددی را برای دخالت نظامی احتمالی در هر نوع جنگ مطلوب کاخ سفید داشته باشد. از سوی دیگر همه اظهارات مقامات واشنگتن نشان می‌دهد آمریکا برای استفاده از کمک‌های نظامی بیشتر برای هر نوع جنگی چک سفید امضا به اسرائیل اعطا کرده است. به همین دلیل برخی از امکان وجود برنامه برای درگیری نظامی آمریکا در منطقه گمانه زنی می‌کنند. با این حال از مجموع شواهد می‌توان استنباط کرد هدف دولت بایدن بیش از آنکه آغاز جنگ جدید در منطقه باشد کمک به افزایش برتری نظامی اسرائیل و بسط حضور نظامی آمریکا در منطقه در پی طوفان الاقصی است. آمریکا پیش از حمله حماس به اسرائیل نیز به بهانه‌هایی مانند مقابله با ایران در خلیج فارس حضور نظامی در منطقه را افزایش داده بود. آسیب‌پذیری اسرائیل در هر نوع جنگ احتمالی منطقه‌ای نیز از دلایل عدم تمایل واشنگتن به گسترش درگیری در منطقه است. فلسطین اشغالی تحت تسلط اسرائیل دارای وسعت سرزمینی گسترده اینیست، توان ورود به جنگیفرسایشی را ندارد و در هنگام جنگ نمی تواند در برابر حملات ضربتی برای مدت زیادی مقاومت کند. به نظر می‌رسد که اولویت دیگر آمریکا از افزایش نظامیگری در منطقه، منصرف کردن محور مقاومت و دیگر بازیگران احتمالی از تداوم حملات به منافع اسرائیل است. با تمام تفاسیریاد شده، این نکته نیز حائز توجه است که روندها نشان می‌دهند محدودیت‌های ایالات متحده در خاورمیانه بیشتر شده است و از این لحاظ درک و پیش‌بینی سیاست خاورمیانه‌ای واشنگتن در آینده پیش‌رو نیز دشوار شده است.

اسپوتنیک نیوز