دورویی از جنس چینی

محمدرضا ستاری درروزنامه جهان صنعت نوشت: «نیهائو، چین» نام آخرین تلاش این کشور برای جذب گردشگران خارجی است. لوگوی همراه این عبارت که معنای آن سلام چین است، یک خرس پاندا را به عنوان نماد این کشور به نمایش می‌گذارد. حتی گفته می‌شود برخی مقامات چینی برای تبلیغ کمپین این کشور به غرب سفر کرده‌اند و ویدئوهای منتشر‌شده نیز خارجی‌هایی را نشان می‌دهد که با ظاهری شاد و خندان به استقبال چینی‌ها می‌آیند.

با این حال فضای بیلبوردهای شهری در چین زبانی متفاوت را در این کشور به کار گرفته است. برای کسانی که به زبان چینی مسلط هستند، بیلبوردهای شهری مملو از پیام‌هایی است که به شهروندان هشدار می‌دهد مراقب جاسوسان خارجی و تهدید آن‌ها برای امنیت ملی کشور باشند. در واقع این نقطه نظر مهم حزب کمونیست چین است که به مردم این کشور هشدار می‌دهد، گردشگران، روزنامه‌نگاران و تجار خارجی همگی به صورت بالقوه می‌توانند پوششی برای جمع‌آوری اطلاعات از چین باشند. در همین رابطه به تازگی مجله اکونومیست در گزارشی آورده است که بیش از یک سال از کنار گذاشتن سیاست کووید صفر از سوی این کشور می‌گذرد. سیاستی که به منظور مهار همه‌گیری کرونا در دستور کار قرار گرفته بود و از اوایل سال ۲۰۲۰ تا پایان ۲۰۲۲ محدودیت‌های شدیدی را برای سفر به این کشور اعمال می‌کرد. حالا پس از کنار گذاشتن این سیاست، دولت چین یک رویه متناقض در پیش گرفته است. یعنی از یک سو، بخش‌های دولتی به دنبال جذب گردشگران و سرمایه‌های خارجی هستند، به طوری که اخیرا چینی‌ها یک هیات بلندپایه را به داووس سوئیس فرستاده بودند و در این نشست لی کیانگ نخست‌وزیر این کشور تاکید کرده بود که مهم نیست جهان چگونه تغییر می‌کند؛ ما درهای خود را روی جهان باز و بازتر خواهیم کرد. این صحبت‌ها به گفته کارشناسان حداقل از یک جنبه درست است، زیرا آمارها نشان می‌دهد تجارت چین بر حسب دلار ۳۱ درصد نسبت به سال ۲۰۱۹ رشد کرده است، اما از جنبه‌های دیگر شواهد نشان می‌دهد شی جین پینگ به عنوان رهبر چین در حال تغییر رابطه با غرب بوده و همزمان با محتاط شدن غرب نسبت به پکن، کشور را به سمت یک درون‌گرایی هدایت می‌دهد. چالش بزرگ از جمله شواهدی که می‌تواند این گزاره را به اثبات برساند، کاهش محسوس میزان مسافرت خارجی‌ها به چین است. طبق آمارها، چین در سال ۲۰۲۳، در حدود ۶۲ میلیون نفر کمتر از سال ۲۰۱۹ ورود و خروج خارجی‌ها را ثبت کرده است. یعنی میزان سفر خارجی‌ها به این کشور در حالی بیش از ۶۳ درصد کاهش یافته که دولت چین از یک سو به دنبال اجرای بی‌کم و کاست سیاست کووید صفر بوده و از سوی دیگر غرب به رهبری آمریکا نیز پروژه بازنگری گسترده‌ای را برای مقابله با ظهور و بروز چینی‌ها دنبال کرده است. در حالی دونالد ترامپ یک جنگ تجاری را با چین کلید زد و تمرکز خود را بر مهار فعالیت‌های نظامی این کشور قرار داد که دولت بایدن هم دقیقا همین رویه را دنبال کرده است. حتی در شرایطی که جنگ اوکراین به شکاف میان چین و غرب دامن زد، دولت بایدن در اقدامی بی‌سابقه صادرات تراشه‌های نیمه‌هادی و فناوری‌های پیشرفته به چین را ممنوع کرد. در همین راستا هر چند در نشست مشترک بایدن و شی در سانفرانسیسکو که در آبان ماه امسال برگزار شد، دو طرف توافق کردند ۶۳ پرواز مستقیم میان دو کشور در هفته ایجاد شود که البته بسیار کمتر از حدود ۳۰۰ پروازی است که قبل از همه‌گیری کرونا انجام می‌شد، اما روند واگرایی میان دو کشور به گونه‌ای نیست که با چنین اقداماتی به روال عادی بازگردد. به گفته کارشناسان این آمریکایی‌ها بودند که موضوع تقابل با چین را برجسته کردند. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۲ شاهد بودیم که ترامپ در قالب طرحی به نام ابتکار چین، به دنبال کشف جاسوسان چینی در دانشگاه‌ها و مراکز تجاری آمریکا بود. در چنین شرایطی بود که تعداد مقالات علمی مشترک میان دو کشور به میزان زیادی کاهش پیدا کرد. امروز نیز شاهد هستیم که دیپلمات‌های چینی شکایت دارند که برخی از دانشجویانی که ویزاهای معتبر برای سفر به آمریکا دارند مورد بازجویی‌های طولانی‌مدت از سوی آمریکایی‌ها قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که اکنون می‌بینیم رسانه‌های دولتی چین نمونه‌های بدرفتاری آمریکایی‌ها با چینی‌ها را برجسته می‌کنند؛ امری که به گفته برخی از ناظران نقطه مطلوب در پس ذهن شی جین پینگ به عنوان رهبر این کشور است. او این مساله را با کاهش محسوس مسافرت‌های خارجی خود نشان داده؛ به طوری که در حالی در سال ۲۰۲۳ سیزده روز را در خارج از کشور گذرانده که در سال ۲۰۱۹، ۲۸ روز در مسافرت‌های خارجی به سر برده است. این موضوع همان‌طور که عنوان شد یک تناقض مشهود از سوی چینی‌ها در خصوص سیاست‌های اعلامی و اعمالی آن‌هاست. آن‌ها در شرایطی با کمپین معروف «نیهائو، چین» برای گردشگران آلمانی، ایتالیایی، فرانسوی، هلندی، اسپانیایی، سوئیسی و همچنین مالزیایی ۱۵ روز ویزای گردشگری صادر می‌کنند که برای شهروندان روسیه چنین امتیازی را در نظر نگرفته‌اند. از سوی مقابل برنامه‌های جدی و بلندمدتی را برای عدم وابستگی به غرب و نیز ایجاد محدودیت‌های بیشتر نیز دنبال می‌کنند. شی به دنبال چیست؟ این موارد در شرایطی برجسته شده که وضعیت اقتصادی متزلزل چین نیز تاثیر قابل ملاحظه‌ای در نوع نگرش شی در رابطه با غرب گذاشته است. در همین رابطه آمارها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در پروژه‌های سبز چین از ۸۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به کمتر از ۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. همچنین در حالی جریان سرمایه‌گذاری خارجی در چین در چهار فصل گذشته منفی بوده که حالا برخی از فعالان اقتصادی و تجار در خصوص نوع برخورد دستگاه‌های دولتی و امنیتی چین با آن‌ها ابراز نگرانی می‌کنند؛ امری که باعث شده مجله اکونومیست به نقل از برخی منابع مطلع مدعی شود شی، توسط افراد امنیتی احاطه شده و دسترسی به او نیز از گذشته مشکل‌تر است. بنابراین به گفته برخی تحلیلگران، شی در حال تقابل با نفوذ ایدئولوژیک غرب است و این مساله را می‌توان در صحبت‌های وی مبنی بر خودکفا کردن اقتصاد چین فهمید. اقدامات غرب برای اعمال فشار بر چین، چنین ذهنیتی را در او تقویت کرده و خروجی آن نیز کاهش سهم تجارت خارجی پکن با اقتصادهای بزرگ دنیاست. در این میان هر چند که برای شی ارتباط با آمریکا همچنان مهم است، اما همکاری با کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور برای او به یک اولویت استراتژیک و اقتصادی بدل شده است؛ امری که یکی از پایه‌های آن جایگزینی مرکز قدرت جهانی با محوریت پکن است تا سیاست‌های درهای باز چین از سوی شی جین پینگ به شیوه خاص او اجرایی و پیاده‌سازی شود.