ممکن است دیگر کیکی روی میز نباشد
ساعت 24 -سال 1355 که ژیسکار دستَن، رییس‌جمهور وقت فرانسه، به ایران سفر کرده بود شاه شخصاً به استقبال وی در فرودگاه رفت. در مسیر برگشت به کاخ وقتی از خیابانی تر و تمیز و گل‌کاری شده عبور می‌کردند، شاه درباره نظریه به سوی تمدن بزرگ و کتابی که در این زمینه نوشته بود با او حرف می‌زد و به دستن گفت ما در 10 سال آینده از نظر توسعه به ژاپن خواهیم رسید.
ژیسکار دستن همان‌جا به شاه گفت برای جامعه‌ای که مجبور است اطراف گل‌کاری‌ها و چمن‌کاری‌هایش در باغچه‌های خیابان نرده بکشد، این حرف‌ها خیلی زود است و شما راه زیادی تا رسیدن به دروازه‌های توسعه در پیش دارید. همان‌طور که پیانو خریدن شما را پیانیست نمی‌کند؛ همان‌طور که خریدن راکت تنیس شما را تنیسور نمی‌کند؛ جاده و فرودگاه و کارخانه ساختن، دست هر نفر یک خودرو، یک لپتاپ و یک تلفن هوشمند دادن شما را توسعه یافته نمی‌کند. قسمت سخت‌افزاری توسعه را که کارخانه است و فرودگاه و ابزارها و تجهیزات می‌توان با پول وارد کرد ولی قسمت نرم‌افزاری و مغزافزاری توسعه به این راحتی‌ها و سادگی‌ها وارد ذهن و ترجیحات رفتاری و عادات مردم نمی‌شود. ما هنوز در مرحله سخت‌افزاری و البته آسان توسعه گیر کرده‌ایم و راه درازی در مرحله نرم‌افزاری، مغزافزاری و صد البته دشوار توسعه باقی‌مانده است.
این روزها، کشور درگیر مناقشه‌ای است برای توزیع کیک کوچک و در حال کوچک‌تر شدن اقتصاد. ائتلاف‌های پرقدرتی که برای سهم بیشتر از دلارهای نفتی، وام‌های بانکی ارزان، آب زیرزمینی اندوخته نسل‌ها، گاز و گازوئیل و برق یارانه‌ای و دسترسی به امضاهای محدودکننده تجارت و ایجادکننده انحصار و قیمتگذاری دستوری، دولت و بخش‌هایی از حکومت را تسخیر کرده‌اند؛ رسانه‌ها و تریبون‌های بسیاری را به دست گرفته‌اند و قواعد توزیع کیک حقیر اقتصاد ایران را به نفع خود و به بهای ناکارآمدی اقتصاد ملی و فقر بیشتر اکثریت ملت ایران تنظیم می‌کنند.
ما دولت و مجلس و بودجه و آیین‌نامه و دستورالعمل را وارد کرده‌ایم؛ وزارتخانه‌های جور واجور با اسامی گوناگون کم نداریم؛ برنامه توسعه نوشتن را تقلید کرده‌ایم؛ سامانه‌های عریض و طویل و اداره نظام‌های ملی را تدارک دیده‌ایم اما همه این بوروکراسی، سخت‌افزار توسعه و پیشرفت است و صرفاً توهم رسیدن به توسعه را ایجاد می‌کند.
غافل از آنکه تا نگرش و باورمان نشود که باید به توزیع ثروت روی بیاوریم و از توزیع فقر فاصله بگیریم راه به جایی نخواهیم برد. غافل از آنکه تا دیوارهای بلند انحصار و توزیع رانت‌های چرب و نرخ‌های چندگانه فسادزای ارزی و قیمتگذاریهای دستوری و تکلیفی مخرب رقابت را کنار نگذاریم و به تولید واقعی ثروت و ارزش افزوده برای مردم ایران و بزرگ‌تر کردن کیک اقتصاد ایران روی نیاوریم، هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم.
غافل از آنکه تا باور نکنیم که محیط رقابتی، کارآمدی می‌آورد و روی برگرداندن از زنجیره‌های تجارت و تولید جهانی و محدود شدن به بازار ایران ظاهرش جذاب است و کیفیت و کمیت تولید ایران را فدای منافع عده محدودی می‌کند؛ همه آن بوروکراسی و وزارتخانه‌ها و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و برنامه‌های چندساله و بودجه‌های حجیم، حکم پیانو یا راکت تنیس را دارند و خبری از پیانیست شدن یا تنیسور شدن نیست.
زمانی که از مشارکت مردم و بخش خصوصی برای جهش تولید صحبت می‌شود؛ معنایش این نیست که بخش خصوصی و مردم کارخانه بسازند و شرکت تاسیس کنند و مجتمع صنعتی احداث کنند بلکه بیشتر از هر چیزی انتظار می‌رود که بخش خصوصی واقعی و سالم ایران که البته این روزها نحیف شده است، بتواند پیوندهای مستحکم ائتلاف‌های قوی و مخرب ایجادکننده انحصار و رانت و فساد را بشکنند، در مقابل رانت‌ها و قیمتگذاریهای دستوری و ارزهای ترجیحی و محدودیت‌های تجاری و حمایت‌های ظاهری از تولید بایستد و روشنگری کند و قبل از آنکه دیگر کیکی روی میز نباشد، آن‌هایی را که با شعارهای پوچ پوپولیستی جامعه را فقیرتر و ضعیف‌تر می‌کنند، عقب برانند.
فرزین فردیس، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.