با حضور محسنیان‌راد،موسوی و قوچانی برگزار شد

میزگرد بررسی وضعیت مطبوعات ایران

سایت خبری تحلیلی ساعت 24- مهدی محسنیان راد، سیدنظام الدین موسوی و محمد قوچانی در میزگردی که در دانشکده علوم اجتماعی تهران به بررسی وضعیت مطبوعات ایران در چند دهه اخیر پرداختند.
میزگرد بررسی وضعیت مطبوعات ایران با حضور مهدی محسنیان راد جامعه شناس و استاد ارتباطات، سید نظام الدین موسوی مدیر عامل خبرگزاری فارس و محمد قوچانی سردبیر ماهنامه مهرنامه، عصر امروز در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و به همت انجمن علمی این دانشگاه برگزار شد.
محسنیان‌راد در این میزگرد به عنوان نخستین سخنران اظهار داشت: شرایط جهانی شدن ویژگی خاصی دارد؛ وقتی انقلاب صنعتی شکل گرفت تولید انبوه پیش آمد و مصرف انبوه را به دنبال داشت.
وی با تاکید بر اینکه هم‌اکنون تولید انبوه در روزنامه شکل گرفته است یادآور شد: باید دید که چقدر در تولید انبوه پیام وجود دارد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: باید دید که مطبوعات ایران چقدر نیاز ارتباطاتی را رفع می‌کنند.
محسنیان‌راد با بیان اینکه تجربه نشان داده هرگاه حکومت ضعیف شده تیراژ بالا رفته و رسانه‌ها فحاش شده‌اند گفت: سال 1986 در مقاله‌ای اولین مجله‌ها و عمر آنها را حساب کردیم و به کامپیوتر دادیم در سخنرانی خود در آنجا از اصطلاح جدیدی استفاده کرده و گفتم دچار مرگ زودرس مطبوعات هستیم.
وی با انتقاد از برخورد با رسانه‌ها اظهار داشت: این وضعیت به وجود آمده به نفع ماهواره جلو می‌رود و ما ذائقه ایرانی و ذائقه رسانه‌ای را تغییر خواهیم داد، از زمان شروع به فعالیت BBC و VOA ذائقه رسانه‌ای در حال تغییر است.
موسوی:نقد از وظایف و مسئولیت‌های رسانه است
در ادامه این میزگرد،سیدنظا‌م‌الدین موسوی مدیرمسئول خبرگزاری فارس، در این باره که چرا مطبوعات کاغذی ریزش مخاطب داشته‌اند، اظهار داشت:‌ موضوع افت مخاطب روزنامه ها در ایران اگر به تنهایی مورد بررسی قرار گیرد احتمالاً ارزیابی دقیقی حاصل نشود چرا که در این خصوص، شرایط ایران تحت تاثیر شرایط جهانی است و با تحولات جهانی در حوزه رسانه، وضعیت روزنامه های ایران نیز دچار تغییراتی شده است.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، با بیان اینکه روزنامه یا رسانه مکتوب قبل از اینکه اینترنت و شبکه‌ های ماهواره ای گسترش یابند، تقریباً رسانه بی‌رقیب بود، گفت: رادیو و تلویزیون که رقیب روزنامه ها بودند نتوانستند جای این رسانه را بگیرند اما با ایجاد خبرگزاری ها و سایت های خبری اینترنتی وضعیت تفاوت کرده است.
دبیرکل انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان افت تیراژ روزنامه‌ها را متأثر از مؤلفه‌های مختلفی دانست که در دنیا با آن مواجه هستیم و یادآور شد: بر اساس آمار ارائه شده افت تیراژ یک امر جهانی است؛ با توجه به آماری که وجود دارد در آمریکا رسانه‌های مکتوب 30درصد افت تیراژ داشته‌اند که این افت تیراژ در انگلیس نیز 20 درصد بوده است.
وی با تأکید بر اینکه این افت تیراژ دلایلی دارد، یادآور شد: یکی از دلایل عمده، شکل‌گیری شبکه‌های رسانه‌ای آنلاین و مجازی است به گونه ای که طی سالیان اخیر بسیاری از رسانه‌های مکتوب به سمت آنلاین شدن رفته‌اند.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، در ادامه به اشاره به گزارشی با مضمون «چه کسی روزنامه‌ها را کشت»، تصریح کرد: در این گزارش آمده است که تا سال 2043 به سمتی می رویم که رسانه‌های مکتوب کاملاً کنار گذاشته می شوند.
وی همچنین گفت طرفداران محیط زیست نیز مخالف از بین بردن جنگل ها برای تولید کاغذ هستند اما این موضوع شاید خیلی تأثیر نداشته باشد.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، در ادامه با اشاره به کم بودن دایره مخاطبین روزنامه ها در ایران در دوره های مختلف، بر ضرورت آسیب شناسی فرهنگی در این باره تاکید کرد و اظهار داشت: علاوه بر روزنامه های سیاسی ما شاهدیم که روزنامه های ورزشی نیز مخاطب در خوری ندارند و به همین دلیل نمی توان ادعا کرد که چون روزنامه ها توقیف می شوند پس تیراژ پایان آمده است. روزنامه های ورزشی که توقیف نمی شوند چرا تیراژ قابل توجهی ندارند؟
وی تصریح کرد: فقدان فرهنگ کتابخوانی در کشور ما هم یک معضل است و ما در زمره کشورهایی هستیم که سرانه مطالعه در آنها خیلی کم است و در این خصوص باید یک آسیب شناسی دقیق و علمی داشته باشیم.
وی بر همین اساس اضافه کرد: بخشی از مشکلات ما در حوزه های مختلف از جمله کم بودن تیراژ روزنامه ها به فرهنگ جامعه بر می‌گردد. آیا ما نقد اجتماعی داریم؟ خیر نقد اجتماعی بسیار کم است.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، در پاسخ به این سؤال قوچانی که چرا دستگاه‌های حاکمیتی رسانه ایجاد می‌کنند، تصریح کرد: در تمام دنیا نهادهای حاکمیتی رسانه دارند، رادیو و تلویزیون دارند؛ سیستم‌های رسانه‌ای در برخی جاها به نحوی تعبیه شده که حرف همان سیستم حاکمیت را می‌زنند اما در لوای دیگری.
وی با بیان اینکه در همه جای دنیا حاکمیت و دولت موظف به ایجاد فضا برای رسانه هاست، گفت: بسیاری از رسانه‌ها از دولت یارانه می‌گیرند اما دولت جدید به خبرگزاری فارس، یارانه نمی‌دهد ولی ممکن است به همفکران آقای قوچانی بیشتر یارانه بدهد.
موسوی با طرح این سؤال که آقای قوچانی! روزنامه شرق در بستر کدام رسانه قامت برافراشت، گفت: روزنامه شرق در بستر روزنامه همشهری رشد کرد؛ زمانی که آقای کرباسچی شهردار بود با استفاده از امکانات شهرداری شبکه‌ای رسانه ای را تشکیل داد.
وی ادامه داد: روزنامه شرق از دل همشهری بیرون آمد؛ پس چرا روزنامه یا خبرگزاری‌های دیگر هم نتوانند از دل نهادی دیگر بیرون بیایند.
موسوی با بیان اینکه ما جایی که باید علیه توقیف حرف بزنیم حرف خواهیم زد، گفت: اما در برخی مواقع در برخی روزنامه ها شاهد توهین به ارزشهای ملی و مذهبی بودیم که به همین دلیل خواستار رعایت قانون می شدیم.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، با تاکید بر اینکه رسانه پدیده‌ای است که مردم فکر کنند در آن با خودشان حرف می‌زنند، یادآور شد: در واقع رسانه باید آئینه تمام‌نمای جامعه باشد. آیا مطبوعات ما آئینه تمام نمای جامعه ما هستند.
وی با بیان اینکه آیا ما خوراک لازم و درست را به نحوی که همه مردم استفاده می‌کنند، فراهم می‌کنیم، افزود: خیر. چنین نیست.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، با انتقاد از سیطره فضای سیاسی بر مطبوعات کشور گفت: رسانه‌های جناحی صرفا متاثر از مسائل سیاسی هستند و یک مسئله کوچک تا یک هفته تبدیل به مسئله اصلی همه رسانه‌ها می‌شود.
موسوی ادامه داد: از روز قبل تیترها و موضوعات اصلی برخیروزنامه ها قابل پیش‌بینی است و تیتر و شخصیت‌های اول روزنامه‌ها یکی می‌شود که این بستر انتخاب را برای مردم فراهم نمی‌کند.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، یادآور شد: باید از عملکرد خود روزنامه‌نگاران نیز آسیب‌شناسی صورت گیرد و اگر انضباط و چارچوب‌ها رعایت شود همه در فضای منطقی کار خود را ادامه می‌دهند.
در ادامه این نشست پرسش و پاسخ دانشجویی برگزار شد که دانشجویی پرسید، چرا باید یک روزنامه تعطیل شود و کسانی که در آن کار می‌کنند بیکار شوند؟ شاید این مسئله موجب شود برخی مانند من دیگر در اینجا نتوانند کار کنند و به جای دیگری بروند، که موسوی در پاسخ گفت: به نظر بنده ورود تهدید‌گونه مناسب با بلوغ دانشجویی و رسانه‌ای و اجتماعی نیست.
وی اضافه کرد: اینکه انسان احساس کند در مملکتی که هست مشکل دارد و به جای دیگر برود و لزوماً جای دیگر بهتر از سرزمین خودش است منطقی و درست نیست. چرا باید عده‌ای با اندک فشاری به خارج از کشور بروند و کشور خودشان را مورد هجمه قرار دهند و چرا فکر می‌کنید حتماً سرزمین آمال و آرزوها جای دیگری است.موسوی یادآور شد: مگر مشکل شغل و بیکاری فقط مختص به شماست. این منطق درستی نیست و تهدید هم خوب نیست.
وی با طرح این سؤال که چرا این مسائل وجود دارد و چرا روزنامه‌ها تعطیل و توقیف می‌شوند؟ گفت: باید به جای فضای احساسی بحث علمی و منطقی صورت گیرد؛ بنده و آقای قوچانی هم اختلاف سلیقه داریم اما در آخر ممکن است به مشترکاتی برسیم و بر روی این مشترکات برای یک کلیت کار کنیم.
موسوی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه در خیلی از موارد با بنده نیز برخوردهایی صورت می‌گیرد، افزود: بنده هم سر قضیه انتشار مصاحبه‌ای در نقد آقای اردوغان به دادگاه می‌روم. بنده نیز نسبت به این موضوع ایراداتی دارم.
دبیرکل انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان در پاسخ به سؤالی مبنی بر توقیف برخی از روزنامه‌ها همچون بهار و آسمان، اظهار داشت: ما از اینکه رسانه‌ای بسته شود خوشحال نمی‌شویم و ممکن است حرف‌هایی در نقد دولت یا حاکمیت گفته شود که خود ما نیز در برخی موارد با آن مواجه بودیم.
وی اضافه کرد: تندترین برخورد برخوردی بود که آقای احمدی‌نژاد با خبرگزاری فارس داشت و در تریبون عمومی با تندی صحبت کرد و ما را تحت فشار قرار داد. الآن هم توسط دولت فعلی از جوانب مختلف تحت فشار هستیم.
موسوی با بیان اینکه آنچه برای ما اهمیت دارد از آن دفاع کنیم مسئله ارزش‌هاست، یادآور شد: ما به کسی توصیه نمی کنیم که روزنامه ها را توقیف کند اما در قبال اصول و ارزشها و اعتقادات عمومی کوتاه نمی آییم و اگر در رسانه ای اهنتی صورت گیرد حتماً اعتراض می کنیم.
موسوی بر همین اساس به طرح موضوع غیرانسانی خواندن لایحه قصاص که در روزنامه آسمان بیان شده بود اشاره کرد و گفت: البته بنده نمی‌گویم عمداً این کار صورت گرفته اما وقتی بحث عمومی می‌شود باید هزینه‌اش را پرداخت، در روزنامه بهار هم اعتقادت دینی زیر سؤال رفته بود و معیار هم برای ما قانون است.
وی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه خبرگزاری فارس و تسنیم وقایع روز عاشورای 88 را به درستی بیان نکردند و با اخبار نادرست موجب تظاهرات 9 دی شدند، گفت: اولاً اینکه سال 88 خبرگزاری تسنیم وجود نداشت و حرف شما درست نیست، دوم هم اینکه دقیقاً وقایعی که در عاشورای 88 رخ داد، جایی بود که خبرگزاری فارس در آنجاست و فیلم‌های آن هم موجود است و واقعاً نسبت به اعتقادات دینی اهانت صورت گرفت.
مدیرعامل خبرگزاری فارس، در عین حال راهپیمایی 9دی را واکنشی به اهانت‌هایی که به اصول اعتقادی مردم وارد شده بود، عنوان کرد.
موسوی با بیان اینکه نقد یکی از وظایف و مسئولیت‌های رسانه است، گفت: ما نگفتیم که یک روزنامه تعطیل شود اما همواره انتقادات خود را داشته‌ایم.
دبیرکل انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان با بیان اینکه در سال 86 که آقای احمدی‌نژاد فارس را 3 روز توقیف کرد، ، گفت: آن زمان بنده عضو هیأت نظارت بر خبرگزاری ها بودم و اگر من امضاء می‌کردم فارس کامل توقیف می‌شد و به دلیل اینکه امضاء نکردم از این شورا کنار گذاشته شدم.
قوچانی: من و دوستانم فرزندان انقلابیم/ دولت نباید رسانه داشته باشد
محمد قوچانی روزنامه نگار اصلاح‌طلب در میزگرد بررسی وضعیت مطبوعات ایران که در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در حال برگزاری است با اشاره به علل ناکامی فضای مطبوعات مکتوب در ایران گفت: در این راستا نمی‌توان به یک عامل توجه کرد و به عقیده من 4 عامل وجود دارد که باعث ایجاد این فضا می‌شود.
وی ادامه داد: مهمترین عامل نوع نگاه حاکمیت به مطبوعات است؛ منظور من از حاکمیت اصل نظام و چپ و راست نیست بلکه منظور من مجموعه‌ای از مدیران است که نگاهشان به مطبوعات نگاهشان به یک بوق است که یک حرف آماده دارند و می‌خواهنداز طریق مطبوعات منتقل کنند.
قوچانی نتیجه این نگاه را عدم قائل شدن هویت برای رسانه‌ها خواند و افزود: البته این به هیچ جناحی محدود نمی‌شود و احساس می‌شود یک روزنامه نگار مثل قلم است و هویتی ندارد و برای همین می‌بینیم در رسانه به ظاهر ملی ما همه اقشار حتی کسانی که در ظاهر به ارزش‌ها اعتقاد چندانی ندارند، حضور دارند ولی هیچ گاه یک روزنامه‌نگار تحویل گرفته نمی‌شود.
قوچانی ادامه داد: شما نمی‌بینید که صدا و سیما هیچ رسانه‌ای را تبلیغ کند و حتی صفحه یک روزنامه‌ها که نشانه هویت و شخصیت آن روزنامه است، سانسور می‌شود.
وی با بیان اینکه در برنامه‌های تلویزیونی نگاه به یک روزنامه‌نگار نگاه به یک فرد مستقل نیست، اظهار داشت: جامعه ما روزنامه و روزنامه‌نگار را به رسمیت نمی‌شناسد.
قوچانی با بیان اینکه مسئله وجود رسانه‌های متعددی حاکمیتی اصل رقابت بین رسانه‌ها را از بین می‌برد، اظهار داشت:‌ هم اکنون فضای رسانه‌ای دست رسانه‌های حاکمیتی و نیمه حاکمیتی است؛‌ از همشهری آقای کرباسچی گرفته تا رسانه‌هایی که امروز وجود دارد.
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب مسئله توزیع رسانه‌ها را یکی دیگر از مشکلات فضای مطبوعاتی دانست وادامه داد: دکه‌هایی که رسانه‌ها را توزیع می‌کند همه چیز می‌فروشند و آخرین مسئله برای آنها رسانه‌ها هستند و ما هنوز سیستم اشتراک مطبوعات نداریم.
وی مسئله ثبات رسانه را یادآور شد و افزود: من نمی‌خواهم در مورد توقیف مطبوعات حرفی بزنم ولی سیستم توقیف ما نظام درستی ندارد.
وی اضافه کرد: البته من قائل به توقیف رسانه‌ها نیستم ولی چشم‌انداز این توقیف معلوم نیست و پس از آن به نوعی لجاجت تلقی می‌شود که شما یک رسانه را ببندید و ما یک رسانه دیگری ایجاد می‌کنیم.
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب با اشاره به بحث نظام رسانه‌ای در کشور اظهار داشت: هم اکنون پدیده‌ای را می‌بینیم که یکی از آفات مطبوعات است و آن نیز وجود رسانه‌هایی است که از بستن مطبوعات حمایت می‌کنند و این اصلا خوب نیست.
وی با بیان اینکه اگر تشکلی وجود داشت که مسائل درون رسانه‌ها را مانند تشکل‌های صنفی درون خود حل می‌کرد، حرکتی مثبت بود،اظهار داشت: بنده و مجموعه دوستانی که کار می‌کنیم همگی فرزندان این انقلاب هستیم و نمی‌شود ما را از این عرصه حذف کرد اما سؤال اینجاست که چرا نباید نهاد رسانه‌ای پایداری داشته باشیم.
قوچانی افزود: چرا برای این نظام یک طراحی صورت نمی‌گیرد و زمانی که به دنبال قانونمندکردن نظام هستیم در برابر آن مقاومت صورت می‌گیرد.
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب با اشاره به برخی روزنامه‌های وابسته به نهادهای حاکمیتی و نیمه حاکمیتی اظهار داشت: حتی دولت هم نباید رسانه داشته باشد ولی سؤال اینجاست که تعداد رسانه‌های وابسته به برخی نهادهای مقدس چقدر است و آیا اصلا وظیفه این نهادها داشتن رسانه است.
قوچانی ادامه داد: چرا برخی رسانه ها از بستن دیگر رسانه‌ها حمایت می‌کنند؛ به عنوان مثال در مورد روزنامه آسمان که به دلیل یک خطا دچار مشکل شد، حجم وسیعی از مصاحبه‌ها و اظهارات علیه این روزنامه گرفته شد.
وی ادامه داد: سیستم بولتن‌سازی اگر تبدیل به سیستم اینترنتی شود یک جمهوری جهل شکل می‌گیرد.
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب اضافه کرد: آیا نمی‌شود با یک اشتباه رسانه‌ای با شنیدن نظر و دلیل آن برخورد کرد و آیا رسانه‌ای که طرفدار بستن رسانه‌ها باشد می‌تواند یک رسانه نام بگیرد؟

قوچانی در ادامه این مناظره با بیان اینکه باید از محیط دانشگاهی خارج شویم و نگاه عمل‌گرایانه داشته باشیم، گفت:‌در همین فضای قانون اساسی و قانون مطبوعات فعلی که محل ایرادات فراوانی دارد، می‌شد فضای رسانه‌ای را بهتر اداره کرد.
وی ادامه داد: یک رسانه‌ای مطلبی منتشر و اشتباهی کرده است، قدم اول این است که باید تصویر درستی از این اشتباه ایجاد شود ولی ما به قوه قضائیه در این راستا فشار می‌آوریم.
قوچانی با تأکید بر اینکه مردم هنوز نیز روزنامه می‌خوانند و من روند رشد را در این مسئله دیده‌ام، تصریح کرد: معتقدم که نفوذ بهتر از تیراژ است و هنوز نفوذ با رسانه‌های مکتوب است و در کشور ما این مرحله وجود دارد که مردم به مطبوعات اعتماد کنند.
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب با بیان اینکه برخی اجازه نمی‌دهند که این علاقه به ذائقه تداوم داشته باشد و مردم به آن عادت کنند، اضافه کرد:‌ البته بحث من این نیست که نهادها به صورت مطلق از رسانه‌ها جدا شوند.
وی با بیان اینکه آیا نمی‌شود بر اساس قانون اساسی صدا و سیما را از آن ساختمان بزرگ رها کرد، گفت: آیا نمی‌شود تولید را در جاهای دیگر انجام داد و تنها آنتن توسط صدا و سیما مدیریت شود؛ هم‌اکنون اگر تولیدی در بیرون انجام می‌شود توسط افراد نزدیک به نهادهاست.
قوچانی در پاسخ به برخی انتقادات به استفاده جریان رسانه‌ای اصلاحات از جایگاه‌های رسانه‌ای دولتی اظهار داشت: من همین جا اعلام برائت می‌کنم از اینکه در روزنامه همشهری استفاده‌ای از آن جایگاه کردیم ولی حرفم این است که چرا شما اشتباه ما را ادامه می‌دهید؟‌
قوچانی افزود: هم‌اکنون اینطور نیست که شما بتوانید پیام انقلاب اسلامی را با پیامک منتقل کنید.
وی افت مخاطب رسانه‌ها را یک معضل خواند و اظهار داشت: هم‌اکنون شبکه‌هایی مثل بی‌بی‌سی نیز در ایران با افت مخاطب مواجه‌اند و در این میان شبکه‌هایی مبتذل و شبکه‌هایی که در زمینه تغییر سبک زندگی فعال هستند جای آنها را پر می‌کنند.
قوچانی ادامه داد:‌ ما نه از بستن 9 دی خوشحالیم و نه باید از بستن روزنامه آسمان خوشحال شویم.
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب با اشاره به مسئله انجمن صنفی روزنامه‌نگاران گفت: اگر انجمن صنفی به نظر شما ایراد دارد و مرتکب کار سیاسی شده اصل آن که دارای ایراد نیست و چرا نمی‌گذارید اصل آن شکل بگیرد.