به بهانه زادروز دکتر محمد مصدق

سايت خبري تحليلي ساعت 24-محمد مصدق یکی از نام های ماندگار در تاریخ معاصر ایران است.همان کسی که از دوران نوجوانی وارد مناسبات حکومتی شد،دکترای حقوق از دانشگاه نوشاتل سوییس گرفت، به تهران بازگشت، والی گری و وزارت را تجربه کرد به نمایندگی مجلس شورای ملی برگزیده شد ، پس از آن نخست وزیر ایران شد صنعت نفت را ملی کرد و درنهایت به تعبیر خودش همچون مارشال پتن فرانسوی به خیانت متهم و محاکمه شد.
میرزا محمد مصدق السلطنه از جمله شخصیتهایی است که چه در دوران حیات خود و چه بعد از آن موافقان و مخالفان بسیاری داشته است.عده ای او را بنیان گذار فصلی نو در رابطه شاه و ملت از یک سو و دولت و نیروهای بیگانه از سوی دیگر می دانند و اقدامات اورا چه در دوران نمایندگی و چه در دوران نخست وزیری ستایش می کنند و در مقابل عده ای دیگر سیاستها و تصمیمات اورا مقدمه کودتای 28مرداد میدانند و دوران او را همچون دوران های قبل و بعد از آن متضمن نوعی دیکتاتوری می شمارند و بر او خرده های فراوان می گیرند.
باری دوران محمد مصدق هرچه بود دورانی مهم در تاریخ معاصر ماست.اتفاقات ریز و درشتی که در این برهه تاریخی در ایران روی داد تاثیرات شگرفی در سال های پس از خود باقی گذاشت که برخی از این تاثیرات همچنان به قوت خود باقی است.
اما در میان تمامی این رویدادها ملی شدن صنعت نفت فرزند مشروع مشروطه برای ایرانیان رنگ و بوی دیگری داشت.کالایی استراتژیک که بیشتر از آنکه باعث قدرت و پیشرفت ایران باشد به ابزاری برای استثمار کشور بدل شده بود.دولت های خارجی و استثمارگر اروپایی ایران را عرصه تاخت و تاز خود برای برگرفتن سهمی از این کالای بدبو کرده بودند و آنچنان جولانی در دربار و دولت میدادند که حتی شاه را یارای مقابله با آنها نبود.مصدق به فراست دریافته بود که بهترین راه برای پایان دادن به قراردادهای نفتی و کوتاه کردن دست بیگانگان از صنعت نفت ایران،ملی شدن صنعت نفت می باشد.مصدق که بارها پیشنهاد نخست وزیری را رد کرده بود اما این بار با پیش شرط ملی شدن صنعت نفت و خلع ید شرکت های انگلیسی از نفت جنوب پست نخست وزیری را پذیرفت و رئیس دولت ایران شد.
او در اولین اقدام مهندس مهدی بازرگان و تنی چند از رجال سیاسی دیگر را به منظور خلع ید به آبادان فرستاد که این امر خشم دولت بریتانیا را برانگیخت و باعث آن شد تا از ایران به دادگاه لاهه شکایت کنند اما دکتر مصدق از این رویارویی نیز سربلند خارج شد و صنعت نفت ایران ملی گردید.
ملی شدن نفت در ایران دولت مصدق را با چالش های فراوان روبرو کرد از یک سو دست قدرتهای بزرگ از نفت ایران کوتاه شده بود و از سویی دیگر بسیاری از درباریان و وابستگان حکومت که از کنار انعقاد قراردادهای نفتی سودها و رشوه های کلان دریافت می کردند منافع خود را ازدست رفته می دیدند.
دولت ملی مصدق دراین دو جبهه دچار جنگی طاقت فرسا شده بود و آرام آرام توان مقابله خود را از دست می داد. در این زمان مصدق می اندیشید که برای مقابله با دشمن خارجی باید به گونه ای عمل کند که با مخالفان داخلی درگیر نباشد. به همین دلیل یک جلد قرآن همراه دست خطی روانه دربار میکند تا فضا را به نفع خود تغییر دهد:
"برای اینکه به کلی رفع نگرانی از اعلاحضرت بشود و دشمنان مملکت در این موقع که ما گرم مبارزه با اجنبی هستیم هر روز نتوانند به نوعی ذهن ایشان را مشوش نموده اختلافی میان دربار و دولت بیاندازند و از این راه به اساس نهضت ملی آسیب برسانند این شرح را ((دشمن قرآن باشم اگر بخواهم بر خلاف قانون اساسی عمل کنم و همچنین اگر قانون اساسی را نقض کنند و رژیم مملکت را تغییر دهند من ریاست جمهوری را قبول کنم )) در پشت کلام الله مجید نوشته و آن را به حضورشان فرستادم."
مصدق در خلال بازگشت به ایران پس از سفر به شورای امنیت سازمان ملل توقفی کوتاه در مصر داشت و در میان استقبال بی نظیر مردم قاهره طی پیامی گفت : کانال سوئز متعلق به مصر است همانگونه که آبادان به ایران تعلق دارد و هیچکس حق ندارد به استناد قراردادهایی که زیر شرایط فشار و اختناق بسته شده است نسبت به آنها ادعای مالکیت بکند.
در این زمان سفارت انگلیس در قاهره گزارش داد کانال سوئز هدف بعدی پس از ملی شدن صنعت نفت ایران است.
در نهایت استبداد داخلی و استثمار خارجی دولت ملی محمد مصدق را ساقط کردند و او را به دادگاه نظامی سپردند.
مصدق در خلال محاکمه در دادگاه نظامی گفته بود:تنها گناه من و گناه بزرگ من این است که صنعت نفت ایران را ملی کردم و بساط استعمار و اعمال نفوز سیاسی و اقتصادی عظیم ترین امپراتوری جهان را از این مملکت برچیدم.
او ادامه می دهد تقصیرات من تنها این بود که در زمان تصدی من شاهنشاه تنها مانند یک پادشاه مشروطه در این مملکت سلطنت می کردند و در این مدت بنا به اطلاعات من سوء استفاده ای نفرمودند.
درنهایت مصدق از اتهامات اصلی چون «تلاش برای برهم زدن اساس سلطنت» و «کودتا علیه قانون اساسی» تبرئه شد و به اتهام تمرد از فرمان پادشاه به سه سال حبس مجرد (انفرادی) محکوم شد و پس از گذراندن دوران محکومیت به قلعه احمد آباد منتقل گردید و تا پایان عمر در همانجا زندگی کرد.
داستان نفت در ایران مربوط به یک صنعت و یا یک منبع درآمد نیست نفت سمبل به تاراج رفتن آرزوهای ملتی است که قرنها فشار استبداد و تجاوز خارجی اورا به نیستی کشانده بود نهضت ملی شدن صنعت نفت شورشی بود در برابر همه این فشارها و تجاوزها.