مسلمانان در جنگ جهانی؛ از شاپور بختیار تا عنایت‌خان

سایت خبری تحلیلی ساعت 24-جوان کُل/ ترجمه: شیدا قماشچی- یکی از مشکلات پژوهشگران تاریخ جهان دیدگاه بسته و کوته‌نظرانۀ ژورنالیست‌ها، برخی از تاریخ‌نگاران و به طبع آن عامۀ مردم نسبت به وقایع آتلانتیک شمالی است. در مراسم بزرگداشت «روز دی» )D-Days( که ۱۷ رهبر از کشورهای جهان حضور دارند، بدون شک باید از نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان، نارندرا مودی نخست‌وزیر هند، ماکی سال رئیس‌جمهور سنگال و رؤسای دیگر کشورهایی که ارتش آن‌ها با نیروهای محور در خاک اروپا جنگیده‌اند نیز دعوت به عمل بیاید. آن‌ها به پیروزی این عملیات در شمال آفریقا، ایتالیا و جنوب فرانسه کمک کردند.
ادوارد سعید، ادیب برجسته و منتقد فرهنگی به این نکته اشاره می‌کند که اگرچه بریتانیا، فرانسه، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی در قرن نوزدهم و بیستم امپراتوری‌های چند فرهنگی به شمار می‌آمدند ولی امروزه محققان دانشگاهی و نویسندگان آن‌ها را در چارچوب باریک «دولت ـ ملت» قرار می‌دهند. کشورهای پسااستعماری گاهی شرمنده‌اند از اینکه میلیون‌ها نفر از مردم کشورشان برای خدمت به امپراتوری (که اکنون از بین رفته است) داوطلب شدند.
جنگ جهانی دوم هم نمونه‌ای از این ماجراست. شمار ارتش هند - بریتانیا پس از اعلام پذیرش داوطلبین به ۲٫۵ میلیون نفر گسترش یافت. این ارتش در ایتالیا، آفریقا، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا جنگید. ده‌ها هزار نفر کشته شدند و همین میزان هم زخمی برجای ماندند و ده‌ها هزار نیز به اسارت درآمدند. انگلیسی‌ها به چهار هزار نفر از آن‌ها مدال شجاعت دادند. این ارتش از هندوها، سیک‌ها، مسلمانان (و احتمالا بودائیان) تشکیل شده بود. مسلمانان پنجابی و بلوچ که امروزه پاکستانی نامیده می‌شوند، به همراه مسلمانان ایالات هند نیز از پیشروان این ارتش بودند. ارتش هند - بریتانیا شانه به شانۀ ارتش بریتانیا با نیروهای ایتالیا و آلمان در لیبی و مصر و تونس جنگیدند و با سقوط آفریقای شمالی، برای اشغال ایتالیا مبارزه کردند.
در سال ۱۹۸۲ زمانی که ساکن دهلی‌نو بودم، صاحبخانه‌ام یک کلنل سیک بود که از دوران جوانی‌اش و عملیات ایتالیا خاطراتی تعریف می‌کرد. در میان ارتشیانی که در عملیات ایتالیا مدال شجاعت دریافت کردند «سپوی علی ‌حیدر» بود که نقش مهمی در عبور از یک رودخانۀ کلیدی ایفا کرده بود.
مسلمانان انگلیسی همچون «نور عنایت‌خان» در سرویس اطلاعاتی فعالیت می‌کردند و علیه آلمان نازی می‌جنگیدند. شاپور بختیار ناسیونالیست ایرانی که برای تحصیل به اروپا رفته بود در جنگ‌های داخلی اسپانیا در جبهۀ جمهوری‌خواهان جنگید و در جنوب فرانسه عضو نیروی مقاومت شد تا با نازی‌ها مقابله کند.
گروه اندکی از مسلمانان به دلیل نفرت از استعمار غربی و به امید روی کار آمدن قدرتی که به استقلال آن‌ها کمک کند، به حمایت از نیروی محور پرداختند؛ این شمار در مقایسه با مسلمانانی که با متفقین همراه شده بودند بسیار ناچیز به شمار می‌آمد، مسلمانان نه تنها با متفقین همراه شدند بلکه به نیابت از آن‌ها به میادین جنگ رفتند. برخی از مسلمانان و هندوهایی که عضو ارتش هند ـ بریتانیا بودند به اسارت ژاپنی‌ها درآمدند و تصمیم گرفتند برای مبارزه با استعمار بریتانیا بجنگندند. اما اگر کمی به گذشته بیاندیشیم متوجه می‌شویم که اکثر مسلمانان می‌دانستند که جهان تحت سلطۀ نازی‌ها برای گروه‌ها و نژادهایی که پایین محسوب می‌کردند، جای زندگی نیست.
سربازان سنگالی به ارتش آزاد فرانسه تحت فرماندهی شارل دوگل پیوستند و برای اشغال ایتالیا و آزادسازی جنوب فرانسه مبارزه کردند. فرماندهان آلمانی، خو گرفته با افکار نژادپرستانۀ نازی، از مبارزه با آفریقایی‌ها در خاک اروپا متعجب و خشمگین بودند. وحشتشان را متصور شوید هنگامی که آفریقایی‌ها پیروز این نبردها شدند. سنگالی‌ها به مردان مسلح معروف بودند.
در زمانی که شبکه‌های مختلف اسلام‌ستیز در تلاشند تا مسلمانان را با نازی‌ها پیوند دهند (نازی‌هایی که اروپایی بودند با پیشینۀ مسیحی)، به جاست که یادی کنیم از علی ‌حیدر، نور عنایت‌خان و صدها هزار نفر از مسلمانانی که با هندوها، بودائیست‌ها و سیک‌ها همرزم شدند و به حق در مبارزات تاریخی شرکت کردند. بی‌دلیل نیست که این جنگ «جهانی» نام گرفته است.

منبع: juancole.com
تاريخ ايراني