در میز گردی برای بررسی وضعیت تجارت خارجی مطرح شد:

مناقشه بر سر عملکرد اتاق بازرگانی

سایت خبری تحلیلی ساعت 24- روز گذشته خبرگزاری ایلنا میزبان جمعی از فعالان اقتصادی، کارشناسان اقتصادی و چند تن از خبرنگاران و روزنامه نگاران بود. هدف از این میزگرد بررسی وضعیت تجارت خارجی ایران بود اما در عمل موضوعاتی چون اهمیت برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی و عملکرد اتاق بازرگانی نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفت. میهمانان اصلی این میزگرد مجیدرضا حریری رئیس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی ایران، کیومرث کرمانشاهی معاون کل سابق سازمان توسعه تجارت، محمد لاهوتی نایب رئیس کنفدراسیون صادرات و مهدی پازوکی استاد دانشگاه بودند.
در ابتدای جلسه موضوعی که برای شروع بحث مطرح شد، مسئله واردات و نقشی که در اقتصاد برای واردات مطرح شده است، بود. در این خصوص لاهوتی گفت: ایران بیشتر یک کشور تجاری بوده است و در مدیریت واردات و صادرات مشکلی وجود نداشته است اما به دلیل شرایطی که در جهان اتفاق افتاد نیازمند تغییر در سیاست‌های تجاری بودیم. وی مشکل اصلی صادرات و واردات را در تولید و صنایع داخلی ایران دانست و افزود در شرایط فعلی صنایع وجود دارند اما نمی‌توانند در بازارهای خارجی پا به عرصه وجود بگذارند چرا که نه در قیمت و نه در کیفیت قابل رقابت نیستند اما به جای حل این موضوع، مشکل را در واردات دیده‌ایم و فکر می‌کنیم اگر واردات را کنترل کنیم مشکل صنایع داخلی حل می‌شود. نایب رئیس کنفدراسیون صادرات افزود این در حالی است که حتی به این مشکل که این صنایع مزیت رقابتی ندارند نپرداخته‌ایم. همین موضوع باعث شده است که نه امکان واردات آن کالا را داریم و نه این صنایع پاسخگو است و تنها به دلیل اشتغالی که ایجاد کرده است همه هزینه آن را پرداخت می‌کنند.
در همین رابطه کرمانشاهی گفت: اگر در خصوص بازرگانی بخواهیم صحبت کنیم چاره‌ای نداریم که سایر بخش‌های اقتصاد را هم مورد بررسی قرار دهیم. به گفته معاون کل سابق سازمان توسعه تجارت در زمان پیروزی انقلاب ما کشوری تک محصولی بودیم که حدود 14 میلیارد دلار واردات و صادرات غیرنفتی ما در حدود 300 تا 500 میلیون دلار داشته‌ایم. به گفته وی در مقاطع مختلف ما سیاست‌های مختلفی چون جایگزینی واردات و توسعه صادرات را مد نظر قرار دادیم و معمولا به صورت احساساتی و هیجانی و بر اساس شرایط سعی در مدیریت تجارت داشتیم. وی افزود این تابو که واردات پدیده‌ای مذموم است بشکنیم و قبول کنیم هیچ کشور پیشرفته‌ای بدون واردات وجود ندارد. کرمانشاهی با تأکید بر این که چین هم واردات گسترده‌ای دارد افزود اگر واردات را از چین بگیرم صادرات این کشور نیز زمین خواهد خورد.
در مقابل حریری مشکل اصلی تجارت خارجی کشور را نبود استراتژی در کشور دانست و گفت نه تنها در بخش تجارت بلکه در تمامی بخش‌های اقتصادی، ایران فاقد استراتژی است. وی با اشاره به فرهنگ اشتباه اقتصادی در ایران افزود: از ابتدای انقلاب پولدار زالوصفت محسوب می‌شد اما بعد زمانی که متوجه نیاز به تولید شدیم، تولید کننده از لیست زالوصفت‌ها خارج شد و بعد زمانی که به صادرات نیاز داشتیم، صادرکننده هم از لیست زالوصفت‌ها خارج شد اما این دیدگاه هنوز درباره واردکننده وجود دارد.
رئیس کمیسیون واردات تئوری‌هایی همچون توسعه صادرات یا جایگزینی واردات را مربوط به قبل از دهه 60 میلادی خواند و افزود مشکل اصلی ما این است که اندیشمند اقتصادی نداشته‌ایم. وی حل مشکل اقتصاد را در ایجاد سه اصل یعنی شفافیت، رقابت و آزادی دانست.
اتاق بازرگانی موجب انحصار در اقتصاد
در ادامه مهدی پازوکی از کارشناسان سازمان برنامه و بودجه گفت مسئله اصلی اقتصاد این است که ما نمی‌دانیم مسئولیت توسعه در اقتصاد ایران با کیست. وی با اشاره به فعالیت اقتصادی افرادی چون خانواده لاجوردی، عبدالرحیم ایروانی و محمد تقی برخوردار افزود مصادره اموال در ابتدای انقلاب آسیبی جدی به وضعیت اقتصادی ایران زد. پازوکی اعلام کرد کل سرمایه گذاری خارجی در ایران از بدو ورود اسلام تا کنون بدون قراردادهای بیع متقابل به دو میلیارد دلار نمی‌رسد اما بخش خصوصی 80 هزار میلیارد تومان بدهی دارد.
پازوکی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اعلام این که با انواع انحصار مخالف است افزود اتاق بازرگانی خود موجب انحصار در ایران شده است. این صحبت‌ها با واکنش تند برخی حضار روبه رو شد و حریری مدعی شد این ادعا به خاطر این است که پازوکی شناخت درستی در خصوص اتاق بازرگانی ندارد.
لاهوتی در پاسخ به انقاد پازوکی به پارلمان بخش خصوصی گفت: توسعه، اجرا و نظارت بر آن وظیفه حاکمیتی است و با توجه به مصادره‌هایی که انجام شده است اتاق بازرگانی استقلال نداشته است. وی افزود اگر قصوری در بحث توسعه است حاکمیت باید پاسخ دهد و نه بخش خصوصی. به گفته نایب رئیس کنفدراسیون صادرات ما شرایط لازم را فراهم نکرده‌ایم که انتظار داشته باشیم بخش خصوصی بتواند هیوندا تولید کند. وی افزود قبول دارم انحصار پدر کشور را درآورده است اما 80 درصد اقتصاد با دولت است و اگر انحصاری وجود دارد طبیعتا دولتی است و حتی بخش خصوصی اگر به سراغ انحصار وارد شود طبیعتا عقبه دولتی دارند.
در همین راستا کرمانشاهی گفت ما در کل تاریخ به دنبال مقصر بوده‌ایم و این در حالی است که اکنو 80 هزار میلیارد تومان دست 500 نفر است و این افراد یا زیاده خواه هستند یا کسانی که شرایط را برای آنها به اندازه‌ای به هم ریخته‌ایم که نتوانسته‌اند به اندازه کافی تولید کنند که این بدهی ایجاد شده است. وی افزود ریشه تمام این مشکلات در نداشتن استراتژی است.
اتاق بازرگانی را با سندیکا اشتباه گرفته‌ایم
در جواب انتقاد از اتاق بازرگانی حریری گفت نگاه نسبت به اتاق بازرگانی اشتباه است. به گفته وی این عنوانی مانند تشکل تشکل‌ها یا پارلمان بخش خصوصی ادعایی بی‌پایه و اساس است. حریری افزود اتاق بازرگانی یک لابی برای بخش خصوصی است که با قدرت‌ها صحبت‌ کند تا بتواند حق بخش خصوصی را بگیرد. وی افزود چون سندیکا وجود ندارد و نمی‌خواهند بحث سیاسی شود از اتاق در همین راستا استفاده شده است. به گفته وی اتاق بازرگانی هم جای تشکل‌ها کار می‌کند و هم سندیکا و هم اتاقی که در خارج تعریف شده است و در عین حال این نهاد هم مستقل نیست و دولت بر آن نظارت دارد. حریری افزود شورای عالی نظارت می‌تواند یک اتاق بازرگانی را منحل کند.
در ادامه کرمانشاهی افزود: رانت خواری جزیی از فرهنگ ما شده است وی گفت: من باید بگویم که با اجرای برنامه ها کاملا موافقم اما در بعضی از احکام این برنامه ها باید شرایط امروز را درنظر گرفت و تغییراتی ایجاد كرد.
معاون کل سابق سازمان توسعه تجارت اظهار داشت: ضرورت دارد درپایان هر سال بر اساس سند چشم انداز پایشی صورت گیرد و اگر برنامه ای آرمانی بود اصلاح شود. هیچ گاه در پایان سال مالی محاسبه نشد که چه سازمانی چه میزان فعالیت کرده است.
کرمانشاهی در بخش دیگری از سخنان خود به ظرفیت استانها اشاره کردوگفت: در همه استانها نمی توان بخش صنعت و معدن و کشاورزی را رونق داد زیرا برخی از استانها اصلا مزیتی برای کشاورزی ندارند این موضوعی است که در مورد مناطق آزاد نیز صدق می کند.
وی گفت: ما می خواهیم براساس مزیتها وظرفیتهایی که نیاز داریم به بحث آزاد سازی تجارت در این مناطق بپردازیم اما با نگاهی به مناطق آزاد کشور ومقایسه آن بادنیا باید ببنیم این مناطق با چه هدفی ایچاد شده اند واکنون کجا قرار دارند.
کرمانشاهی افزود: در حوزه صادرات 33دستگاه درگیر این موضوع هستند.
وی گفت: رانت و آزادسازی مختص به یک دولت خاص نیست پس از 4 سال که مقام رهبری در ابتدای هر سال به نامگذاری اقتصادی پرداختند امسال فرهنگ را نیز در کنار اقتصاد مطرح کردند.
وی گفت: رانت جزئی از فرهنگ ما شده تا زمانی که خودمان معتقد به رانت هستیم و این موضوع در خون ماجاری است هر کسی که قدرت بیشتری دارد از رانت بیشتری نیز بهره می برد.
وی افزود: ضرورت دارد دولت با برنامه پیش رودواین برنامه مختص به یک دولت نباید باشد هم اکنون زمان مناسبی است تا ابلاغیه قوانین زاید حذف شود و اگر پیش از این مواردی وجود داشت که مانع کسب وکار بود از بین برود.
وی با اشاره به میزان تولید سیب زمینی وپیاز طی 35 سال گذشته گفت: طی این مدت در بخش کشاورزی هنوز نمی دانیم در یک سال چه میزان تولید داشته باشیم سالی كه سیب زمینی کم بود با فشار جهاد کشاورزی برای آن عوارض تعیین می شد ودر سال دیگر به دلیل افزایش تولید این محصول 30 درصد ضایعات به وجود می آمد.
وی ادامه داد: اگر سرمایه گذاری مشترک با کشورهایی که صاحب تکنولوژی وبرند هستند به نفع منافع ملی است باید با یک روش برد برد از این مزیت ها استفاده کنیم.
کرمانشاهی ادامه داد: بنده به اقتصاد بدون نفت اعتقاد دارم مشروط برآنکه برای آن برنامه داشته باشیم. براساس سند چشم انداز ظرف 20 سال باید بجایی برسیم که قدرت اول منطقه باشیم. مانمی توانیم برای رسیدن به این رتبه از دیوار تعرفه ای دفاع کنیم.
وی تصریح کرد: ضرورت تدوین نقشه راه برای اصلاح برنامه ها بخصوص خصوصی سازی وجود دارد در بخش تجارت فرامرزی در حوزه صادرات و واردات تعداد اسناد،زمان و هزینه هر ساله از سوی بانک جهانی رصد می شود که مهمترین پارامتر آنها از این سه گزینه موضوع زمان است كه کشورها را براین اساس رتبه بندی می کنند.
همچنین حریری اعلام کرد:صادرات باید متکی بر تکنولوژی و ارزش افزوده باشد. رئیس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی تصریح کرد: در اقتصاد آزاد کالا رقابتی می شود واقعا باید دید در شرایط کنونی چه چیز باید تولید شود و عمده صادرات محصولات غیر نفتی چه کالایی باید باشد.
وی تصریح کرد: هر آنچه از دل زمین بیرون می آید اعم از سنگ آهن و نفت و حتی فرآوردهای ساده پتروشیمی فاقد ارزش افزوده هستند و ما آنها را صادر می کنیم.
وی گفت: دو کشور عراق و افغانستان شرکای تجاری ما هستند که رقمی به ارزش 5.5 تا 6 میلیارد دلار کالای فاقد تکنولوژی به آنها می فروشیم.
وی تصریح کرد: این درحالی است که صادرات باید متکی بر تکنولوژی و ارزش افزوده باشد.