داروهای مورد استفاده در درمان آسم

داروهای تسكین دهنده
داروهای تسكین دهنده، اثر خود را با شل كردن عضلات دیواره مجاری هوایی اعمال می‌كنند و به این طریق باعث میشوند كه این مجاری باز مانده و هوا به راحتی وارد و خارج شود. نتیجه این كار آن است كه تنفس فرد به آسانی انجام میشود. این داروها را اصطلاحاً داروهای گشاد كننده برونش یا داروهای برونكودیلاتور می‌نامند و بصورت استنشاقی (اسپری) ساخته میشوند. این اسپری‌ها معمولاً به رنگ آبی هستند اما گاهی اوقات به رنگهای سبز یا خاكستری نیز ساخته میشود. اسپری‌ها در انواع مختلفی می‌باشند. در اكثر موارد، از اسپری‌ها وقتی استفاده میشود كه علایم بیماری بروز كرده و بیمار احساس ناراحتی می‌كند. با اینحال در صورتی كه بیمار دچار آسم شدید باشد، مصرف منظم و روزانه این اسپری‌ها توصیه می‌گردد.
داروهای گشادكننده
داروهای گشادكننده با كاهش و كم كردن التهاب در مجرای هوایی، اثر خود را اعمال می‌كنند و در نتیجه باعث كاهش تحریك‌پذیری آنها می‌گردد. برخلاف داروهای تسكین‌دهنده كه اكثراً فقط در هنگام ناراحتی‌ بیمار مصرف میشوند، داروهای پیشگیری كننده را باید همیشه بصورت منظم و معمولاً روزی دوبار مصرف نمود. می‌توان استفاده از این داروهای پیشگیری كننده را با استفاده از مسواك زدن دندانها در پیشگیری از فساد دندانها مقایسه نمود! بسیاری از مبتلایان به آسم برای اینكه مصرف این داروها را فراموش نكنند، همیشه بعد از مسواك زدن، اقدام به استفاده از اسپری‌های پیشگیری كننده می‌كنند و این كار به یادآوری آنها در استفاده از این داروها كمك زیادی می‌كند.
اسپری‌های پیشگیری كننده اكثراً به رنگ قهوه‌ای یا نارنجی هستند و بعضی از آنها نیز قرمز یا زرد باشند. سه نوع داروی پیشگیری كننده حملات آسم وجود دارد كه عبارتند از: اسپری‌های استروئیدی (بكلومتازون)، كرومولین سدیم (اینتال) و ندوكرومیل (تیلاد)، هر كدام را این داروها نیز به صورت اسپری‌های مختلفی ساخته میشود.
كلمه استروئید یا كورتون در ذهن بسیاری از افراد، تصویر خوبی ندارد و در مورد این داروهای موثر، اصلاعات غلطی در بین مردم رواج دارد.
- این اسپری‌های استروئیدی (كروتون‌دار) با آن استروئیدهای آنابولیكی كه در بدنسازی و در ورزشكاران بصورت غیرقانونی مصرف میشود متفاوت است.
- این اسپری‌ها از همان نوعی هستندكه بصورت قرصهای استروئیدی (مثل پردنیزولون) در حملات حاد آسم و نیز در افرادی كه دچار دردهای مفصلی (آرتریت) هستند استفاده میشود.
- مقدار استروئیدی (كورتونی) كه در اسپری‌ها موجود است در مقایسه با مقدار آنها در قرصها، بسیار اندك می‌باشد. برای مثال، استفاده از اسپری بكلومتازون بصورت دو پاف و دو بار در روز، فقط باعث میشود كه حدود ۴۰ میكروگرم از این دارو وارد بدن شود كه مقدار بسیار ناچیزی میباشد. در حالی كه در آسم حاد، شش قرص پنج میلی‌گرمی استروئیدی به بیمار داده میشود كه معادل ۳۰۰۰۰ میكروگرم از این دارو می‌باشد،‌ یعنی ۷۵ برابر مقداری كه با استفاده از اسپری‌ها وارد بدن میشود.
- عوارض جانبی اسپری‌های استروئیدی در مقایسه با قرصهای استروئیدی (مثل پردنیزولون) كم می‌باشد و بسیار مهمتر آنكه، این عوارض در مقایسه با خطراتی كه آسم درمان نشده می‌تواند ایجاد كند بسیار ناچیز می‌باشد.
- پنج درصد بیمارانی كه از اسپری‌های استروئیدی (كورتون‌دار) استفاده می‌كنند از سوزش و خشك شدن دهانشان شكایت می‌كنند (گاهی اوقات‌ این وضعیت به علت برفك دهان ایجاد میشود)، و نیز پنج درصد دیگر كسانی كه از این اسپری‌ها استفاده می‌كنند از گرفتگی صدایشان شاكی هستند كه این وضعیت بیشتر در كسانی كه زیاد صحبت می‌كنند و از صدایشان استفاده می‌كنند (مثل معلمها و تلفنچی‌ها) دیده میشود.
- استفاده از مقادیر بیشتر این اسپری‌های استروئیدی (بیشتر از ۱۵۰۰ میكروگرم در روز) بخصوص در افراد مسن‌تر، باعث بروز عوارضی مثل كبود شدن آسان پوست بر اثر برخوردهای جزئی و نیز افزایش ایجاد برفك دهان و گرفتگی صدا میشود. در بعضی از بیماران نیز ممكن است آب مروارید (كاتاراكت) ایجاد شود اما این موضوع كه این اسپری‌های استروئیدی می‌توانند باعث بروز پوكی استخوان شوند هنوز ثابت نشده است و
جای بحث دارد. این عوارض جانبی را باید با خطرات عدم درمان آسم مقایسه نمود تا متوجه شد كه آیا باید از این داروها استفاده نمود یا
خیر. عوارض موضعی این اسپری‌ها را می‌توان با شستشوی دهان با آب بعد از هر بار
مصرف این داروها كم نمود. همچنین می‌توان با استفاده از دستگاههای اسپیسر (Spacer) به میزان زیادی از مقدار دارویی كه در دهان انباشته میشود كم كرد.
- شواهدی وجود دارد كه نشان می‌دهد كه استفاده از اسپری‌های استروئیدی در تعداد كمی از كودكان، ممكن است باعث توقف در رشدشان شود، اما بطور جالبی همینكه كودكان مبتلا به آسم به سنین بلوغ می‌رسند، رشدشان جبران می‌گردد.
كودكانی كه اسم آنها درمان نمیشود و از داروها استفاده نمی‌كنند نسبت به كودكانی كه از اسپری‌های استروئیدی استفاده می‌كنند احتمال بیشتری دارد كه دچار كاهش رشد شوند. اسپری‌های استروئیدی مثل اسپری بكلومتازون، داروهای بسیار موثری در طیف وسیعی از بیماران مبتلا به آسم می‌باشند و به این داروها به عنوان یك داروی انتخابی در پیشگیری از حملات آسم نگاه می‌شود.
كرومولین سدیم (اینتال)
داروی كرومولین سدیم داروی خیلی خوبی برای پیشگیری از اسم در كودكان و بخصوص برای كنترل علایم آن كه با ورزش و فعالیت تشدید می‌گردد می‌باشد. از این اسپری باید روزی سه یا چهار مرتبه استفاده نمود كه در مقایسه با فقط دوبار استفاده كردن از اسپری‌های استروئیدی در روز، یك عیب به حساب می‌آید، اما می‌ـوان قبل از انجام تمرینات ورزشی به آسانی از آن استفاده نمود تا در هنگام ورزش دچار مشكل نشویم. این دارو عوارض جانبی خاصی ندارد.
ندوكرومیل سدیم (تیلاد)
ندوكرومیل سدیم (تیلاد) دارای قدرت پیشگیری كننده زیادی مشابه با اسپری‌های استروئیدی میباشد و بصورت پودر خشك آئروسل با طعم نعنایی در داروخانه‌ها موجود است.
سایر تركیبات دارویی
دو گروه دیگری از داروها وجود دارند كه در درمان آسم از آنها استفاده میشوند كه عبارتند از: تئوفیلین‌ها و بلوكرهای لكوترین جدید.
- گروهی از داروها كه مجموعاً به آنها تئوفیلین‌ها گفته میشود در ابتدا بعنوان داروهای گشاد كننده برونش‌ها (برونكودیلاتور) از آنها استفاده می‌شد اما امروزه بیشتر بعنوان داروی پیشگیری كننده از آنها استفاده میشود. از آنجایی كه اسپری‌های استروئیدی دارای تاثیر زیاد و خطر كمتری هستند، پزشكان ترجیح می‌دهند كه بیشتر از این اسپری‌های استروئیدی تجویز كنند وكمتر به سراغ تجویز تئوفیلین‌ها می‌روند. تئوفیلین‌ها در بعضی از بیماران موجب تهوع و سردرد می‌شوند. مزیت تئوفیلین‌ها نسبت به اسپری‌ها در این است كه می‌توان آنها را بصورت قرص مصرف نمود و برای كسانی كه دوست ندارند از اسپری استفاده كنند، داروی خوبی می‌باشد.
- داروهای بلوكرلكوترین (مثل سینگولر و آكولیت) داروهای بسیار جدیدی در درمان آسم هستند. این داروها اصولاً پیشگیری كننده هستند اما دارای كمی اثر گشادكنندگی برونش هم هستند. تاكنون عوارض جانبی زیادی از این داروها گزارش نشده است.
درمان دارویی اورژانس
هنگامی كه یك آسم حاد رخ می‌دهد دو روش درمانی اورژانس برای درمان آن در دسترس می‌باشد: ۱) استفاده از مقادیر زیاد داروهای تسكین دهنده (اغلب از طریق یك دستگاه نبولایزر و یا ۲) استفاده از مقادیر زیاد یك داروی ضدالتهاب (مصرف قرصهای استروئیدی یا تزریق آمپول استروئیدی).
بعضی از بیماران می‌توانند خودشان به كمك یك نبولایزر و یا مصرف قرصهای استروئیدی در مواقعی كه آسم حاد آنها رخ می‌دهد، درمان اورژانسی را شروع نمایند، اما برای اكثر بیمارانی كه قبلاً دچار یك حمله شدید آسم نشده‌اند و نمی‌دانند كه چكار كنند باید به سرعت خود را به پزشك یا درمانگاه برسانند. تأخیر در این كار می‌تواند بسیار خطرناك و كشنده باشد.
داروهایی كه در نبولایزر در هنگام حملات آسم مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از: سالبوتامول (ونتولین)، تربوتالین (بریكانیل) یا ایپراتروپیوم (آتروونت).
فقط بعد از اینكه توسط پزشك بررسی و ارزیابی شدید می‌توانید از نبولایزرها استفاده نمایید. دستگاه نبولایزر، یك دستگاه ساده كمپرسور هوا می‌باشد كه باعث میشود داروها بصورت ذرات ریز درآمده و بتوان آنها را از طریق یك ماسك و لوله دهانی، استنشاق نمود.
از نبولایزرها فقط در موارد اورژانسی باید استفاده كرد و نباید از آنها بطور دایمی بجای اسپری‌های پیشگیری كننده استفاده شود.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران