ساعت 24 گزارش می دهد:

تحلیل گزارش بانک جهانی از آینده تراز تجاری ایران

سایت خبری تحلیلی ساعت 24- بانک جهانی در گزارشی به بررسی وضعیت تجارت خارجی در کشورهای مختلف جهان پرداخت. بر اساس این گزارش رشد تراز تجارت خارجی ایران که در طول چند سال گذشته همیشه منفی بوده است در سال آینده میلادی صفر خواهد شد. این در حالی است که آمارهای رسمی ایران در خصوص صادرات و واردات کشور چهره دیگری از ایران راه به نمایش می‌گذارد.
گزارش بانک جهانی که در قالب گزارش‌های ماهانه این نهاد بین‌المللی به بررسی وضعیت اقتصادی 30 کشور در حال توسعه پرداخته است. در بخشی از این گزارش، وضعیت تجارت خارجی این 30 کشور در مقایسه با سایر کشورهای دنیا مورد بررسی قرار گرفته است. تفاوت عمده این گزارش با گزارش‌های ارائه شده توسط نهادهایی ایرانی این که است که بر خلاف رویه رایج در ایران، صادرات نفت و فراورده‌های نفتی از مجموع صادرات ایران کسر نشده است و تفکیک صادرات نفتی و غیرنفتی مورد توجه قرار نداشته است.
سال 2013، سال کاهش صادرات
بر اساس گزارش بانک جهانی، میزان صادرات ایران در سال 2013 میلادی کاهشی 7.2 درصدی را تجربه کرده است ولی در همین سال واردات در حدود 4.2 درصد افزایش پیدا کرده است. این آمار در حالی مطرح می‌شود که پیش از این گمرک جمهوری اسلامی ایران کاهش صادرات غیرنفتی ایران را 10.36 و کاهش واردات را در همین مدت 18.86 درصد برآورد کرده بود. به عبارت دیگر در حالی که بانک جهانی اعلام می‌کند که میزان واردات ایران در سال گذشته میلادی افزایش یافته است اما مقامات ایرانی خبر از کاهشی شدید در آمار واردات می‌دهند.
در زمینه صادرات اختلاف آماری تا حدودی قابل پذیرش است؛ در آمارهای گمرکی ایران صحبتی از میزان صادرات نفتی نشده است و به همین دلیل طبیعی خواهد بود که میزان صادرات بر اساس آمار گمرک ایران با آمار بانک جهانی تفاوت داشته باشد. پذیرش این فرض به این معنی است که میزان صادرات نفتی ایران توانسته آمار صادرات کشور را تا حدی افزایش دهد. اما در زمینه واردات تفاوتی در خصوص نفتی و غیرنفتی بودن واردات وجود ندارد. این اختلاف بیش از 23 درصدی در آمارهای این دو نهاد را می‌توان در مسئله قاچاق جستجو کرد. آمارهای بانک جهانی بر اساس میزان صادرات ذکر شده توسط سایر کشورها محاسبه می‌شود و به همین دلیل ممکن است با آمارهای رسمی ایران تفاوت داشته باشد. برای مثال بسیاری از کالاهایی که به نام صادرات به امارات متحد عربی ارسال می‌شوند عملا نه از طریق مبادی رسمی بلکه از طریق لنج‌های قاچاق، کالای خود را به ایران می‌آورند. به ویژه این که در سال‌های 2012 و 2013 محدودیت‌های صادراتی و وارداتی گسترده‌ای به خاطر تحریم‌ها در دستور کار دولت به ویژه دولت دهم قرار گرفت که همین موضوع باعثت تغییر در شرایط اقتصادی کشور شد.
بانک جهانی خوش‌بین‌تر از ایران
با وجود این که آمارها واردات ایران در آمارهای بانک جهانی بیش از آمارهای رسمی ایران است اما با این وجود رشد تراز تجاری ایران در آیینه آمارهای بانک جهانی سیمای بهتری داشته است. بر اساس آمارهای گمرک ایران رشد تراز تجاری ایران در سال 2013 نسبت به سال 2012 کاهشی 31.64 درصدی داشته است. به عبارت دیگر تراز تجاری ایران به شدت در حال منفی شدن است اما بانک جهانی با توجه به احتساب نفت اعلام کرده است که در سال 2013 تراز تجاری ایران تنها 2.3 درصد به سمت منفی شدن حرکت کرده است.
دور شدن از برنامه پنجم
با وجود آن که آمار تراز تجاری ایران از دیدگاه بانک جهانی در حال بهبود است اما باید توجه داشت که این آمار شامل صادرات نفت ایران نیز می‌شود. در برنامه پنجم توسعه یکی از اهداف اصلی برابر صادرات غیرنفتی با واردات کشور بود اما آمارهای بانک جهانی خبر از این می‌دهد که در چند سال گذشته همیشه تراز تجاری ایران حتی با احتساب نفت منفی بوده است. منفی‌ترین رشد تراز تجاری ایران مربوط به سال 2012 است که چهار درصد کاهش را تجربه کرده است اما این تراز در هر سال رو به کاهش است. بر این اساس رشد تراز تجاری در سال 2014 در حدود 0.2 درصد کاهش داشته باشد اما از سال 2015 این رشد به صفر برسد و در سال‌های آینده نیز این روند ادامه پیدا کند. به عبارت ساده‌تر پیش‌بینی بر این است صادرات ایران در سال 2015 ثباتی نسبی پیدا خواهد کرد که همین موضوع باعث ثبات در شرایط اقتصادی ایران خواهد شد.
برگ برنده ایران چیست؟
بانک جهانی در گزارش خود چند عامل را به عنوان برگ‌های برنده ایران که می‌تواند تراز تجاری ایران را مثبت کند نام می‌برد. یکی از این برگ‌های برنده رشد تولید ناخالص بلقوه ایران است. در حالی که در سال‌های گذشته رشد GDP در کشور با نوساناتی رو به رو بوده و حتی در مواقعی منفی شده است اما در عمل GDP بلقوه ایران دائما رشد را تجربه کرده است. در سال‌های گذشته رشد بلقوه ایران همیشه بیش از 1.9 درصد بوده است به این معنی که ایران توان رشد اقتصادی را حتی در سال‌هایی که رشد منفی را تجربه کرده است داشته است. آمارها اختلاف رشد با رشد اقتصادی بلقوه به خوبی تأیید کننده همین موضوع است. از سال 2012 تا کنون همیشه بیش از 6 درصد بین این دو شاخص اختلاف بوده است که همین موضوع فرصت به دست آوردن رشد اقتصادی را فراهم کرده است. به زبان دیگر بانک جهانی بر اساس نظریه ادوار تجاری پیش‌بینی می‌کند که در آینده دوره رونق اقتصادی ایران آغاز خواهد شد که همین موضوع عاملی برای رشد اقتصادی کشور خواهد بود.
اما مسئله اصلی که به گواه بسیاری از کارشناسان عاملی برای کاهش سطح صادرات ایران بوده است، مسئله تورم است. افزایش نرخ تورم در سال‌های گذشته و تعدیل نشدن آن به وسیله کاهش ارزش پول ملی در مقاطع زمانی مختلف عملا عاملی برای کاهش حجم صادرات ایران بوده است. به عبارت ساده‌تر کالای ایرانی به دلیل تورم داخلی روز به روز گران‌تر می‌شود و در عمل صادرکننده ایرانی توان رقابت با تولیدکنندگانی از کشورهای دیگر را از دست می‌‌دهد. بانک جهانی در گزارش خود به وضعیت تورم در سال‌های اخیر می‌پردازد که بر این اساس در سال 2013 تورم در کشور 39.2 درصد افزایش داشته است که این موضوع عاملی برای کاهش صادرات کالاهای ایرانی بود اما بانک جهانی برآورد می‌کند که نرخ تورم در ایران به شدت در حال کاهش است. بر اساس برآورد بانک جهانی نرخ تورم ایران در سه ماهه اول سال 2014 در حدود 11.7 درصد بوده است که این کاهش نرخ تورم می‌تواند باعث شود که مزیت رقابتی به کالاهای ایرانی بازگردد.
از دیگر مسائلی که در آینده باعث افزایش صادرات ایران خواهد شد، رشد صنعتی چشمگیر ایران در سه ماهه اول 2014 خواهد بود که علی رغم منفی بودن از سال 2012 تا کنون در سه ماه گذشته نزدیک به 9 درصد رشد داشته است.