عناصر غذایی در رشد و نمو خیار گلخانه ای

خیار گلخانه ای بکود زیاد و متناسب احتیاج دارد زیرا مقدار محصول گلخانه در واحد سطح به مراتب از هوای آزاد بیشتر است. بنابراین مواد غذایی موجود در خاک خیلی زود توسط بوته های خیار جذب و مصرف می شود؛ضمن آنکه شستشوی مواد غذایی به مراتب بیشتر از هوای آزاد می باشد.

1. ازت

ازت بیشتر در رشد اندامها نقش دارد تا در تشکیل میوه . مقادیر بیش از حد ازت سبب رشد رویشی زیاد و اختلال در رشد ریشه و میوه می گردد . سطوح نرمال غلظت ازت در بافت گیاه حدود 5 تا 6 درصد وزن خشک می باشد . کمبود ازت هنگامی مشاهده می شود که غلظت ازت کمتر از 3-2 درصد در برگها باشد . علائم کمبود بصورت زرد شدن برگهای پیر و توقف رشد برگهای جوان شروع می شود . میوه ها کوتاه و لاغر و به رنگ سبز روشن در می آیند علائم مسمومیت ازت در خیار بصورت تیره شدن برگها ، کوتاه شدن فاصله بین گره ها ، ترد و شکننده شدن ساقه ها و کوتاه شدن شاخه های فرعی ظاهر می گردد.

2. فسفر

مقدار فسفر در گیاه بسیار کمتر از ازت بوده و مهمترین عنصر برای رشد و نمو ریشه مخصوصا" در شرایطی که خاک سرد است محسوب می گردد . در کمبود فسفر برگهای جوان کوچک مانده و سفت و شکننده و کم رنگ و آبکی می گردند و در نهایت برگها چروکیده ، قهوه ای و سپس خشک می گردند . کمبود فسفر در غلظتهای کمتر از 0.3-0.1 درصد برحسب وزن خشک در برگها مشاهده می گردد.

3. پتاسیم

عنصری است که برای تولید میوه با کیفیت بالا ، بسیار ضروری می باشد . فراوانی ازت ، فسفر و یا کلسیم می تواند کمبود پتاسیم را به همراه داشته باشد . علائم کمبود پتاسیم ابتدا در برگهای پیر اتفاق افتاده ، برگ را دچار پیچیدگی نموده و در نهایت سبب نکروزه و سیاه شدن حاشیه آنها می شود . کمبود پتاسیم هنگامی بروز می نماید که مقدار آن در پهنک برگ کمتر از 3.5 درصد گردد .

4. کلسیم

کلسیم مهمترین نقش را در ساختمان و استحکام غشاو دیواره سلولی دارد . حرکت کلسیم از برگهای پیر به سمت برگهای جوان خیلی کند است . کمبود کلسیم با کلروز بین رگبرگی و ایجاد نقاطی در حاشیه برگ شروع شده ، فاصله بین گره ها کوچک مانده ، گلها عقیم شده و ریشه ها نحیف و کوچک مانده و میوه ها بی مزه و ریز خواهند شد . گلگاه میوه به طورطبیعی رشد نمی کند. علائم کمبود درمقادیر پائین تر از 0.5 درصد دربرگها ظاهر می شود .

5. منیزیم

کمبود منیزیم با ایجاد لکه های کلروز و نقاط قهوه ای رنگ بر روی برگهای خیار در پائین بوته ظاهر می شود . در بعضی اوقات حاشیه برگها بطرف بالا برگشته و برگ فنجانی شکل می شود. مقدار نرمال منیزیم در بافت گیاه درحدود 0.7 – 0.5 درصد در برگهای جوان بوده اما در برگهای مسن غلظت آن بالاتر است .

6. آهن

علامت کمبود آهن کلروز بین رگبرگی است که در برگهای جوان به سرعت توسعه می یابد . غلظت آهن در محدوده 100 تا 300 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک در برگهای بالغ می باشد و علائم کمبود وقتی که غلظت آهن در برگ کمتر از ppm50 باشد عارض می گردد گرچه کلروزدر سطوح ppm100 آهن نیز مشاهده شده است .

7. منگنز

مهمترین نقش منگنز تسریع در عمل فتوسنتز است و یکی از عناصر موثر در تولید هورمون اکسین به شمار می رود . از آنجایی که بین آهن و منگنز رقابت وجود دارد ، ممکن است کمبود منگنز در عین حال بیان کننده مسمومیت آهن نیز باشد . علائم کمبود منگنز بصورت زرد شدن مزوفیل و ایجاد لکه های رنگ پریده و سبز کم رنگ روی سطح برگ می باشد . مراحل پیشرفته کمبود منگنز در برگها خود را بصورت ظهور نقاط نکروتیک نشان می دهد .

8. روی

عمل چندین آنزیم مهم در گیاه وابسته به نقش عنصر روی می باشد . علائم کمبود بصورت ایجاد و توسعه لکه های بین رگبرگی روشن در برگها مشاهده می شود . تغییر رنگ از رگبرگهای اصلی شروع شده که شاخص خوبی برای تمایز آن از علائم کمبود منگنز است که در آن رگبرگ سبز باقی ماند، همچنین فاصله بین گره ها در قسمتهای بالای بوته کوتاه می ماند . غلظت نرمال روی در گیاه در محدوده 50 میلی گرم در کیلوگرم است و علائم کمبود در غلظتهای کمتر از 25 میلی گرم در کیلوگرم بوجود می آید .

9. بر

وجود عنصر بر در تقسیم سلولی و تمایز در نقاط رشد به خصوص نقاط رشد انتهایی ضروری است . علائم ظهور کمبود بر در هنگام برداشت وقتی است که برگهای پائین و میانی به رنگ زرد و روشن در آمده و خیار ترد و شکننده می گردد . خیار گیاهی است که به سطوح بالاتر از ppm1 در خاک یا آب آبیاری حساسیت نشان می دهد . علائم مسمومیت بر در گیاه ابتدا در برگها توسعه یافته و برگها فنجانی شکل می شوند . غلظت نرمال بر در گیاه در حدود ppm50 می باشد .

10. مس

علائم کمبود مس در گیاه خیار بصورت محدودیت رشد ، کوتاه شدن فاصله بین گره ها ، کوچک ماندن برگها ، برنزه شده برگها و سوختن نوک برگها می باشد . بوته ها کوتاه قد مانده و تشکیل جوانه های زایشی و گل در انتهای بوته خیار کاهش می یابد . غلظت مس در برگهای کامل در حدود ppm15 بوده و علائم کمبود در غلظتهای پائین تر از ppm7 بوجود می آیند . در گلخانه ها بدلیل مصرف بیش از حد سموم قارچکش مسی ، نه تنها کمبود مس مطرح نمی باشد بلکه مسمومیت مس مشاهده می گردد که علائم آن مشابه کلروز آهن می باشد .

11. مولیبدن

مولیبدن در متابولیسم ازت در گیاه نقش اساسی دارد در حدود 0.2 ppm مولیبدن قابل دسترس درخاک برای کشت خیار کفایت می کند . فعالیت مولیبدن با افزایش PH بالا می رود بنابراین کمبود آن بیشتر در خاکهای اسیدی اتفاق می افتد . غلظت نرمال مولیبدن در برگها حدود ppm2 بوده و علائم کمبود در گیاهانی که کمتر از ppm1 مولیبدن دارند اتفاق می افتد .

پائین کشی بوته ها

زمانی که بوته ها به سقف مفید گلخانه می رسند باید پائین کشیده شوند.نکته ای که در این دوره حائز اهمیت است هرس برگهای فرسوده تر و پیر تر در طول دوره برداشت است.به طوری که هنگام پائین کشیدن بوته برگهای پائینی ضمن اینکه عمر خود را سپری کرده اند تعداد کمی نیز برای هرس کردن باقی مانده باشد. باید همواره به یاد داشته باشید که هرس برگهای فرسوده در هر نوبت نباید بیش از ۳ برگ در بوته باشد و حداقل ۱۸ تا ۲۵ برگ روی بوته باقی بماند. هرس برگ های فرسوده باید در طول دوره و به تناوب انجام گیرد که در هنگام پائین کشی مشکلی پیش نیاید و ضمنا متوجه باشیم برگهایی که هرس می کنیم نباید از تعداد برگهای تولید شده بیش تر باشد. به هر حال بعد از هرس برگ های مسن تر و رسیدن بوته به سقف٬ ۳ روش برای هرس بوته خیار مرسوم است.

اول اینکه با حذف برگهای پائینی و شل کردن نخ ها از قرقره که به سیم مهار متصل است ساقه را به صورت گرد در روی زمین قرار داده البته گاهی ساقه ها به جای اینکه روی زمین قرار گیرند بر روی شاسی های مخصوصی که با فاصله ۵۰ سانتی متر تعبیه شده اند قرار می گیرند. زمانی که بوته به انتها می رسد به دو شاخه فرعی اجازه می دهیم که رشد خود را ادامه دهند و دوباره به سمت پائین حرکت کنند.این دو شاخه فرعی را مانند شاخه های اصلی در نظر می گیریم و پس از رشد این شاخه ها جوانه ای انتهایی شاخه اصلی را حذف می کنیم و سوم اگر در پایان فصل کشت با فرا رسیدن هوای گرم مصادف باشد می توان به جای پائین کشیدن بوته ها آن را بر روی سیم ها انداخته تا مانند سایبانی در گلخانه عمل کند در این حالت باید کاملا مراقب بود که بوته ها در موقع خم شدن شکسته نشوند و بعد ها دچار ضایعات و بیماری نگردند.

در کاشت و پرورش خیار گلخانه ای مهمترین فاکتور آب و هوای مناسب است به گونه ای که زمان کاشت خیار بایستی به نحوی انتخاب گردد که دردوره رشد گیاه شرایط جوی منطقه مطلوب باشد.در واقع آب و هوای ابری و بارندگی از جمله عوامل جوی بازدارنده در دوره رشد می باشد. با توجه به این مسئله زمان کاشت در مناطق مختلف متفاوت
است.در مناطق مرکزی و شمال ایران کاشت خیار در گلخانه در بهار انجام گرفته و این زمان به نحوی تنظیم می گردد که در اواخر پاییز که هوا ابری شده و رو به سردی می رود،همزمان با پایان برداشت محصول باشد.ولی در نواحی جنوبی ابران این زمان کاشت در اوایل پاییز بوده و برداشت در اوایل تابستان انجام می شود