درمان شوره و درماتیت

پوست سر انسان مدام در حال نوسازی است . سلول های جوان مرتبا وارد پوست می شوند و سلول های پیر که در سطح پوست قرار دارند از بین می روند و در تماس با محیط می ریزند. این عمل ریتم یا آهنگ مشخصی دارد،اگر سرعت جداشدن سلول های مرده به طور غیر طبیعی زیاد شود، سلول ها به هم می چسبند و به شکل پوسته های سفید یا پودر خاکستری بر روی پوست و موها دیده می شوند. این پوسته ها را شوره یا در اصطلاح پزشکی پیتیریازیس کپیتیس pityriasis capitis می نامند. شوره سر بیماری پوستی محسوب می شود و موها مشکلی ندارند .

شوره سر

شوره سر یکی از مشکلات متداول پوست و مو در میان جوانان است. شوره از سن بلوغ شروع شده و بعد از 20 سالگی شدت می یابد. معمولا بیماران زمینه ارثی دارند.شوره در آقایان شایع تر از خانم ها است. در شرایط استرس یا بی خوابی و در آب و هوای سرد و خشک پاییز و زمستان ، شوره سر زیادتر می شود.

علائم شوره

مبتلایان به شوره ازخارش و سوزش رنج می برند. گاهی خارش شدید است به نحوی که بیمار در بسیاری از ساعات روز مشغول خاراندن و حتی زخمی کردن پوست سر است. در این حالت لابلای موها لکه های قرمز رنگی (التهاب پوستی ) پیدا می شود که پوسته های بزرگ به آن چسبیده اند. این بیماران به درماتیت سبوره seborrheic dermatitis مبتلا هستند. درماتیت سبوره ممکن است به ریزش موها منجر شود که البته مقطعی است و پس از بهبود درماتیت موها مجددا رشد خواهد کرد.

معمولا شوره و درماتیت محدود به ناحیه سر نیست و در ابروها ، مژه ها ، ریش و سبیل ، پوست جلوی قفسه سینه و حتی داخل مجرای گوش ایجاد می شود. این نواحی از پوست غنی از غدد چربی(غدد سباسه) هستند.

درماتیت سبوره سر(شوره شدید همره با التهاب پوستی)

درماتیت سبوره در ناحیه ریش

درماتیت سبوره صورت

عوامل مهم در ایجاد شوره

برخلاف تصور عامه شوره سر به خشکی پوست مربوط نیست. نوع تغذیه (کمبود روی یا ویتامین ها ) نیز در ایجاد شوره نقشی ندارد. عوامل ایجادکننده شوره یا درماتیت عبارتند از :1- قارچ های چربی دوست 2- آندروژن ها یا هورمون های مردانه 3- میزان سبوم 4- اختلال درسیستم ایمنی 5- علل عصبی.

قارچ ها ی چربی دوست

مهم ترین علت شوره سر، قارچ مالاسزیا است. به طور طبیعی این قارچ در پوست انسان به خصوص در نواحی چرب زندگی می کند. قارچ مالاسزیا با ترشح لیپاز ، چربی پوست (سبوم) را به اسیدهای چرب (اولئیک اسید و آراشیدونیک اسید) تجزیه می کند. این اسیدها باعث تحریک پوست و ریختن سلول های پوست (کراتینوسیت ها ) می شوند. آراشیدونیک اسید باعث التهاب و آسیب دیدگی لایه شاخی پوست می شود. 11 گونه از این نوع قارچ ها شناسایی شده که 7 گونه از آنها در پوست انسان وجود دارد. از میان آنها گونه مالاسزیا گلوبوسا و مالاسزیا رستریکتا اهمیت بیشتری دارد. داروهای ضد قارچ با کاهش میزان قارچ ها موجب بهبود شوره می شوند. قارچ مالاسزیا برخلاف قارچ های دیگر مسری نیست بنابراین شوره سر واگیر ندارد.

ترشح هورمون مردانه

شوره و درماتیت در کودکان دیده نمی شود. افزایش ترشح آندروژن ها در سن بلوغ موجب فعال شدن غدد سباسه و چرب شدن پوست می شود. شوره و درماتیت در مردان شایع تر است زیرا غدد سباسه فعال تر ی دارند.

چربی پوست

نیمی از مبتلایان به شوره ، پوست سر چرب دارند. چربی پوست برای تکثیر قارچ ها و ترشح ترکیبات ایجاد کننده التهاب ضروری است. شوره و درماتیت غالبا در نواحی غنی از غدد چربی مانند سر و صورت دیده می شود.

اشکال در سیستم ایمنی

به طور طبیعی قارچ مالاسزیا در پوست انسان زندگی می کند و سیستم ایمنی نسبت به حضور آن عکس العملی نشان نمی دهد. در مبتلایان به درماتیت سبوره سیستم ایمنی به دلایل ناشناخته واکنش نشان می دهد. به طور دقیق تر عملکرد لنفوسیت های T مختل شده ،تعداد سلول های NK در خون زیاد می شود و میزان آنتی بادی های IgA و IgG در سرم افزایش می یابد. به دلیل ضعف سیستم ایمنی ،درماتیت سبوره شدید در بیماران مبتلا به ایدز بسیار شایع است.

علل عصبی

در مبتلایان به پارکینسون بدلیل افزایش چربی پوست و تکثیر قارچ ها، شوره و درماتیت شایع است. تجویز داروهای حاوی ترکیبات دوپا باعث کاهش سبوم و بهبود شوره در این بیماران می شود. در مبتلایان به سایر بیماری های عصبی مانند سکته مغزی، آلزایمر و ضربه های مغزی به دلیل بی حرکتی صورت ، چربی در سطح پوست جمع می شود و شوره و درماتیت ایجاد می کند.

درمان شوره و درماتیت

شوره سر بیماری مزمنی است ولی سیر ثابت ندارد ، گاهی شدید می شود و گاهی بهبود می یابد. معمولا در فصل زمستان تشدید می شود و در تابستان به خاطر تابش نور که اثر مهارکننده برروی قارچ ها دارد نسبتا بهبود می یابد.

شوره درمان دائمی ندارد و درمان فقط به کنترل بیماری کمک می کند، بنابراین بیماران همیشه نیاز به درمان دارند.

خیلی ها تصور می کنند که شوره سر مربوط به خشکی پوست است و از شستن سرخودداری می کنند. این تصور غلط است . برای رفع شوره خفیف سر شستشوی مکرر مفید است. در خیلی از موارد شستشوی یک روز درمیان و حتی روزانه موها با شامپوهای معمولی ،شوره سر را برطرف می کند . توصیه می شود بیماران بعد ازخشک کردن موها از تافت و ژل استفاده نکنند .

در موارد شدیدتر شوره سر را می توان با شامپوهای طبی ضد شوره مانند شامپو سلنیوم سولفاید(Selsun)، کتوکونازول (Nizoral) ، پیریتیون زینک (Head and Shoulders ) ، سولفور و تار کنترل کرد. اگر از شامپوی ضد شوره 2 بار در هفته به مدت 2-4 هفته استفاده شود شوره برطرف می شود. نکته مهم آن است که در هر بار شستشو حداقل 5 دقیقه کف شامپو روی سر نگه داشته شود. توصیه می شود بیماران بعد از بهبودی، هفته ای یک بار موهای خود را با شامپو ی ضدشوره بشورند تا دچار عود شوره نشوند.

شامپوی کتوکونازول در درمان شوره مفید است

به جای شامپو می توان از لوسیون های حاوی ترکیبات ضد قارچ مانند کتوکونازول و کلوتریمازول نیز استفاده کرد.

برای رفع شوره شدید با پوسته های ضخیم ،متخصصین پوست ترکیبات حاوی سالیسیلیک اسید را سودمند می دانند.

اگر التهاب و قرمزی و خارش شدید پوست وجود داشته باشد لوسیون های حاوی کورتون به سرعت این علائم را تسکین می دهد. جدیدا از پمادهای تنظیم کننده ایمنی مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس نیز در درمان درماتیت استفاده می شود.

در موارد شدید و مقاوم به درمان های ساده می توان زیر نظر پزشک متخصص پوست یک دوره داروهای ضد قارچ خوراکی مانند کتوکونازول یا ایتراکونازول مصرف کرد.

کاشت مو برای مبتلایان به شوره و طاسی سر

در خصوص اثربخشی کاشت مو در مبتلایان به شوره یادآوری می شود که چرب بودن پوست سر، شوره زیاد و حتی التهاب پوست مانعی برای کاشت موی طبیعی در افراد طاس نمی باشد و تاثیرمنفی در رویش موهای کاشته شده ندارد