دو راهی فیلترشکن و گزینه‌های پیشنهادی

«نظر شما در مورد این گزاره‌ها چیست؟ ۱- تلگرام با حذف کانال‌های مروج خشونت، تروریسم، نفرت پراکنی و مستهجن دوباره فعال شود؟ ۲- تلگرام مانند واتس‌ آپ به عنوان یک پیام‌رسان و نه رسانه فعال شود. ۳- تلگرام در وضعیت قبلی خود به فعالیت ادامه دهد.» حسام‌الدین آشنا، رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری چند روز پیش در صفحه توییتر خود این سوال و گزینه‌های مورد نظرش را به نظرسنجی گذاشت.

روزنامه اعتماد نوشت: «نظر شما در مورد این گزاره‌ها چیست؟ ١- تلگرام با حذف کانال‌های مروج خشونت، تروریسم، نفرت پراکنی و مستهجن دوباره فعال شود؟ ٢- تلگرام مانند واتس‌ آپ به عنوان یک پیام‌رسان و نه رسانه فعال شود. ٣- تلگرام در وضعیت قبلی خود به فعالیت ادامه دهد.» حسام‌الدین آشنا، رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری چند روز پیش در صفحه توییتر خود این سوال و گزینه‌های مورد نظرش را به نظرسنجی گذاشت.

از میان ٢١ هزار نفر کاربری که در این نظرسنجی شرکت کردند، ٨٧ درصد به گزینه سوم و بازگشت تلگرام به وضعیت پیشین خود، ١٠ درصد به گزینه اول و حذف کانال‌های خاص و ٣ درصد به گزینه دوم و تبدیل تلگرام به یک پیام‌رسان صرف رای دادند. حسام‌الدین آشنا در پاسخ به این سوال که نظرسنجی‌هایی که او منتشر می‌کند برای کسب اطلاع شخصی است یا قرار است بر پایه آنها تصمیم‌گیری انجام شود، پاسخ داد: «کار من تصمیم‌سازی است نه تصمیم‌گیری؛ امیدوارم اگر‌چه نمونه و پاسخ‌دهندگان این نظر خواهی لزوما معرف جامعه نیستند اما دیدگاه آنان را منعکس می‌کنم.» تلگرام همچنان فیلتر است و معلوم نیست که آیا قرار است به سرنوشت توییتر دچار شود که از سال ٨٨ تاکنون همچنان فیلتر مانده است یا وضعیتی موقتی است که قرار است با فاصله گرفتن از اعتراضات سراسری در کشور مجددا در دسترس شهروندان قرار بگیرد.

از ساعاتی پس از اعلام رسمی فیلتر شدن تلگرام، واژه «فیلترشکن» خودش را در میان پیام‌های ردوبدل شده در فضای مجازی و مکالمات روزمره مردم بالا کشید. فرق فیلتر شدن تلگرام با اتفاقی که برای توییتر رخ داد در این بود که این اپلیکیشن در سال‌های رواج یافتنش در ایران توانست پایگاه محکمی روی گوشی‌های همراه ایرانیان پیدا کند. اگر شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و توییتر بیشتر در اختیار نسل جوان شهرنشین بودند، در مقابل تلگرام تبدیل به یکی از ابزارهای ساده و آسانی شد که استفاده از آن از شهر تا روستا و از نوجوانان گرفته تا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را هم به سمت خود کشید، تلگرام تبدیل شد به راه ارتباطی فامیل‌ها، گروه‌های دوستی، همکاران، راهی برای کسب خبرها و انتشار تحلیل‌ها، راهی برای کسب‌وکار. تلگرام به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شد.

«این هم که برخی تبلیغ می‌کنند اگر مردم از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده کنند اطلاعات انها فلان و بهمان می‌شود، همه آنها شایعاتی است که دشمن روی آن مانور می‌دهد. مردم توجه داشته باشند که این شایعات از القائات دشمن است که اگر شما از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده کنید همه اطلاعات زندگی شما تحت نظارت و پوشش مقامات امنیتی و انتظامی و قضایی است؛ اصلا چنین چیزی نیست؛ به این شایعات توجه نکنید.» دادستان کل کشور همان روزی که اعلام کرد «رها بودن فضای مجازی به ضرر کشور است.» به دفاع از پیام‌رسان‌های داخلی پرداخت، پیام‌رسان‌هایی مانند «سروش» که در نبود تلگرام به عنوان یکی از ابزارهای ارتباطی جایگزین فرصت تبلیغ و بازاریابی در میان کاربران یافته‌اند. راهکار دیگر رفع فیلتر پیام‌رسان چینی وی‌چت بود. اپلیکیشنی که چهار سال قبل‌تر و به دلیل «امکان دوست‌یابی» فیلتر شد و حالا در غیاب تلگرام برگشته است تا بدون فیلتر در اختیار کسانی قرار گیرد که دنبال نصب پیام‌رسان غیرایرانی هستند.

امکانات این اپلیکیشن برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای آنلاین البته فرصتی است که در اختیار کسانی قرار می‌گیرد که بیش از هر چیز به سبب امکان به خطر افتادن مشاغل خود و از دست رفتن مشتریان به فیلتر تلگرام معترض بودند. این اپلیکیشن امکان ایجاد کانال، فضای ابری برای آرشیو اسناد و رمزنگاری مطالب و امنیت اطلاعات کاربر را ندارد. سرورهای وی‌چت در کشور چین قرار دارند و از زمان رفع فیلتر آن کاربران فضای مجازی بارها در مورد امنیت آن به یکدیگر هشدار داده‌اند. روندی وارونه شکل گرفته؛ چهار سال قبل‌تر فیلتر وی‌چت باعث اعتراض کاربران شد، حالا مراجع رسمی ترجیح داده‌اند فیلتر وی‌چت را بردارند و این رفع فیلتر باعث شده تا شک کاربرانی که سابقه این فیلتر و رفع فیلتر را می‌دانند، برانگیخته شود.

«١٠تا فیلترشکن برای مادرم نصب کردم.» این روزها کاربران فضای مجازی به طنز و به جد مشغول بازگویی تجربه مواجهه بزرگ‌ترهای فامیل با فیلتر شدن تلگرام هستند، برای نسل جوان‌تر فیلتر شدن بارها و بارها تکرار شده است، فیس‌بوک، یوتیوب، توییتر و... برای کسانی که شبکه‌های اجتماعی را آنقدر جدی تجربه نکرده بودند حالا فیلتر شدن تلگرام اتفاق به نسبت جدیدی است، اتفاق بزرگی که رخ دادنش را حس می‌کنند. در این اتفاق بزرگ نسل‌های قبل‌تر، پدرها و مادرها، مردان و زنان ٥٠ و ٦٠ ساله و بالاتر دارند تصمیم می‌گیرند که به راهکارهای جایگزین پیشنهادی تن دهند یا اینکه به نسل جوان‌تر بپیوندند؛ نسل‌هایی که سال‌ها است بخشی از زندگی مجازی‌شان به مدد فیلترشکن‌ها در جریان است.