طرف ایرانی برای اجرای این سازوکار معلوم نیست

چرا سازوکار مالی اروپاییها آماده نشد؟

ساعت24-درماههای بلافاصله پس از تحریم دوباره اقتصاد ایران از سوی آمریکایی‌ها برخی رهبران سیاسی اروپا به ایرانیان گفتند تحت شرایطی حاضرند سازوکار اروپایی برای ادامه امکان تجارت با ایران را شناسایی و اجرایی کنند.

حالا اما باوجود گذشت 7ماه از شروع بازگشت رژیم تحریم‌ها علیه ایران به نظر می‌رسد اروپا نتوانسته است درباره این سازوکار در اجرا کاری کند. یک پژوهشگر همکار با مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری درباره این تأخیر توضیح داده است که در ادامه می‌خوانید:
به‌عنوان یکی از راه‌های نجات برجام از سوی اروپا به ایران معرفی گردید. اروپا در هنگام خروج آمریکا از برجام تلاش نمود تا سازوکار ویژه مالی مختص ایران را پیش از آغاز تحریم اصلی آمریکا علیه ایران در چهارم نوامبر (۱۳ آبان) به‌صورت نمادین افتتاح کند و در این راستا در بامداد سوم مهرماه ۱۳۹۷ و در حاشیه هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، خانم موگرینی در جلسه مشترک با وزرای خارجه ایران و ۱+۴ اعلام کرد که اتحادیه اروپا به تعهداتش در برجام و همچنین ایجاد کانالی برای ادامه صادرات نفتی ایران و همچنین تجارت با ایران متعهد است و کانال ویژه پرداخت برای انجام تجارت با ایران به صادرات نفت، مبادله بانکی و صادرات کمک خواهد کرد و بر همین اساس در بیانیه ۱۲ بندی مشترک اشاره نمود که بخشی از این سازوکارمالی تا قبل از 14 آبان و اجرای مرحله دوم تحریم‌های آمریکا؛ وارد فاز عملیاتی خواهد شد.بنابراین، ایجاد سازوکارِمالی اروپا، به‌عنوان وعده‌ای از سوی اروپا به ایران در جهت بهره‌مندی از عواید اقتصادی توافقنامه برجام معرفی شد که براین مبنا، عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی کشور در خصوص این سازوکارمالی بیان داشت که کانال مزبور این امکان را برای صادرکنندگان ایرانی و اروپایی فراهم خواهد کرد که ارز حاصل از صادرات خود را دریافت کنند و کارکرد آن نوعی پیمان پولی دوجانبه میان ایران و اتحادیه اروپا خواهد بود که این امکان را برای صادرکنندگان اروپایی و ایرانی فراهم خواهد کرد که ارز حاصل از صادرات خود را دریافت کنند.اما مسئله اینجاست که علاوه بر اینکه روزهای زیادی از آغاز تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا علیه ایران گذشته، از روز عملیاتی شدن سازوکارِمالی، طبق وعده‌ی برخی مسئولین اروپایی در 13 آبان نیز عبور کردیم و اکنون‌که از نیمه دوم آذرماه عبور کرده‌ایم و از این سازوکارمالی، هرچند به‌طور نمادین نیز خبری نشده است، در مقابل مقام‌های وزارت خارجه ایران از شخص وزیر تا معاون سیاسی می‌گویند که اروپا در این موضوع تعلل می‌نماید و سرعت عملشان کند است و باید تندتر در این مسیر گام بردارند.هرچند که ایران و بازماندگان در برجام جدول زمانی را با توجه به ماهیت سازوکار اجرایی جدید تعیین نکرده‌اند، اما مقام‌های ایرانی می‌گویند این پرانتز زمانی بازنیست. به‌هرحال کاملاً واضح و مبرهن است که اروپا در ایجاد این مکانیسم تعلل می‌نماید، گرچه برخی معتقدند که این تعلل چند دلیل دارد؛ نخست آنکه اتحادیه اروپا برای نخستین‌ بار در ساختار اقتصادی خود در حال تعریف مکانیسمی است که بتواند با عبور از سیستم دلار و چرخه مالی آمریکا با کشوری که مشمول تحریم‌های ایران شده، ارتباط مالی بگیرد. تعریف سیستم اجرایی حساب با کاربرد ویژه زمان‌بر است.از سوی دیگر، اتحادیه اروپا هرچند در ایران به‌عنوان یک ساختار واحد مخاطب قرار می‌گیرد اما متشکل از ۲۸ کشور است که هرکدام فاصله متفاوتی باسیاست‌های آمریکا دارند و برخی از آن‌ها چون تروئیکای اروپایی معروف شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا (در حال تجربه برگزیت) به دلیل حضور در مذاکرات هسته‌ای با ایران تمام تلاش خود را برای حفظ برجام به کار می‌گیرند و برخی دیگر احساس قرابت بیشتری با امریکا دارند و چندان حاضر به هزینه‌سازی برای رابطه خود با واشنگتن نیستند. در چنین شرایطی جزییات سازوکار حساب با کاربرد ویژه باید به‌گونه‌ای باشد که نظرات حداقلی و حداکثری هر ۲۸ عضو را در خود جا داده باشد.ازآنجاکه این سیستم مالی باید، همتای ایرانی در داخل کشورمان داشته باشد و البته که تطبیق استانداردهای این دو سیستم باهم و ایجاد پیوستگی مالی و شبکه‌سازی میان این دو در کوتاه‌مدت ممکن نیست. اصلی‌ترین گرفتاری کنونی آن، در تعیین مقر استقرار و ریاست این حساب است که در هر دو این مسائل، تحریم‌های امریکا نقش بازدارنده ایفا می‌کند. حساب با کاربرد ویژه باید از ریاست یک فرد حقیقی برخوردار باشد اما فردی که هم تحت تأثیر فشارهای آمریکا قرار نگیرد و هم در صورت مواجه با تحریم‌های امریکا عقب‌نشینی نکند. بر اساس جزییاتی که تاکنون به نظر می‌رسد اندکی حالت قطعیت هم به خود گرفته، اتحادیه اروپا برای اس پی وی پشتوانه حاکمیتی در نظر گرفته است.

لذا یکی از مسائل اصلی پیش روی سازوکارِمالی، مسائل مربوط به تعیین مقر آن است. درواقع ازجمله مقدماتی که باید در خصوص این سازوکار مشخص گردد، تعیین محل استقرار آن است. بحث‌هایی در خصوص مقر فیزیکی دفتر این مکانیسم و دیگر مسائل فنی آن وجود دارد، آن‌طور که رسانه‌های اروپایی نوشته‌اند، پیاده‌سازی سازوکارمالی با موانعی مواجه است؛ ازجمله آنکه بنا بر گزارش فایننشال تایمز، هیچ‌یک از کشورهای عضو اتحادیه اروپا از ترس مواجه‌شدن باخشم و تنبیه آمریکا حاضر نیستند میزبان دفتر آن سازوکار در پایتخت‌های خود باشند و به عبارتی، هیچ کشوری مشتاق به میزبانی این مکانیسم جدید مالی و مقابله با آمریکا نیست.