حجت‌الاسلام سیدحسن خمینی:

تلویزیون به تعابیر امام درباره مارهای خوش خط و خال نمیپردازد

ساعت24- مراقب باشبم به اسم دین به سمت تحجر نرویم و به نام مقابله با تحجر نیز با ارزش های دینی ستیزه نکنیم. ببینیم تعبیر مارهای خوش خط و خال که امام برای برخی متحجرین به کار بردند، چه شد؟ اما تلویزیون به این مسائل نمی پردازد. امام از چه کسانی خون دل خورد، اینها باید معلوم باشد.

یادگار گرامی امام با تأکید بر توجه به سخنان امام خمینی در مورد «تحجر» در دو سال پایانی عمرشان، یادآور شد: امام وقتی با شاه و سپس با آمریکا و صدام جنگید نگفت می‌خواهم فدا شوم، اما در مقابل تحجر این سخن را گفت؛ لذا باید به تحجر به عنوان یک نقطه حساس و خط قرمز توجه کرد.

حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی صبح امروز در مراسم اختتامیه همایش معاونان و مدیران فرهنگی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور که در پژوشهکده امام خمینی و انقلاب اسلامی برگزار شد، با اشاره به وجود تعاریف متعدد از مفهوم «فرهنگ» اظهار داشت: در کتب و منابع مختلف، تعریف جامعی از فرهنگ وجود ندارد و اصولا واژه‌هایی از این جنس، دارای کژتابی است، زیرا ممکن است افراد مختلف از کاربرد آن‌ها، معانی مختلفی را اراده کنند. لذا وقتی همه می‌گویند می‌خواهیم کار فرهنگی کنیم، مشخص نیست که منطور دقیق آن‌ها چیست.

وی با بیان اینکه تعریف هر امری، گاهی تعریف «مفهوم به مفهوم» و گاهی تعریف «مفهوم به مصداق» صورت می‌گیرد، افزود: تعریف به شیوه نخست دشوار، در عین حال راهگشا اما گاهی کژتاب است، اما در شیوه دوم، پدیده‌ها را با نشان دادن مصداق بطور مستقیم تعریف می‌کنیم.

سید حسن خمینی با تأکید بر اینکه در تعریف فرهنگ باید بدانیم که آن را تعریف به مفهوم یا مصداق می‌کنیم، ادامه داد: تعریف گران تاکنون تلاش کرده‌اند تا فرهنگ را به مصداق تعریف کنند و آن را مجموعه ارزش‌ها، اعتقادات و سمبل‌ها خوانده‌اند. اما مشکل اینجاست که این امور را اگر تک تک بیان کنید، بضا جامع مفاهیم دیگر هم می‌شوند. از سوی دیگر برخی، فرهنگ را به کلیه اشکال زندگی، زبان، آداب و رسوم، موسیقی، علم و مواردی از این دست تعریف کرده‌اند.

وی یادآور شد: بشر از وقتی پدید آمد نیازهایی چون خوراک و پوشاک داشت و کم کم شروع به بر آورده کردن آن‌ها کرد که در هر نقطه‌ای از جهان به تناسب شرایط، به اشکال مختلف به آن‌ها پاسخ داد. او برای انتقال این سنت‌ها از نسلی به نسل دیگر نهادهایی را نیز تشکیل داد.

یادگار امام در همین زمینه ادامه داد: وقتی می‌خواهید ببینید که دایره فرهنگ یک ملت چقدر است؛ باید به وسعت دایره لغات زبان آن توجه کنید، زیرا وقتی دایره لغات در میان قومی، گسترده شد نشان می‌دهد که آن قوم نیازهای خویش را بیشتر می‌داند.

سید حسن خمینی با بیان اینکه تعریف دیگر فرهنگ، «گنجینه تجربیات بشر» است، اظهار داشت: بشر در طول زندگی خویش تجربیات را کنار هم گذاشته و برای انتقال آن‌ها نهادهایی را تشکیل داده است؛ مجموعه آنچه برای تأمین نیاز‌ها فراهم آمد، در جامعه به یک ارزش تبدیل شد و جامعه آن‌ها را قبول کرد که مجموعه آن‌ها فرهنگ را تشکیل می‌دهد. اگر این فرهنگ در جامعه تبدیل به هنجار شد و برای اثبات آن، به استدلال و برهان نیاز نبود، چه بهتر؛ اما اگر این اتفاق نیفتاد و ارزش‌ها تبدیل به هنجار نشد، کماکان یک فرهنگ است. فرهنگ مجموعه تجربیات بشر است و از همین طریق نیز «زیر فرهنگ‌ها» یی مانند فرهنگ روستایی و... پیدا می‌شود که تجربیات گروههای خاصی هستند.

وی ادامه داد: ما در دنیا با فرهنگ‌های مختلفی رو به رو هستیم، زیرا تجربیات بشر همواره متفاوت بوده است و آن‌ها این خوراک‌های فرهنگی را در طول زمان به یکدیگر منتقل کرده و اساسا عرصه فرهنگ محل داد و ستد میان نسل‌ها و اقوام و مختلف است.

یادگار امام با بیان اینکه جامعه ما برای حفظ سنت‌ها نهاد روحانیت را تشکیل داد، افزود: اگر برای حفظ تجربیات، یک جامعه سازماندهی ایجاد کرد، نام آن‌ها نهاد است که در جوامع امروزی، دولت، آموزش و پرورش و... از جمله آنهاست.

سید حسن خمینی با اشاره به اینکه در فرهنگ‌های پیشرفته، جامعه نیازهای خود را بیش از فرهنگ‌های غیر پیشرفته می‌شناسد، گفت: چنین جوامعی، بهترین روش را برای رفع نیاز‌ها برمی گزینند و آن‌ها را تبدیل به ارزش می‌کنند که نتیجه آن پدیده فرهنگ است؛ اگر این ارزش‌ها تبدیل به هنجار شدند جامعه آن‌ها را بدون دلیل می‌پذیرد و تبدیل به یک پارادایم می‌شود.

وی در همین زمینه به بیان چند نمونه تاریخی پرداخت و یادآور شد: رضاخان می‌خواست نهاد روحانیت را از میان ببرد، اما به دلیل آنکه جامعه این خواسته او را قبول نداشت؛ هدف او محقق نشد، اما از سوی دیگر برنامه او برای تغییر لباس مردم تجربهٔ جدیدی بود که تبدیل به یک هنجار شد. نمونه دیگر این موضوع را در تلاش کمونیسم شوروری برای از میان بردن دین در جوامع آسیای میانهٔ تحت سلطه‌اش شاهد بودیم که به دلیل نیاز بشر به دین داری و معنویت این هدف بعد از هفتاد سال تحقق نیافت.

عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه یکی از شروط کار فرهنگی به کار گیری دانشجویان است، ادامه داد: در کار فرهنگی باید تبدیل ارزش‌ها به هنجار، هدف کار قرار گیرد و تصدی‌گری در این بخش‌ها کار کاملی نیست؛ لذا بگذاریم دانشجویان و تشکل‌های مردم نهاد خودشان کار کنند.

وی با یادآوری اینکه در سی سال اخیر برخی چیز‌ها از درون جامعه جوشید، گفت: امام هیچ وقت به مردم نگفت با حجاب شوید، اما مردم آن زمان با حجاب شدند؛ همچنین کسانی که شهید شدند گرچه پروش یافته نظام قبلی بود، اما در حوزه مغناظیس امام پروش یافتند، زیرا او کار فرهنگی می‌کرد؛ کار فرهنگی او اعزام مبلّغ نبود، بلکه وقتی فرهنگی را به جامعه منتقل می‌کرد، مردم می‌گفتند اگر اینهایی که می‌گویید‌‌ همان چیزهایی است که خودت هستی، آن را قبول می‌کنیم. در حالی که اگر کسی کوه غرور، تکبر و نخوت باشد، مردم می‌پرسند پس چرا خودت به این حرف‌ها عمل نمی‌کنی. لذا اگر در جایی آخوند خوبی بوده است، مردم را نیز به سمت خوبی برده است.

سید حسن خمینی تصریح کرد: در امور عبادی بطور خاص، افراد بنا به اصرار کاری را انجام نمی‌دهند و محیط دانشگاه از حیث تصدی فرهنگی باید در اختیار خود دانشجویان قرار گیرد و ما صرفا راهنمایی کنیم.

عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی سپس با اشاره به فضای این دانشگاه، نکته‌ای انتقادی را مطرح کرد و گفت: فضای تملق و رئیس و مرئوسی در دانشگاه آزاد زیاد است؛ اگر این فضا در سایر ادارات هم وجود داشته باشد در اینجا نباید اثری از آن باشد؛ زیرا القاب همواره راهزن بوده‌اند. می‌نمی توانیم بگوییم اینگونه هستیم، اما تو خوب باش!

وی با تأکید بر اینکه فرهنگ فقط به مسائل اخلاقی محدود نمی‌شود، گفت: باید مراقب باشیم فرهنگ بد (به معنای بداخلاقی یا بی‌فایدگی یک فرهنگ) را تصحیح کنیم، اما بدانیم که هرچه جزو فرهنگ هست، لزوما جزو مسائل اعتقادی نیست. در همین زمینه مقام معظم رهبری تعبیری دارند که چادر تنها وجه حجاب نیست، اما حجاب بر‌تر است و اشاره می‌کنند که چادر از نشانه‌های فرهنگی ماست؛ همانطور که هر فرهنگی به روش خود حجاب را اجرا کرده است. لذا تعطیم شعائر یک نیاز دینی است اما اجرای آن بستگی به فرهنگ و سنت هر جامعه دارد.

سیدحسن خمینی توصیه کرد: در دانشگاه آزاد حواسمان الزاما به فضای درون دانشگاه نباشد بلکه به فرهنگ ایرانی که اعم از فرهنگ دینی است توجه کنیم؛ به عنوان مثال نوروز جزو فرهنگ ملی ماست و ما بسیار به آن ارزش می‌گذاریم؛ در هر حالی که مکن است در اسلام روایت و حدیث صریحی هم در مورد آن وجود نداشته باشد. بنابراین با بکار بردن تعبیر فرهنگ بلافاصله ارزش‌های دینی به ذهنمان نیاید؛ زیرا گرچه ارزش‌های دینی جزو فرهنگ ماست، اما بحث‌ها و اجزاء دیگری هم در آن وجود دارد.

یادگار گرامی امام در بخش پایانی سخنان خود به موضوع «تحجر» پرداخت و گفت: جامعه ما معتقد است که امام راحل قرائت بر‌تر، کامل‌تر و صحیح‌تر از دین را دارد. باید ببینیم همانطور که آیت‌الله هاشمی هم به این موضوع پرداختند، فرمایشات یکسال آخر عمر امام در خصوص تحجر، امروز کجاست؟ ایشان در مقابل چه کسی گفت می‌خواهم فدای مبارزه با تحجر شوم؟ نمی‌شود گفت «امام تا سال ۱۳۶۶» را قبول دارم و این دو سال آخر را قبول ندارم!

وی تصریح کرد: مراقب باشبم به اسم دین به سمت تحجر نرویم و به نام مقابله با تحجر نیز با ارزش‌های دینی ستیزه نکنیم. ببینیم تعبیر مارهای خوش خط و خال که امام برای برخی متحجرین به کار بردند، چه شد؟ اما تلویزیون به این مسائل نمی‌پردازد. امام از چه کسانی خون دل خورد، این‌ها باید معلوم باشد.

سید حسن خمینی با بیان مجموعه فرهنگی دانشگاه آزاد بر اساس قرائت امام است اینکه تأکید کرد: این مسیر (مبارزه با تحجر) فدایی می‌خواهد؛ امام وقتی با شاه و سپس با آمریکا و صدام جنگید نگفت می‌خواهم فدا شوم، اما در مقابل تحجر این سخن را گفت؛ لذا باید به تحجر به عنوان یک نقطه حساس و خط قرمز توجه کرد.

در این مراسم همچنین به پاس حمایت‌های یادگار امام از فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، لوح تقدیری به وی اهداء شد.