62 سال پیش در چنین روزهایی ...
هفته جهانی فضا، هر ساله از ۴ تا ۱۰ اکتبر برگزار می‌شود و بهانه این نام گذاری، دو رویداد تاریخی در حوزه فضا و فناوری‎های مربوط به آن است. این هفته حد فاصل دو رویداد تاریخی مهم است. اولی مربوط به ۴ اکتبر ۱۹۵۷ یعنی 62 سال پیش که اسپتونیک ۱، نخستین ماهواره جهان، توسط شوروی به فضا پرتاب شد. ۱۰ اکتبر ۱۹۶۷ هم اولین معاهده استفاده صلح‌آمیز از فضای ماوراء جو در سازمان ملل به امضا رسید. بنابراین هر سال انجمن هفته جهانی فضا موضوعی را برای این هفته انتخاب می‌کند تا تمام فعالیت‌ها و رویدادهای صورت گرفته در جهان را در این هفته پیرامون این شعار برنامه‌ریزی کند. این انجمن، شعار هفته جهانی فضا برای امسال را «ماه، دروازه‌ای به سوی ستارگان» اعلام کرده است. دنیس استون، رئیس انجمن هفته جهانی فضا در این باره می‌گوید: «امسال پنجاهمین سالگرد قدم گذاشتن انسان به کره ماه است. این روزها آژانس‌های فضایی در سراسر جهان برنامه‌های مأموریت به ماه را طرح‌ریزی کرده‌اند. بنابراین «ماه» گزینه منطقی برای تمرکز فعالیت‌ها در هفته جهانی فضا در سال ۲۰۱۹ خواهد بود.»


24ساعت از زندگی یک فضانورد
آن‌ها باید 6 صبح بیدار شوند و راس ساعت 10 شب به رخت خواب بروند
اگر بخواهید به برنامه زندگی یک فضانورد در ایستگاه فضایی نگاه کنید، شاید در ابتدا به نظرتان خیلی کسل کننده بیاید؛ آن‏ها راس ساعت 6 صبح به وقت شهر گرینویچ در انگلستان بیدار می‏شوند و یک ساعت و نیم فرصت دارند تا دوش مختصری بگیرند و کمی ورزش کنند و بعد هم صبحانه بخورند. آن‏ها موظف‏اند یک ارتباط 15 دقیقه‏ای که به«برنامه کنفرانس روزانه» معروف است، با مرکز هدایت پرواز در زمین داشته باشند. همه چیز به این تماس بستگی دارد، این که قرار است آن روز چه کارهایی انجام بدهند و برنامه روزانه تغییری داشته یا نه، در این خصوص مشخص می‎شود. بدن انسان به دلیل شرایط بی‎وزنی در فضا دردسرهای زیادی پیدا می‎کند که باید هر روز با ورزش‎های خاص مانع ضعف عضلات و اندام‏ها شد. ورزش‏های خاصی برای فضانوردان طراحی شده که هر روز باید انجام شود مثل میدانِ دوِ دوار و دوچرخه ثابت که به بهبود گردش خون و تقویت عضلات قلب کمک می‏کند. در ادامه روز، فضانوردها باید نحوه کار دستگاه را بررسی کنند و مطمئن شوند همه چیز بدون اشکال کار می‏کند، کمی به خانه‏شان (همان اتاقک ایستگاه فضایی) برسند و رفت و روب انجام بدهند. هر روز زمانی برای آزمایش و مطالعه درباره اطلاعات جدید حوزه زیست‎شناسی و زمین‏شناسی در نظر گرفته می‎شود و فضانوردها باید با جدیدترین رو‏ش‎های حوزه کاری خودشان آشنا بشوند و در نهایت، روز کاری با ارتباط 15 دقیقه‏ای دیگری با زمین به پایان می‎رسد. ساعت 8 شب زمانی است که برنامه روزانه فضانوردی تمام می شود و حالا آن‏ها می‏توانند دو ساعت قبل از خواب را برای کارهای شخصی استفاده کنند. این دو ساعت معمولا به بررسی ایمیل‏ها، تماس تلفنی با اعضای خانواده و شنیدن اخبار روز می‏گذرد. جمعه شب‏ها و شنبه‏ها فرصتی است برای دورهمی و فیلم دیدن. عکاسی از زمین و دیدن سیاره مادری از فضا بخش جذاب و هیجان انگیزی است که قسمتی از زمان فراغت فضانوردان به آن اختصاص دارد.

از تحمل بی وزنی تا صحبت به زبان روسی!
پیش‌نیازهای لازم برای فضانورد شدن به آن سادگی‌هایی هم که فکرش را می‌کنید، نیست
بعضی شغل‎ها مثل خلبانی و فضانوردی شرایط خاص خود را دارد و هرکسی نمی‏تواند از آزمون‏های اولیه آن به راحتی عبور کند. در ادامه، تعدادی از شرایط فضانورد شدن را بر می‎شماریم.
شغلی که هیچ محدودیت سنی ندارد
خیلی‎ها فکر می‎کنند همان‏طور که استخدام رسمی محدوده سنی خاصی دارد پس لابد فضانوردی، این شغل سخت و حیرت‌آور هم شرایط سنی خاص خودش را دارد. «جان گل» 77 ساله نخستین فضانورد آمریکایی بود که به مدار زمین رفت و بعدها نامش را به عنوان مسن‏ترین فرد در فضا به ثبت رساند. البته افرادی که تا به امروز برای این کار داوطلب شده‏اند، محدوده سنی‎شان بین 26 تا 46 سال بوده و متوسط سن فعلی این شغل حدود 34 سال است.
تحصیلات به تنهایی کافی نیست
یکی از الزامات فضانورد شدن، داشتن تحصیلات حداقل در مقطع کارشناسی است. برای رشته‏های تحصیلی هم شروطی وجود دارد، تنها کسانی انتخاب می‏شوند که رشته‏های علوم شامل زیست‏شناسی یا فیزیک خوانده یا در یکی از گرایش‎های مهندسی، ریاضیات و علوم کامپیوتر تحصیل کرده باشند؛ اما تحصیلات به تنهایی کافی نیست. داوطلب‎ها باید حداقل سه سال تجربه کار حرفه‏ای در رشته تحصیلی‏شان داشته باشند.
باید شنا و صحبت به زبان روسی بلد باشند
آزمون ‏های بدنی ناسا یکی از مراحلی است که افراد می‏توانند توانایی و مهارت‏ های خاصی مثل مهارت غواصی، تجربه زندگی در بیابان و صحرا را نشان بدهند. مهارت مهم دیگر در این آزمون‏ ها توانایی برقراری ارتباط به زبان‎های دیگر مخصوصا تسلط به زبان روسی است. داوطلبان فضانوردی باید بتوانند بدون هیچ‎ وقفه‎ای 75 متر را شنا کنند. آن‎ها همچنین باید بتوانند 75 متر دیگر را در حالی که لباس پرواز بر تن و کفش‎های تنیس به پا کرده‎اند، شنا کنند. هدف از تعیین این پیش‌نیازها، صرفا آماده‎سازی فضانوردان برای فرود اضطراری فضاپیما در آب نیست بلکه با این کار به نوعی فضا نوردان راه‏پیمایی در زیر آب را تجربه خواهند کرد که در واقع شباهت زیادی با راه‎پیمایی‎های طولانی در فضا دارد. ناسا برای شبیه سازی محیط زیر آب و انجام این آزمایش‎ها، بزرگ‎ترین استخر شنای دنیا را ساخته است و فضانوردان می‏توانند تکنیک های پیاده روی در فضا را در آن تمرین کنند.
غول مرحله آخر، تحمل بی وزنی است
یکی از دردسرهای بی‎وزنی، به‎هم ریختن شرایط گوارش است، دل‎پیچه و تهوع و نیاز مداوم به سرویس‌بهداشتی از ماجراهایی است که احتمالا خیلی‎ها در مراحل اول تلاش برای آزمایش‎های فضانوردی با آن دست به گریبان هستند. در این رقابت تنها کسانی موفق می‎شوند که دستگاه گوارش قوی‎تری دارند و سریع‎تر می‎توانند با محیط تازه سازگار شوند. یکی از مراحل این آزمایش‌ها حرکت سریع در هواپیماست؛ در این آزمایش که vomit comet نام دارد، هواپیما با سرعت بالا و پایین می‏رود و در نتیجه داوطلبان می‎توانند برای بازه‏های زمانی نیم دقیقه‎ای، بی‎وزنی را تجربه کنند. این آزمایش‎ها معمولا با حضور 40 تا 60 داوطلب انجام می‎شود که در اولین آزمایش، بیش از یک سوم‎شان به شدت دچار تهوع و دل درد می‎شوند.
قدشان باید نه خیلی بلند باشد نه خیلی کوتاه
خب این قسمت شرایط دست خودتان نیست و چیزی است که برای شما از خیلی قبل‎تر رقم زده شده است؛ قدتان! باید قدی بین یک متر و 48 تا یک متر و 93 سانتی‏متر داشته باشید. علت تعیین این پیش نیاز هم آن است که فضانوردان باید بتوانند به تمامی مکانیزم‏های کنترلی درون فضاپیما از روی صندلی خود دسترسی داشته باشند. قد خیلی بلند یا خیلی کوتاه عملا برای یک فضانورد ضعف به حساب می‎آید.
داشتن اشتیاق بی نهایت برای یادگیری
برای آن که بتوانید در حرفه فضانوردی موفق باشید و زود خسته نشوید؛ باید تشنه یاد گرفتن باشید از زبان گرفته تا مهارت‌های تخصصی و حرفه‎ای. روباتیک، آموزش، آمادگی هدایت فضاپیما، سیستم‎های نصب شده در ایستگاه فضایی بین‎المللی و آموزش‏های پیشرفته راه پیمایی در فضا از آن چیزهایی است که باید به مرور در این حرفه یاد بگیرید و به بهترین نحو انجام‌شان بدهید. درست است در مرحله تحصیلات به شما آسان گرفتند و تحصیلات در حد کارشناسی را پذیرفتند اما پس از آن شما باید نشان بدهید خلاق هستید و ذهن‎تان برای ورود اطلاعات تازه، آماده است.

شگفتی‌های زندگی و کار در فضا!
زندگی و کار در فضا، بخش‏های هولناکی دارد که کمتر درباره‏اش می‎شنویم
در این قسمت نگاهی می‏اندازیم به دردسرهای زندگی در فضا.
خداحافظی با حمام دلچسب زمینی!
گاهی وقتی خسته یا عصبانی هستید یک دوش مختصر، انرژی از دست رفته را به شما باز می‏گرداند اما یک فضانورد به اندازه ماه‏ها ماموریتی که در فضا دارد، از یک حمام گرم زمینی دور است و به جایش باید از اسفنج‏های مرطوب استفاده کند؛ چون انتقال حجم زیاد آب برای استحمام به فضا عملا غیر ممکن است و به دلیل نبود جاذبه، عملا چیزی به نام دوش هم معنا ندارد.
غذا از گلوی‌تان پایین نخواهد رفت!
یکی از بزرگ‎ترین لذت‎های زندگی ما انسان‎ها غذا خوردن است. چه عصبانی باشیم چه خوشحال، خوردن همیشه حال آدم را خوب می‎کند. تقریبا می‏شود گفت فضا این لذت را هم از فضانوردان می‏گیرد چرا که آن‏ها بعد از گذشت مدتی، حس چشایی‎شان تحلیل می‏رود و بعد از بازگشت به زمین مزه غذاها را با شدت خیلی بیشتر از حالت عادی احساس می‏کنند. در ضمن، نحوه غذا خوردن در فضا هم از مصائب فضانوردان است، وقتی جاذبه نباشد عملا غذا توی ظرف شما باقی نمی‏ماند تا با چنگال به سراغش بروید بنابراین بیشتر غذاهای فضانوردان را درون تیوب‎هایی مثل خمیردندان قرار می‏دهند. حتی خوردن ساده‌ترین غذاها مثل نان هم در فضا دردسرهای خودش را دارد چون موقع گاز زدن خرده‏های آن در محیط ایستگاه فضایی پخش می‏شود و ممکن است عملکرد دستگاه‎ها را دچار مشکل کند یا این که تکه‏های ریز نان وارد بینی فضانورد شود و راه تنفسی‏اش را ببندد.
نوشابه، نمک و فلفل ممنوع!
یکی دیگر از بخش‏های غمناک برای عاشقان نوشابه این است که باید حتی قید نوشابه را هم بزنید چون در جاذبه‌ نزدیک به صفر فضا، گاز درون این نوشیدنی‌ها از آن‌ها جدا نمی‌شود و با نوشابه وارد بدن می‏شود که شدیدا خطرناک است. اگر عشق چاشنی‏های مختلف مانند نمک و فلفل هستید، بدانید که در فضا خبری از آن‎ها هم نیست چون حالت پودری دارند و ممکن است وارد گوش و چشم و بینی فضانورد شوند. البته به تازگی آژانس فضایی ناسا نمک و فلفل مایع تولید کرده‎ است تا فضانوردها حداقل غذای بی‏مزه نخورند.
مشکلات برگشت به زمین!
وقتی فضانوردان به زمین برمی‎گردند به همان سختی که خود را با فضا سازگار کرده‌اند باید حالا خود را با زمین سازگار کنند! به نظر ساده می‏آید اما بیشتر فضانوردها می‏گویند بعد از بازگشت به زمین، فنجان چای خود را توی هوا رها می‏کنند یا به سختی خواب‎شان می‏برد. سختی سفرهای فضایی آن هم وقتی قرار باشد مدتی طولانی را در شرایط بی وزنی زندگی کنید تا مدت‏ها با شما می‏ماند. همچنین در نبود جاذبه، ستون فقرات شما بازتر می‌شود و شما بین ۵ تا ۸ سانتی‌متر بلندتر خواهید شد. متاسفانه این افزایش قد می‌تواند با مشکلاتی همچون کمردرد و مسائل مربوط به اعصاب درگیر، همراه باشد. البته این را هم باید اضافه کرد که بعد از بازگشت از فضا قد افراد به حالت قبلی خود باز می‎گردد.

خراسان