سقوط آمار تماشاگران «تئاتر شهر» و پیامی که مدیریت دولتی نادیده میگیرد/میوه تلخِ سفارشیسازی در «ویترین تئاتر ایران»

ساعت24-انتشار آمار تماشاگران دو سالن‌ دولتی و نیمه‌دولتی (تماشاخانه ایرانشهر و مجموعه تئاتر شهر) در هفته‌های اخیر مبنایی شد برای ارایه انواع تحلیل‌ها در این باره که چه امری موجب شده سالن‌های چندگانه مجموعه «تئاتر شهر» زیر نظر اداره کل هنرهای نمایشی (دولت) روز به روز با افت تماشاگر مواجه شوند؟ امری که سال‌هاست به شکل خزنده ادامه یافته و موجب قهر تماشاگر جدی تئاتر با این مجموعه فرهنگی- هنری شده است.

html>

همین چند سال قبل بود که خبرگزاری مهر گزارش سفر چند ساعته‌ خبرنگارش با مسافران اتوبوس خط راه‌آهن- تجریش را منتشر کرد که در مسیر از مقابل «تئاتر شهر» می‌گذشت؛ نتیجه نشان می‌داد تئاتر به‌واسطه افزایش هزینه‌ها و بهای بلیت، بخش مهمی از مخاطبانش را کنار گذاشته است؛ رویکردی که مدیران اداره کل همچنان بر ادامه‌اش اصرار می‌ورزند. بحث ممیزی و حذف هنرمندان نامدار تئاتر از صحنه‌ها مورد دیگری بود که مخاطبان قدیمی «تئاتر شهر» و حالا رانده‌شده در قالب گزارش مطرح ‌کردند. ممیزی شرایطی به وجود آورده بود که آنها دیگر کارگردانان، هنرمندان و متن‌های مورد علاقه خود را روی صحنه‌های «تئاتر شهر» نبینند و با افسوس از خیر تماشاگری آثار نمایشی بگذرند. امری که در تحلیل یکی از خبرنگاران قدیمی تئاتر هم مورد توجه قرار گرفت. ساسان پیروز عضو هیات‌مدیره انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر با انتشار نموداری حاصل دو دهه گردآوری اطلاعاتِ تماشاگران «تئاتر شهر» نشان داد که «ویترین تئاتر ایران»! چطور در نتیجه عملکرد مدیران دولتی دستخوش آسیب جدی شده است. طوری‌که امروز کارگردانان صاحب‌نام تئاتر هم قادر به بازگرداندن اعتبار از دست رفته‌اش نیستند.
آمار خیره‌کننده است؛ بنابه گزارش‌ روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی، تمامی سالن‌های دولتی (اعم از تالار هنر، تماشاخانه سنگلج و مجموعه تئاتر شهر) در دو ماه‌ اول سال، میزبان چیزی بالغ‌ بر 9091 تماشاگر بوده‌اند؛ عددی که وقتی به تماشاخانه ایرانشهر نگاه می‌کنیم، رقم 10 هزار مخاطب را نشان می‌دهد. در این میان، مجموعه «تئاتر شهر» که مدیران دولتی همواره از آن با عنوان «ویترین تئاتر ایران» یاد کرده‌اند، عدد 5908 تماشاگر را نشان می‌دهد. آماری ناامیدکننده برای مجموعه‌ای با چهار سالن پرطرفدار (بین کارگردانان) یعنی سالن «اصلی»، «قشقایی»، «سایه» و «چهارسو» به همراه یک پلاتو اجرای حدودا 20 نفره که مدیران حتی برای آن هم برنامه مدون ندارند. اگرچه تنها دو سالن «اصلی» و «چهارسو»ی مجموعه تئاتر شهر معادل کل ظرفیت صندلی‌های تماشاخانه ایرانشهر ظرفیت دارند ولی در عمل با چه خروجی‌ای مواجه هستیم؟ کاملا روشن است. فراری دادن کارگردانان صاحب تفکر و دارای مخاطبان پرشمار. موردی که به‌واسطه اطلاعیه عجیب و غریبِ هفته‌های اخیر مدیریت تازه مجموعه، تشدید خواهد شد. اینکه هنرمندان بااستعداد و جوان یا آنها که عمری در این راه مو سپید کرده‌اند، کوچک‌ترین واکنشی به رویکرد دستوری، سفارشی و حذفی مدیریت جدید نشان ندادند، به‌تنهایی نشان‌دهنده خارج شدن «تئاتر شهر» از معادلات روز هنرهای نمایشی کشور است.
براساس گزارش‌ها، آمار فروش و تماشاگران نمایش‌های به صحنه رفته در تالارهای مختلف مجموعه تئاتر شهر، تماشاخانه سنگلج و تالار هنر به تفکیک اجراها مشخص شد. هرچند جز یک مورد تماشاخانه‌های خصوصی همچنان از ارایه آمار فروش نمایش‌های خود می‌پرهیزند، روابط عمومی اداره کل آمار فروش و تماشاگران نمایش‌های به صحنه رفته در تالارهای اصلی، چهارسو، قشقایی، سایه و کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر، تماشاخانه سنگلج و تالار هنر را به تفکیک اجراها اعلام کرد. همه آمارها با احتساب ارایه بلیت تمام‌بها، نیم‌بها، تخفیف‌دار و مهمان اعلام شده است.
نمایش «پروین» به کارگردانی حسین کیانی که از ۸ خرداد میزبان علاقه‌مندان در تالار اصلی تئاتر شهر بوده با ظرفیت ۵۷۹ تماشاگر و قیمت بلیت ۱۰۰ هزار تومان بود، تاکنون در مجموع ۱۰ اجرا، میزبان یک هزار و ۶۷۷ تماشاگر و فروشی معادل ۱۱۷ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان دست پیدا کرده است. نمایش «اسب‌های انباری» به کارگردانی رضا کرمی‌زاده که از روز اول خرداد در تالار چهارسو با ظرفیت ۱۰۱ تماشاگر و قیمت بلیت ۶۰ هزار تومان روی صحنه رفت، تاکنون با مجموع ۱۴ اجرا، یک هزار و ۵۲۳ تماشاگر به فروشی معادل ۶۹ میلیون و ۱۲۰ هزار تومان دست پیدا کرده است.
نمایش «بهشت حکیم‌الله» به کارگردانی ویدا موسوی هم که از اول خرداد در تالار سایه تئاتر شهر با ظرفیت ۷۲ نفر و قیمت بلیت ۴۰ هزار تومان روی صحنه رفته، تا به امروز با مجموع ۱۴ اجرا و ۵۵۰ تماشاگر ۱۵ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان فروش داشته است.
نمایش «بی چرا زندگان» به کارگردانی الهام شعبانی که از روز 2 خرداد در تالار قشقایی تئاتر شهر با ظرفیت ۹۶ تماشاگر و قیمت بلیت ۶۰ هزار تومان روی صحنه است، تاکنون با مجموع ۱۳ اجرا و یک هزار و ۸۹۸ تماشاگر به فروشی معادل ۳۶ میلیون و ۵۹۴ هزار تومان دست پیدا کرده است. نمایش «یه روز دیگه» به کارگردانی نادیا فرجی که از روز هشتم اردیبهشت در کارگاه نمایش با ظرفیت ۲۶ نفر و قیمت بلیت ۵۰ هزار تومان روی صحنه رفته، تاکنون با ۱۰ اجرا و ۲۶۰ تماشاگر به فروشی معادل ۱۰ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان دست یافته است. براساس این گزارش، نمایش «نازگل» به کارگردانی میثم یوسفی که از روز 25 اردیبهشت ماه در تماشاخانه سنگلج با ظرفیت ۲۳۶ تماشاگر روی صحنه رفته تاکنون با مجموع ۲۸ اجرا و ۲ هزار و ۵۵۰ تماشاگر و قیمت بلیت ۴۰ و ۵۰ هزار تومان به فروشی معادل ۴۹ میلیون و ۱۰۹ هزار و ۹۵۰ تومان رسیده است. نمایش «بچه‌های تک استریت کارلو» به کارگردانی آشا محرابی که از ۲۵ اردیبهشت با قیمت بلیت ۳۰ هزار تومان در تالار هنر روی صحنه رفت، تاکنون با مجموع ۲۱ اجرا پذیرای یک هزار و ۹۶۰ تماشاگر بوده که به فروشی معادل ۴۱ میلیون و ۹۶۵ هزار و ۷۷۰ تومان دست پیدا کرده است.
در این بین تماشاخانه خصوصی «شهرزاد» فقط اطلاع داد که در مدت مشابه مد نظر اداره کل، حدود 10 میلیارد تومان فروش داشته؛ گرچه این مجموعه از ارایه آمار جزیی سر باز زده ولی اتفاقا همین رقم فروش گیشه است که چشمان مدیران دولتی را خیره می‌کند. در عین‌حال الگوی غلطی به دست می‌دهد در زمینه تجاری‌سازی تئاتر. رویکردی که مدیرکل هنرهای نمایشی و معاون امور هنری دولت سیزدهم به شیوه‌های گوناگون تبلیغش ‌می‌کنند. عدد و رقم‌های تماشاخانه‌ ایرانشهر اما متعادل‌تر به نظر می‌رسند. گرچه مدیریت غلط و برنامه‌ریزی دیمی عملا موجب از کار افتادن یک بال مجموعه شده و سالن «ناظرزاده کرمانی» تماشاخانه ایرانشهر را مشابه سالن اصلی «تئاتر شهر» به زمین گرم کوبیده است. براساس اطلاعات، آثار کارگردانان جوان رانده‌شده از «تئاتر شهر» بیشترین سهم را در ارتقای تماشاگران این مجموعه نیمه‌دولتی (که در سالن سمندریان به صحنه می‌روند) برعهده گرفته‌اند. به گزارش «اعتماد» به نقل از روابط عمومی و امور بین‌الملل تماشاخانه ایرانشهر، تمامی ظرفیت‌های پیش‌فروش نمایش «شکوفه‌های گیلاس» به اتمام رسیده و نمایش «مخاطب» و «شام آخر» نیز با ظرفیت کامل این شب‌ها میزبان مخاطبان هستند. نمایش «مخاطب» به کارگردانی جابر رمضانی و با بازی نگار جواهریان، لیلی رشیدی، علی باقری و جابر رمضانی همه‌روزه ساعت 18:30 و نمایش «شکوفه‌های گیلاس» به کارگردانی محمد مساوات با بازی رومینا مومنی و حامد رسولی ساعت ۲۱ در سالن استاد سمندریان روی صحنه رفته‌اند. همچنین نمایش «شام آخر» به کارگردانی مسعود دلخواه ساعت 19:30 در سالن دکتر ناظرزاده کرمانی میزبان مخاطبان است.
نگارنده ناامید است که گوشزد این اطلاعات تاثیر چندانی داشته باشد و منجر به تغییر نگرش مدیریت هنرهای نمایشی شود ولی ثبت‌ جزییات یادشده در قالب مکتوب، قطعا به کار آیندگان می‌آید و آنها تحلیل می‌کنند هنرمندان و تماشاگران تئاتر در شروع قرن جدید چه اوضاعی از سر می‌گذراندند. نشانه‌ها به ما می‌گویند مدیران دولتی برای خصوصی‌سازی «تئاتر شهر» و خلاص شدن از پرداخت حمایت لحظه‌شماری می‌کنند.
در پایان به بخشی از اظهارات مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جمع هنرمندان تئاتر کرمانشاه دقت کنید: «از دغدغه‌های مالی همه باخبر هستیم و وظایفی هم بر عهده داریم اما به عنوان فردی که هم‌جنس شما اهالی هنر است به شما عرض می‌کنم که اینطور نیست در سراسر دنیا همیشه همه‌چیز فراهم باشد. در کشوری مثل آرژانتین من خودم شخصا از یکی از هنرمندان پرسیدم که در خصوص شرایط مالی نمایش‌ها به چه صورت عمل می‌شود؟ او گفت ما برای اجراهای‌مان هم به دولت پول می‌دهیم. آنها مسیر درست تولید ثروت از هنر را پیشه کرده‌اند. اگر اجراهای صحنه‌ای را خودمان رونق ببخشیم و از جشنواره‌زدگی پرهیز شود، درآمد مناسبی از تئاتر می‌توان به دست آورد.»

اعتماد