ریشه کنی بی سوادی از آرزو تا واقعیت

محسن جعفری -یکی از موضوعاتی که در هر جامعه بیانگر پیشرفت و توسعه آن جامعه تلقی می شود مسئله سواد و سوادآموزی است. در واقع موضوع سواد با توجه به اهمیتی که در جوامع مختلف دارد رابطه مستقیمی را با توسعه برقرار کرده است که این موضوع یکی از دغدغه های فکری کشورهای در حال رشد و توسعه شده است.
هر چند که در ایران تعاریف مختلفی از بی سوادی و کم سوادی وجود دارد و مسوولان سطح کلان آموزش کشورهمواره در صدد پاک کردن صورت مسئله و انکار وجود بی سوادی هستند با این وجود بر اساس آمار وجود میلیون ها بی سواد مطلق در کشور شاید زنگ هشدار را در سال های اخیر برای آن ها به صدا در آورده است.
چندی پیش سازمان نهضت سواد آموزی کشور در گزارش خود به بررسی وضعیت بی سوادان و کم سوادان در جامعه پرداخت و با انتشار آمار شوک بزرگی را به مسوولان داده است که به نظر می رسد اینبار انکار شدنی نیست.
بر اساس این آمار 9 میلیون و 719 هزار ایرانی بالای شش سال بی‌سوادند. 62 درصد از این جمعیت بیسوادان، بالای 50 سال سن دارند و 3 میلیون و 456 هزار بی سواد کشور نیز بین 30 تا 49 سال دارند و 12 درصد از شهروندان 6 تا 29 ساله نیز در کشور ما سواد خواندن و نوشتن ندارند.
با نگاهی به این آمار می توان دریافت بیش از سه میلیون و ۸۰۰ نفر از بی سوادان را اشخاص زیر ۵۰ سال تشکیل می‌دهند کە جزو جمعیت مبلغ و موثر کشور نیز محسوب می شوند.
به اعتقاد کارشناسان بیسوادی ریشه‌های بسیاری دارد و فقط به حوزه آموزش مربوط نمی‌شود. بخش زیادی از آن مربوط به مسائل اقتصادی است و گریزانی از تحصیل دانش‌آموزان،به‌ویژه در مناطق محروم به‌دلیل مشکلات اقتصادی است که سبب افزایش بی سوادی در کشور شده است.
از سوی دیگر با تغییر جوامع، مفهوم سواد هم در حال متحول شدن است. در تعریف سنتیِ سواد، هر شخصی که بتواند به یک زبان بخواند، بنویسد و حساب کند باسواد است. اما امروزه این تعاریف دستخوش تغییر شده است .
مطابق آمار از سال شروع به کار سازمان نهضت سوادآموزی در ایران تا به امروز، 35 میلیون نفر بی سواد و کم سواد به کلاس های وابسته به این سازمان رفته اند؛ اما بر طبق آمار همین سازمان تا امروز تنها دو میلیون نفر توانسته اند مدرک سیکل دبستان را بگیرند.
با این تفاسیر اگر بر طبق همین آمار برای ریشه کن کردن بی سوادی جلو رویم؛ یعنی حدود هر سه دهه، فقط دو میلیون نفر باسواد شوند، آنگاه ریشه کنی بی سوادی در ایران حداقل 150 سال طول خواهد کشید.
این در حالی است که باید تا پایان برنامه پنجم توسعه درسال 94، بی سوادی در کشور ریشه کن شود و هم چنین بر اساس سند چشم انداز توسعه ایران، کشور ما باید تا سال 1404 در صدر کشورهای منطقه در حوزه علم و فناوری قرار بگیرد، اما به نظر می رسد با وجود چنین آماری از بی سوادان، قدری خوشبینانه است بتوان به این هدف از سند چشم انداز توسعه رسید ، مگر این که هر چه سریع تر برای باسوادی این گروه میلیونی، چاره ای اندیشیده شود.
آمار نهضت سواد آموزی مستند نیست
هر چند که سازمان نهضت سواد آموزی به عنوان متولی امر آموزش همگانی و سواد آموزی در کشور فعالیت می کند با این وجود برخی نمایندگان مجلس آمارهای این سازمان را غیر قابل استناد می دانند.
سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی با بیان این که ملاک سرشماری بی سوادی افراد زیر 49 سال هستند نسبت به آمار مطرح شده سازمان نهضت سواد آموزی ابراز تردید کرد.
روز یکشنبه عبدالوحید فیاضی در گفتگویی اختصاصی با ساعت 24 وضعیت سوادآموزی در کشور را رو به بهبود دانست و افزود: از سال 1390 که سرشماری در کشور انجام گرفته تاکنون به میزان قابل توجهی بیسوادی در کشور از بین رفته است و تا چند سال دیگر این موضوع به طور کل بر طرف خواهد شد.
وی هم چنین با اشاره به آمار بسیار بالای بی سوادی مطلق در کشور که از سوی سازمان نهضت سواد آموزی مطرح شده آن را بی اساس خواند و تنها به گفتن «آمار بی سوادی بسیار پایین تر از این آمار است» بسنده کرد.
فیاضی هم چنین سوال خبرنگار ساعت 24 مبنی بر اینکه چه برنامه ای برای ریشه کنی بی سوادی تا سال آینده مطابق برنامه پنجم توسعه وجود دارد را بی پاسخ گذاشت و از پاسخ به سوالات دیگر نیز امتناع کرد.
با وجود آن که همگان بر این باورند وجود بیسوادها یک مانع جدی در تمام مسائل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است و حتی در مقطعی از زمان هم قرار بود در راستای سیاست تشویق به ریشه کن کردن معضل بی سوادی به هر فردی که 300 هزار تومان پاداش دهند اما مع الوصف خبرها از عدم برنامه ریزی و برطرف شدن این موضوع مهم اجتماعی حکایت دارد. موضوعی که هنوز راه کاری برای حل آن صورت نگرفته است.