خطر ازهم گسیختگی جامعه فرانسوی

ساعت 24 - یکشنبه آینده سی‌ام ژوئن برابر با دهم تیرماه نخستین دور انتخابات زودهنگام مجلس قانونگذاری فرانسه برگزار خواهد شد. آخرین نظرسنجی‌ها حزب راست افراطی «اجتماع ملی» را با بیش از ۳۵ درصد آرا پیشتاز این دور از انتخابات اعلام می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود در این دور از انتخابات میزان مشارکت مردم در حدود ۱۸ درصد بیش از میزان مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی ژوئن ۲۰۲۲ باشد.

در انتخابات پیشین تنها ۴۷.۵ درصد رای دهندگان شرکت کرده بودند. مرین لوپن با هشیاری تمام از کشاکش‌هایی که درفرانسه میان جامعه یهودیان و گروه‌هایی از مسلمانان درباره اسرائیل و فلسطین وجود دارد به ویژه پس از حمله تروریستی حماس به جنوب اسرائیل، به خوبی بهره‌برداری کرد. مرین لوپن با هشیاری تمام از کشاکش‌هایی که درفرانسه میان جامعه یهودیان و گروه‌هایی از مسلمانان درباره اسرائیل و فلسطین وجود دارد به ویژه پس از حمله تروریستی حماس به جنوب اسرائیل، به خوبی بهره‌برداری کرد. REUTERS/Pascal Rossignol

احتمال پیروزی «اجتماع ملی» در انتخابات آینده بسیاری از سیاستمداران و سرآمدان فرهنگی و سیاسی فرانسه را نگران کرده است. زیرا زمام امور کشور برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم به دست این جریان افراطی خواهد افتاد. سال‌هاست راست افراطی خود را برای چنین روزی آماده می‌کند.

پس از انحلال ناگهانی مجلس در نهم ژوئن و اعلام برگزاری انتخابات زودهنگام، «اجتماع ملی» برای کاستن از دودلی‌های بعضی از گروه‌های اجتماعی و به دست آوردن اعتماد آن‌ها در بعضی از اصول اعلام شده‌اش تجدید نظر کرد. برای مثال، وعده داد نرخ مالیات بر ارزش افزوده بسیاری از کالاهای اساسی از جمله سوخت و انرژی و دیگر نیازهای اولیه مردم را از ۲۰ درصد به ۵.۵ درصد کاهش دهد. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که اصول بنیادی این حزب به ویژه درباره خارجیان ساکن فرانسه یا فرانسویان خارجی‌تبار در اصل تغییری نکرده است.

یکی از بازنگری‌های ایدئولوژیکی مهمی که مرین لوپن، دختر ژان مری لوپن، پس از به دست گرفتن رهبری این حزب در ژانویه ۲۰۱۱ انجام داد، دلجویی از یهودیان بود. او برخلاف پدرش که ایده‌های ضدیهودی‌اش را پنهان نمی‌کرد و گاه با بازی‌هایِ لفظی و شوخ‌طبعی‌هایِ بی‌پروایش واکنش تند جامعه یهودیان را برضد خود برمی‌انگیخت، نه تنها از درگیری با یهودیان خودداری کرد بلکه با سیاست‌های حساب شده کوشید حمایت آنان را جلب کند.

مرین لوپن با هشیاری تمام از کشاکش‌هایی که درفرانسه میان جامعه یهودیان و گروه‌هایی از مسلمانان درباره اسرائیل و فلسطین وجود دارد به ویژه پس از حمله تروریستی حماس به جنوب اسرائیل، به خوبی بهره‌برداری کرد. در نتیجه، بیشترین حمله را در سخنرانی‌هایش متوجه مسلمانان کرد. از سوی دیگر، او نیک می‌دانست که سرآمدانِ یهودی‌تبار در فرانسه جایگاه‌هایِ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگیِ برجسته‌ای دارند و جلب حمایتِ بخشی از آنان راه رسیدن او و حزبش را به قدرت هموارتر خواهد کرد. اکنون، بخشی از سرآمدان فرانسویِ یهودی‌تبار در رسانه‌ها از حزب «اجتماع ملی» پشتیبانی می‌کنند.

پافشاری حزب «اجتماع ملی» بر لائیسیته نیز پدیده کم و بیش تازه‌ای است. این پافشاری که در آغاز کاتولیک‌هایِ سنتیِ هوادار این حزب را کمی به هراس افکنده بود، خیلی زود معلوم شد که دراصل به منظور جلوگیری از پیشرفت اسلام‌گرایی در این کشور بود. از سوی دیگر، تجربه نشان داد که با تاکید بر لائیسیته فرانسویان بیشتری به پشتیبانی از مرین لوپن و حزب او روی آوردند.

جمهوری و لائیسیته و پیوند ناگسستنی این ‌دو تاکنون از عناصر سازنده هویت سیاسی راستِ میانه‌رو و چپ میانه‌رو در فرانسه بود. چپ‌گرایان رادیکال به منظور جلب حمایت مسلمانان در دفاع از این اصل بسیار سهل اِنگاری کردند چنان که مخالفانشان آنان را به اسلام‌گرایی متهم کردند و لقب «چپ اسلام‌گرا» به آنان دادند.

البته «اجتماع ملی» دریافت ویژه‌ای از جمهوری و لائیسیته دارد. جمهوری از دیدگاه این حزب، چنان که رهبر پیشین آن، ژان مری لوپن، همواره بر آن تاکید می‌کرد همان دولت - ملت است و آن نیز بر خون و نژاد استوار است. این حزب مهاجران و مهاجرزادگانِ افریقایی‌تبار یا مسلمان‌تبارِ فرانسوی شده را فرانسوی نمی‌داند. فرزندان این گروه از مهاجران برپایه «حق زادگاه» یا «حق خاک» که یکی از اصول کهن جمهوری فرانسه است، فرانسوی شده‌اند.

«حق زادگاه» یا «حق خاک» در فرانسه پیشینه درازی دارد. برپایه این حق، هرکسی در خاک این کشور زاده شود خود به خود فرانسوی شمرده می‌شود. این حق از ۱۵۱۵ میلادی جزو حقوق فرانسه شده است. حق خاک به فرزند یک خارجی که در فرانسه زاده شده و ساکن فرانسه است، اجازه می‌دهد فرانسوی شود. در سال ۱۸۸۹ این اصل به یکی از پایه‌های استوار جمهوری فرانسه تبدیل شد.

داشتن ملیت فرانسوی با زاده شدن در خاک آن کشور رفته رفته و در طی نسل‌های پی در پی به یکی از اصول هویت فرانسوی تبدیل شد. فرزند هر مهاجری که در فرانسه زاده می‌شود، برخلاف ایالات متحد آمریکا، بی‌درنگ پس از زاده شدن فرانسوی شمرده نمی‌شود. اما زمانی که به سن بلوغ می‌رسد خود به خود فرانسوی می‌شود. البته اگر او بخواهد می‌تواند از ملیت فرانسوی‌اش چشم بپوشد. در نسل بعدی، فرزندی که در خاک فرانسه از پدر و مادری زاده شده در فرانسه زاده می‌شود، از همان آغاز بی هیچ چون و چرایی فرانسوی به شمار می‌رود. این همان چیزی است که در فرانسه به آن «حق مضاعف خاک» می‌گویند.

این حق در جمهوری فرانسه چنان ریشه دار است که حتی حکومت ویشی در زمان اشغال فرانسه به دست نیروهای نازی آن را در متن اصلاح ملیت فرانسوی لغو نکرد. در سال ۱۹۸۶ که راست‌گرایان در انتخابات مجلس قانونگذاری پیروز شدند و ژاک شیراک نخست وزیر شد، نمایندگان حزب او در مجلس لغو کامل «حق خاک» را پیشنهاد کردند. اما ژاک شیراک زیر بار نرفت. زیرا لغو این حق مضاعف ده‌ها میلیون خانواده فرانسوی را سرگشته و سراسیمه می‌کرد.

اما اکنون در صورت پیروزی «اجتماع ملی» در انتخابات مجلس قرار است این حق لغو شود. به گفته کارشناسان، با لغو این حق ممکن است جامعه فرانسه دچار بی‌ثباتی شود