محمود عابدی در مراسم هشتادسالگی‌اش

ساعت 24- محمود عابدی خود را روستازاده‌ای معرفی می‌کند و می‌گوید: امروز هم در روستایی در درون خودم زندگی می‌کنم که شاید هیچ جمعیتی نداشته باشد؛ گاه تنهای تنها هستم و گاه در میان جمع.

غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مراسم نکوداشت محمود عابدی که روز چهارشنبه، سوم مرداد ماه همزمان با تولد ۸۰ ساگی این مترجم و مصحح در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد، اظهار کرد: عابدی از سرمایه‌های فرهنگستان است. علاوه بر این سالیان دراز در دانشگاه به تربیت و آموزش دانشجویان پرداخته است. یکی از خصوصیات عابدی، تصحیح عالمانه‌اش از متون قدیمی فارسی است.

او با اشاره به سخن منوچهر بزرگمهر مبنی بر اینکه «ترجمه کار بی‌اجری است»، ادامه داد: می‌خواهم به این حرف دکتر بزرگ‌مهر اضافه کنم «تصحیح» هم کار بی‌اجری است. زمانی که خواننده اثر تصحیح شده را می‌خواند، نمی‌تواند درک کند چه بر سر مصحح آمده تا متن آماده شده است. فقط زمانی قدر مصحح را می‌فهمیم که با تصحیح بد مواجه باشیم و آن زمان درک می‌کنیم که تصحیح هزار نکته باریک‌تر از مو دارد تا متن آماده شود.

وارث سنت صد ساله تصحیح

حدادعادل خاطرنشان کرد: دقت، حوصله و احاطه‌ آقای عابدی بر منابع و آثار قدیم یادآور استادان بزرگی چون مجتبی مینوی، فروزانفر و محمد قزوینی که استوانه‌های تصحیح بودند، است. آقای عابدی وارث سنت ۱۰۰ ساله اخیر در تصحیح دانشگاهی و انتقادی متون قدیم است. زمانی که کتابی با تصحیح ایشان منتشر می‌شود، اهل علم اعتماد می‌کند. حق هم همین است. در فرهنگستان شاهد دقت و حوصله‌ای که برای تصحیح متن به خرج می‌دهد، بوده‌ام. او کمال‌طلبی ممدوحی و دقت بالایی دارد. روند تصحیح «سیرالملوک» ملوک طولانی شد، از او پرسیدم کی تمام می‌شود؟ گفت پیچش مو مانده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان سخنان خود، یادآور شد: خصوصیت دیگر کار عابدی این است که فعالیت‌هایش صبغه اسلامی و شیعی دارد؛ یعنی در عین اصالت، قوت و متانت علمی و ادبی، جنبه اعتقادی‌اش را هم در کارهای خود نشان داده است. بخش مهمی از تصحیح او این بوده که سخنان امیرالمونین علی (ع) را در متون قدیم تفحص و گردآوری کرده است و آثار او الگویی برای جوانان در حوزه تصحیح متون شیعی و اسلامی شده است. امیدوارم سالیان سال از برکات وجودی ایشان بهره‌مند شویم.

در روستایی درون خودم زندگی می‌کنم!

عابدی در کارهایش وسواس دارد

در ادامه مراسم، علی‌اشرف صادقی، زبان‌شناس, محمود عابدی را دوست دانشمند، نجیب و پرتلاش خواند و به دوستی چند ساله‌شان اشاره کرد، بعد درباره کارهای علمی عابدی گفت: عابدی از دانشمندانی است که در کارهای علمی‌اش وسواس دارد و تا اثری را پخته نکند، آنچنان که شایسته است، آن را به چاپ نمی‌سپرد. هرچقدر هم فشار بر روی او باشد کار را به صورتی که باید عرضه می‌کند و گواهش تصحیحات عالمانه او از متون کهن است.

او افزود: زمانی که دکترعابدی تصحیح «نفحات‌الانس» نورالدین عبدالرحمان جامی را به چاپ رساند، همه کتاب‌های بازاری از جامی به کنار رفت. با تصحیح «کشف‌المحجوب: ابوالحسن هجویری»، این اثر را بعد از سال‌ها زنده کرد و بسیاری از مشکلات تصحیح‌های پیشین را حل کرد و حواشی‌ای که برای کتاب نوشته نه تنها مورد استفاده دانشجویان بلکه استادان دانشگاه است.

صادقی سپس درباره تصحیح عابدی از «روضهالانوار: خواجوی کرمانی» و «سیرالملوک» و «کلمات علیّه غرا» توضیح داد.

این استاد زبان‌شناسی در بخش دیگری از سخنان خود گفت:حضور استادانی مانند عابدی، میلیون‌ها تومان ارزش دارد و غنیمت است. باید حضور او را مغتم بدانیم و نگاه به ایشان نباید اینگونه باشد که پژوهشگر جوانی به فرهنگستان آمده و استخدام شده است. چنین تلقی‌ای از استادان در حد ایشان، شاید درست نباشد. شاهد هستم روزهایی که دکتر عابدی در فرهنگستان حاضر هستند، پژوهشگران به حضور او می‌رسند و پرسش‌های خود را مطرح و مشکلاتشان را حل می‌کنند. آقای دکتر سال‌ها باشند و ما از دستاوردهای علمی او استفاده کنیم و دوستداران ادبی از این چشمه سیراب شوند.

در روستایی درون خودم زندگی می‌کنم!

استادی سختگیر!

مسعود جعفری‌جزی، استاد دانشگاه هم در مراسم با خواندن این بیت «همچنین شاد و هشیوار و سخن‌پیشه بزی/ نیز هشتاد دگر بر سر این هشتادا» گفت: امیدوارم هشتاد دوم پربارتر باشد. در سه مرحله شاگرد استاد عابدی بودم، یکجا به صورت رسمی و در دانشگاه اوایل دهه ۶۰ در دانشگاه شهید بهشتی؛ آن زمان دانشکده ما استاد ثابتی نداشت و دو نفر از بیرون آمده بودند و حق التدریس چندساعتی در هفته کار می‌کردند؛ یکی دکتر عابدی و دیگری حجت‌الاسلام محمدعلی دهقانی و ما تازه فهمیدم استاد چیست.

او ادامه داد: دکتر عابدی استاد سختگیری بود و سال‌بالایی‌های ما از سختگیری‌اش می‌گفتند و ما با ترس‌و لرز و کنجکاوی و بعد هم با اشتیاق درس را می‌گرفتیم. آن زمان در دانشگاه برخورد دانشگاهی و آکادمیک با متن را می‌دیدم و روش تدریس استاد عابدی پرسش و گفت‌وگو و درگیر کردن دانشجویان با متن بود. روش تدریش او متفاوت با دیگر استادان بود.

جعفری جزی با بیان خاطراتی از کلاس‌های درس عابدی، و با خواندن بیت «یکی نغز بازی کند روزگار/که بنشاندت پیش آموزگار» افزود: مرحله دوم شاگردی‌ام، در دهه هفتاد بود. آن زمان با دکتر عابدی در دانشگاه تربیت مدرس همکار شدم و ما برای رفتن به پردیس دانشگاه که در کرج بود با اتوبوس می‌رفتیم. در مسیر هم همان روش تدریس در دانشگاه حاکم بود، گفت‌وگو و درگیر کردن. در مسیر تا زمانی که برسیم بحث از غزل حافظ بود و استادان دیگر هم درگیر می‌شدند. مرحله سوم در فرهنگستان بود. سال ۹۰ به عنوان پژوهشگر به فرهنگستان آمدم و فرصتی شد دوباره نزد ایشان درس بخوانم و یاد بگیرم.

او در ادامه گفت: می‌خواهم آثار استاد عابدی را به چهار دسته تقسیم کنم؛ یکی شاگردان او. عابدی ۶۰ سال معلمی کرد و هزاران نفر از این چراغ روشنی گرفته‌اند و بعد در سراسر کشور پراکنده شدند. یکی از دستاوردهای معلمی‌اش هم خانومش اشت(شوخی). آثار کتبی او را هم به سه دسته تقسیم می‌کنم: ترجمه‌هایشان از زبان عربی که عمدتا نهج‌البلاغه که در بنیاد نهج‌البلاغه منتشر شده است. دسته بعدی که عابدی به آن‌ها مشهور است، تصحیحات اوست.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به روش‌های تصحیح عابدی از متون اشاره کرد و گفت:در تصحیح متن دو مکتب داریم، مکتب سرعت که سعید نفیسی به آن شهرت دارد و مکتب دقت که محمد قزوینی به آن شهره است. درباره ویژگی‌های تصحیح دکتر عابدی سه موضوع را به صورت کلیدواژه مطرح کرده‌ام «جست‌وجو»، «گفت‌وگو» و «هویت خاص» که تفاوت او را با دیگر مصححان مشخص می‌کند.

جعفری جزی در ادامه توضیح داد: دکتر عابدی بی‌نهایت جست و جو می‌کند. تکه‌کلامش هم این است «باید جست‌وجو کنیم». ایشان معتقد است برای درک بهتر متن باید متون هم‌دوره‌اش را بخوانیم تا ببینیم لغت در متن‌های هم‌ عصرش چه کاربردی داشته است. «گفت‌وگو» ویژگی دیگر کارهای اوست. عابدی برای رفع ابهام یا کمتر شدن ابهام متن و بهتر کردن متن با دیگران گفت‌وگو می‌کنند که این موضوع از شیوه معلمی‌اش برآمده است. ویژگی دیگر هویت خاص متن است. دکتر عابدی به این موضوع اعتقاد دارد و رعایت می‌کند. مثلا ممکن است شاعری برای رعایت قافیه، ریخت کلمه یا معنایش را تغییر داده و معنای جدیدی خلق کرده که در هیچ فرهنگ لغتی هم نیست و عبارت خاص آن شاعر است.

او سپس درباره کارهای عابدی درباره حافظ توضیح داد و خاطرنشان کرد: دکتر عابدی مطلقا اهل انشانویسی نیست؛ او از کلمه و لغت شروع می‌کند و با نگاه تبارشناسی به لغت می‌پردازد که کارش ارزشمند است.

در روستایی درون خودم زندگی می‌کنم!

محمود عابدی، نیز در این مراسم بیان کرد:من از روستایی آمدم که حدود ۴ هزار نفر جمعیت داشت؛ امروز هم در روستایی در درون خودم زندگی می‌کنم که شاید هیچ جمعیتی نداشته باشد؛ گاه تنهای تنها هستم و گاه در میان جمع.

او با خواندن و توضیح بیت «کسی را که همت بلند اوفتد/مرادش کم اندر کمند اوفتد» از سعدی، گفت: در طول زندگی‌ام به این بیت می‌اندیشم. «همت» در این بیت به‌معنای آرمان است. این بیت هرچه بود، روزگاری ذهنم را مشغول خود کرده است.

عابدی در ادامه بیتی از حافظ را توضیح داد و گفت: این مراسم را یکی از نقاط نورانی زندگی خودم تلقی می‌کنم. زیارت استادانی که با گذشت ۹۰ سال از زندگی‌شان با وجود فراز و نشیب‌های زندگی از آن‌ها نارضایتی و شکایتی نمی‌شنوید.

او در پایان سخنانش گفت: آرزو می‌کنم نفسی که باقی است به شکرگزاری از وجود استادان باشد که با وجود سن بالا، ما را به‌اندیشه جوانی و نشاط فرو می‌برند. درود بر کسانی که به ادبیات و زبان فارسی و خادمان زبان فارسی حرمت می‌نهید؛ کسانی که در دست هرکدام چراغی است و چراغبان فرهنگ هستند و انسان و انسانیت را به بهشت وجود هدایت می‌کنند.

در روستایی درون خودم زندگی می‌کنم!

احمد جلالی، سفیر پیشین ایران در یونسکو و فارغ‌التحصیل فلسفه هم در سخنانی گفت: هر بار که با آثار و شخص آقای عابدی مواجه شدم، دیدم ایشان فردی متواضع است. یکی از موضوعاتی که توجهم را جلب کرد، انتخابش برای تصحیح آثار است؛ انتخاب اثر برای ترجمه و تصحیح نشان‌دهنده شخصیت مولف است.

او با اشاره به سخن حدادعادل درباره بی‌اجر بودن ترجمه و تصحیح گفت: واقعا باید راهی اندیشید که حاصل زحمات این شخصیت‌ها که عمری به کار ترجمه و تصحیح صرف می‌کند، اینگونه نشود. باید تحولی صورت بگیرد و کار بزرگان را ارزشمند بدانیم.

او سپس بخشی از «کشف‌المحجوب» را خواند.

اکبر ایرانی، هم در پایان مراسم به اخلاق و ادب عابدی در نقد ادبی اشاره کرد.

ایسنا