تهاتر سازمان‌یافته نفت با انبه

ساعت 24 - اگر دولت سیزدهم این چنین غیرمترقبه پایان نیافته بود، امسال همان سال بنزین بود. سالی که کارشناسان معتقد بودند دولت به هر حال ناگزیر است که تصمیمی جدی درباره قیمت بنزین بگیرد.

بنزینِ تولید داخل کم است؛ واردات هم لیتری ۶۰ هزار تومان برای دولت هزینه دارد‌. ماجرا آن جایی حساس‌تر می‌شود که به خبر به ظاهر زردی که در هفته‌های گذشته منتشر شد، توجه کنیم. چند هفته پیش خبر آمد که علت فراوانی میوه انبه در سطح شهر، تهاتر آن با نفت است. یعنی ما در ازای نفت، انبه دریافت کرده‌ایم. از آن جایی که ایران سابقه دریافت چای سریلانکا و حتی کالایی مانند پشم در ازای نفت را هم در کارنامه خود دارد، این خبر چندان دور از انتظار به چشم نیامد. بلافاصله فضای مجازی پر از اظهارنظر کاربرانی شد که درباره این خبر می‌نوشتند. اما ماجرای اصلی چه بود؟ بنا بر بررسی‌های روزنامه هم‌میهن، این خبر واقعی است اما کلی‌گویی‌هایی دارد. به گفته کارشناسانی که در این پرونده پای صحبت‌های آنان نشسته‌ایم، یعنی حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی و علی شمس‌اردکانی، کارشناس اقتصاد انرژی و فعال اقتصادی، انبه با نفت تهاتر شده است اما این اقدام دولتی نبود. همچنین کارشناسان معتقدند که انجام این عمل برای مردم عادی غیرممکن است؛ چراکه تهاتر انبه و سوخت کاملاً سازمان‌یافته، رخ داده است. پس اگر نه مردم و نه دولت در ازای پول قاچاق سوخت، انبه تهاتر نکرده‌اند، داستان چیست؟ کارشناسان معتقدند که قاچاق سوخت به همه مرزهای کشور- و نه‌تنها مرزهای پاکستان- اقدامی کاملاً سازمان‌یافته است که گروه‌های خاص از پس آن برمی‌آیند. زیرا دولت تحریم است، پس نمی‌تواند این چنین آشکارا فرآورده نفتی بفروشد. از سوی دیگر تبادل انبه و نفت برای کشوری که با ناترازی مواجه است، صرفه اقتصادی ندارد پس به نظر می‌رسد دولت، دستی در این ماجرا ندارد. از آن سوی دیگر، مردم عادی هم توان مالی و اقتدار لازم برای فروش این حجم زیاد از سوخت را ندارند. کارشناسان معتقدند که در هر نوبت قاچاق، چندین تانکر ۳۰ هزار لیتری از کشور خارج می‌شود و سوخت را از کشور بیرون می‌برد. واضح است که سوخت‌برها نه چنین پولی دارند و نه چنین امکاناتی. البته اینکه مردم عادی اقدام به ایجاد چنین بازار سیاهی نمی‌کنند و دولت هم نقشی در ماجرا ندارد، دلیل صحیح بودن سیاست‌های سوخت و انرژی در کشور نیست. سال‌های بسیاری است که تقریباً همه اقتصاددانان اتفاق نظر دارند، قیمت بنزین از آب معدنی هم ارزان‌تر است. یک لیتر بنزین آزاد کمتر از ۴ هزار تومان و یک لیتر آب معدنی حدود ۱۰ هزار تومان است‌. اما از یک سوی دیگر تجربه آبان ۱۳۹۸ نشان می‌دهد همگام با افزایش قیمت بنزین تورم همه کالاها و خدمات نیز با شیب زیادی افزایش می‌یابد‌. در تیرماه برای اولین بار سهمیه‌بندی انجام شد و قیمت بنزین سهمیه‌ای از ۸۰ تومان به ۱۰۰ تومان رسید و نرخ آزاد نیز به ۴۰۰ تومان جهش کرد. ۹۶ درصد مصرف بنزین در سال ۸۶ به صورت بنزین سهمیه‌ای بود. نرخ تورم در این سال به ۱۸/۴ درصد رسید که نسبت به سال قبلش، ۶/۵ درصد بیشتر بود.

سال ۸۹ آغاز اجرای هدفمندی یارانه‌ها بود. در آذرماه این سال، بنزین سهمیه‌ای که پیش از آن ۱۰۰ تومان بود با ۳۰۰ درصد افزایش به ۴۰۰ تومان رسید. بنزین آزاد نیز از ۴۰۰ به ۷۰۰ تومان صعود کرد. طبق گزارش بانک مرکزی در سال ۸۹ تورم مصرف‌کننده به ۱۲/۴ درصد رسید. این عدد نسبت به سال ۸۸ حدود ۱/۶ درصد رشد کرده بود. بانک مرکزی در تحلیل رشد تورم در سال ۸۹، «ارزش اجاری مسکن شخصی» را به‌عنوان عامل اول و رشد شاخص بهای «گوشت گوسفند یا بز تازه با استخوان» را عامل دوم معرفی کرد.

در سال ۹۴ با تک‌نرخی کردن بنزین و حذف سهمیه‌بندی، قیمت بنزین تک‌نرخی هزار تومان تعیین شد. یعنی نرخ بنزین ۴۲ درصد رشد را به ثبت رساند. داده‌های بانک مرکزی در این سال، تورم ۱۱/۹ درصدی ثبت کرده است که معادل ۳/۷ درصد نسبت به سال ۹۳ کاهش یافته است.

بنابر گزارش دیده‌بان ایران؛ در این سال بیشترین تورم متعلق به گروه‌های «بهداشت و درمان»، «تحصیل» و «رستوران و هتل» بوده است و بالاخره، براساس برآوردها نرخ تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸ حدود ۵/۲ درصد بوده است.

با همه این اوصاف، نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که فرق ندارد قاچاق کار کیست‌؛ هرچه قیمت ارز در ایران بالاتر می‌رود، فاصله قیمت حامل‌های انرژی در ایران با کشورهای همجوار بیشتر می‌شود. این موضوع قاچاق سوخت در مناطق مرزی را به یکی از سودآورترین کسب‌وکارها تبدیل کرده است؛ به طوری که قاچاق بنزین در مرزها بین ۶ تا ۱۲ برابر کالاهای دیگر به کشور مقصد سود دارد. آنچه قاچاق سوخت از مرزها را جذاب می‌کند، اختلاف قیمت داخلی و خارجی حامل‌های انرژی است. در مورد نفت و گاز هم تفاوت قیمت آزاد و سهمیه‌ای انگیزه تخلف را شکل داده است. هم آمار مصرف بنزین در ایران بالاست و هم آمار قاچاق. در چنین شرایطی به‌هیچ‌وجه نمی‌توان از قیمت کم حامل‌های انرژی دفاع کرد اما نباید از نظر پنهان داشت که افزایش قیمت بنزین به شیوه‌های نادرست، بی‌تردید تجربه‌ای همانند آبان ۱۳۹۸ را ایجاد می‌کند.

روزنامه هم میهن