عبده تحلیل کرد: انرژی در مرز تراژدی

دکتر حسین عبده‌تبریزی در هاما نوشته است‌: این روزها همه درباره اصلاح ساختاری حامل‌های انرژی به ویژه برق و نیز بنزین صحبت می‌کنند. چرا این بحث‌ها این روزها شدیدتر از هر زمان دیگری شده است؟ دلیل گسترده شدن مقوله حامل‌های انرژی در این روزها این است که اولا مصرف این دو کالا در ایران بالاست و ثانیا از سال ۱۳۸۷ به دلیل تحریم و کمبود منابع نتوانسته‌ایم سرمایه‌گذاری کنیم.

غیر از اینکه سرمایه‌گذاری کافی نکرده‌ایم، مشکل بی‌عدالتی شدید را هم داریم. در ایران فردی که از نظر مالی ضعیف است ‌و ماشین ندارد در نتیجه مصرف بنزین هم ندارد. در مقابل افرادی داریم که مصرف بنزین آن‌ها بالاست.. با توجه به اینکه می‌دانیم برای مصرف دو کالای یادشده یارانه پرداخت می‌شود کسانی که بنزین بیشتری مصرف می‌کنند یارانه بیشتری هم دریافت می‌کنند. با همین روند، امسال برای کارخانه‌ها یک ماه برق نداریم، سال بعد دو ‌ماه و لابد سال بعدش سه‌ماه. در همین کشور دو ‌سال پیش وقتی برق قطع شد، قیمت سیمان شش‌برابر شد. رسما به پتروشیمی‌ها گفته‌اند که تعهد دولت تامین هشت‌ماه گاز است. با این دست فرمان که جلو برویم، نه تنها تولید را باید تعطیل کنیم، حتی ممکن است مردم بنزین گیرشان نیاید تا ماشین خود را از خانه بیرون آورند و حتی ممکن است نتوانند تابستان کولرهای خود و زمستان وسایل گرمایش خود را روشن کنند. کارخانه‌ای که فقط هشت‌ماه سال تولید کند چطور می‌تواند حقوق کارگرش را بدهد؟ برای میزان یارانه‌پرداختی به حامل‌های انرژی و رانت کالاهای اساسی ارقام از ۱۰۰‌میلیارد دلار تا ۱۶۰‌میلیارد دلار گفته می‌شود. یعنی می‌گویند ایرانیان ۱۶۰-۱۰۰‌میلیارد دلار یارانه می‌گیرند. اگر رقم یارانه را ۱۰۰‌میلیارد دلار در نظر بگیریم و آن تقسیم بر ۸۵‌میلیون ایرانی کنیم و اگر دلار را ۵۰۰۰۰‌تومان بگیریم، می‌شود ۶۰‌میلیون تومان در سال، یعنی هر ماه ۵‌میلیون تومان برای هر نفر یارانه پرداخت می‌شود آیا در عمل واقعا مردم هر ماه ۵میلیون تومان یارانه سوخت و کالاهای اساسی می‌گیرند؟ خیر. پس این پول کجا می‌رود؟ آنان که یک‌دهم این پول را هم نمی‌گیرند. این در شرایطی است که قاچاق سوخت به شدت سودده است. چه خفتی از این بیشتر که ما داریم از معیشت و آموزش و بهداشت محرومان و حاشیه‌نشینان خودمان صرف‌ نظر می‌کنیم و عملا به قاچاقچیان و مصرف‌کنندگان کشورهای همسایه یارانه می‌دهیم! وظیفه دولت ارائه خدمات به ملت است. در نوشته وی که درگروه نخبگان بازار سرمایه منتشر شده، آمده است؛ قسمتی از انرژی را مردم مصرف می‌کنند که صرف گرمایش و سرمایش و پخت‌وپز می‌شود و قسمتی صرف تولید در بخش کشاورزی، صنعت، معدن و حمل‌و‌نقل می‌شود. در هر دو قسمت ما هدررفت زیادی داریم. خانه شما با یک بخاری بهتر، با یک‌سوم مصرف گاز فعلی گرم می‌شود. خود این بخاری بهتر به‌اندازه یک فاز پارس‌جنوبی صرفه‌جویی ایجاد می‌کند. در بخش تولید هم همینطور است. مقصر اصلی این وضعیت مردم یا تولیدکنندگان نیستند. سیاستگذاری غلط انجام شده است. مثلا، آیا ماشین کم‌مصرف به دست مردم می‌رسد؟ آیا برای تولید به تکنولوژی با بهره‌وری بالا دسترسی نداریم؟ برای حل ناترازی، نقطه شروع آن است که از این هدررفت به شکل قاچاق، توزیع رانت و سود بادآورده شروع کنیم. اینها را خرج آموزش و بهداشت کنیم. این پول‌ها را به حساب یارانه‌دادن به مردم نگذاریم. بله قسمتی را ناعادلانه بین شهروندان توزیع می‌کنیم و قسمتی را هم به قاچاقچی، رانت‌خوار و سوداگر می‌دهیم. برای حل مساله: (۱) اشتباهات گذشته که منجر به آبان ۹۸ شد نباید تکرار شود؛ نباید شوک‌درمانی کنیم. (۲) طرح باید عادلانه باشد، تا خدای ناکرده باری بر دوش مردم نگذارد؛ عامه مردم در وضعیتی نیستند که چیزی از زندگی‌شان کنده شود. (۳) باید همه ابعاد موضوع دیده شود؛ مثلا نمی‌شود بنزین را گران کرد و هم‌زمان خودرویی دست مردم داد که هر ۱۰۰کیلومتر آن ۲۰ لیتر می‌سوزاند. (۴) دولت از این طرح هیچ نمدی نباید برای خود دوخته باشد و (۵) به بنگاه‌ها برای اصلاح وضعیت وقت کافی بدهد.