چشم‌انداز گرمایش جهانی

ساعت 24 - «گزارش آینده‌پژوهی 2024» به تازگی توسط شرکت «بریتیش پترولیوم» منتشر شد. این گزارش به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم‌قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند. گزارش مذکور بر روی دو سناریو اصلی متمرکز است: «ادامه روند موجود» و « خالص انتشار صفر». این گزارش به‌دنبال آن است که روندهای جدید و عدم قطعیت‌هایی که در جریان گذار انرژی با آن‌ها روبرو می‌شویم را تا حد امکان تشریح کند. در این قسمت چشم‌انداز گرمایش جهانی را مرور می‌کنیم.

1- تغییر اقلیم پدیده‌ای است که طی آن با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای زمین مرتباً گرم‌تر می‌شود. گرمایش جهانی و ارتباط معنی‌دار تغییرات دما و بارش در نقاط مختلف دنیا با افزایش دمای کره زمین به‌عنوان مهم ترین نمودهای تغییر اقلیم در قرن حاضر قابل توجه هستند. در چنین شرایطی گرمایش جهانی یکی از چالش برانگیزترین پدیده‌های محیطی در سیستم‌های اقلیمی است که امروزه توجه بسیاری از کشورها را در رابطه با مسائل زمین به خود جلب نموده است. این پدیده، امروزه به لحاظ تاثیرگذاری در فضای رقابت در نظام بین‌الملل، تبدیل به موضوعی ژئوپلیتیکی نیز شده است. 2- توجه افکار عمومی و مجامع علمی در چند سال گذشته باعث شده که نوعی همکاری جهانی در بررسی مسئله گرمایش جهانی به‌وجود آید چرا که مشخص شده است که بسیاری از معضلات زیست‌محیطی از جمله سیل، طوفان، خشکسالی، و نظایر آن‌ها همگی در نوسان‌های اقلیمی خصوصاً تشدید ناهنجاری‌های دمایی کره زمین ریشه دارند. 3- علم اقلیم‌شناسی نشان می‌دهد که افزایش میانگین دمای جهانی به میزان تجمعی گازهای گلخانه‌ای منتشر شده بستگی دارد. در این زمینه، «هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم» تخمین‌هایی از بودجه‌های کربنی ارائه می‌دهد که با محدود کردن افزایش میانگین دمای جهانی به سطوح مختلف سازگار هستند. اهداف اقلیمی پاریس شامل محدود کردن افزایش میانگین دمای جهانی به کمتر از ۲ درجه سانتیگراد و تلاش بیشتر برای محدود کردن این افزایش به 1.5 درجه سانتیگراد است. 4- همانطور که در شکل (1) قابل مشاهده است در چارچوب هر دو سناریو منتخب میزان انتشار دی‌اکسیدکربن روندی کاهش را دنبال خواهد کرد. همچنین در چارچوب سناریو «خالص انتشار صفر» میزان انتشار تجمعی دی‌اکسیدکربن فراتر از سقف تعیین شده نخواهد رفت اما در چارچوب سناریو «ادامه روند موجود» در اوایل دهه 2040 از سقف تعیین شده عبور خواهیم کرد. لذا هرچه جهان بیشتر در چارچوب سیاست‌های منطبق بر سناریو «ادامه روند موجود» به مسیر خود ادامه دهد محدود کردن گرمایش جهانی تا سقف 2 درجه سانتیگراد دشوارتر خواهد بود. شکل 1: چشم‌انداز انتشار دی‌اکسیدکربن و دی‌اکسیدکربن تجمعی در چارچوب سناریوهای منتخب 5- «هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم» تخمین‌هایی از بودجه‌های کربنی که به‌طور خاص معادل محدود کردن افزایش میانگین دمای جهانی به میزان کمتر از ۲ درجه سانتیگراد باشد، ارائه نمی‌دهد. اما تخمینی از بودجه کربنی ارائه می‌دهد که با احتمال بالای ۸۳ درصد با محدود کردن افزایش دما به ۲ درجه سانتیگراد سازگار است. به همین دلیل، ادامه این تحلیل براساس این بودجه کربنی ۲ درجه سانتیگراد انجام می‌شود. 6- IPCC تخمین می‌زند که سقف انتشار کربن برای محدود کردن افزایش دما به ۲ درجه سانتیگراد حدود ۹۰۰ گیگاتن است (اندازه‌گیری از ابتدای سال ۲۰۲۰). این تخمین شامل انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت‌های انسانی در کشاورزی، دامداری و سایر موارد می‌شود، اما اثرات گرمایش جهانی ناشی از انتشار سایر گازهای گلخانه‌ای مانند متان را در نظر نمی‌گیرد. 7- می‌توان نتیجه گرفت که میزان فعالیت بشر به‌صورت فعلی باعث افزایش مقدار گازهای گلخانه‌ای و نهایتاً افزایش درجه حرارت کره زمین خواهد شد. در بخش کارآیی (efficiency) انسان می‌تواند با انجام تغییرات فنآورانه روند موجود را تغییر دهد.

امیرعلی حسن‌زاده، حسن راعی، و عباس ملکی دانشکده مهندسی انرژی -