گمانه‌زنی درباره تک ‌نرخی شدن ارز

ساعت 24 - حذف نظام ارز چندنرخی جزو برنامه‌های مهم دولت است. عبدالناصر همتی، در وزارت اقتصاد این اولویت را در سیاست‌ها دنبال می‌کند و محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی به دنبال روش‌های رسیدن به این مهم است.
همتی چه پیش از گرفتن رای اعتماد به‌عنوان وزیر اقتصاد و چه پس از آن از منتقدان چندنرخی بودن ارز بود و در نمونه‌ای به واردات قهوه با ارز ترجیهی گلایه کرد.

هرچند در دوره ریاست او بر بانک مرکزی ارز ۴۲۰۰ تومانی باب شد و ابتدا به همه کالاها ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص یافت ولی دایره تخصیص‌ها طی چند ماه کم شد تا بازار به سمت تعادل در نرخ‌ها برسد. اینکه او در دوره حضورش در بانک مرکزی نتوانست مقابل دستور دولت برای تخصیص ارز ارزان بایستد، این ذهنیت را که آن تجربه تکرار شود را ایجاد می‌کند اما به نظر می‌رسد این بار او برای اصلاح سیاست‌های ارزی مصمم است. در سال‌های اخیر نرخ ارز در بازار راه خود را می‌رود و نرخ ارز ترجیحی مسیر آن را دنبال می‌کند؛ این شاید خلاصه وضعیت ارز چندنرخی در کشور باشد و این همان وضعیتی است که علاوه بر دولت چهاردهم صدای رئیس مجلس را نیز درآورده است. وجود ارز چندنرخی این امکان را برای برخی ایجاد می‌کند که ارز را به بهانه خرید کالاهای اساسی با قیمت پایین گرفته و آن را چه به صورت کالا و یا به همان صورت ارز در بازار آزاد بفروشند و سود کلانی به جیب بزنند که نمونه مشخص آن پرونده چای دبش است. فروردین سال ۱۴۰۱، دولت مرحوم رئیسی ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی را حذف و با روی کار آمدن محمدرضا فرزین در بانک مرکزی نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی را جایگزین آن کرد و اکنون اوضاع اقتصادی کشور به سمتی رفته که هفته گذشته محمدباقر قالیباف نهیب زده مباحث ارزی زخم کهنه‌ای است که از دهه ۷۰ ادامه پیدا کرده و با فرازونشیب‌هایی همچنان ادامه دارد اما باید برای آن چاره‌اندیشی شود. اشاره او به سیاست‌های ارز شناور در دولت مرحوم هاشمی‌رفسنجانی است که به شیوه‌های گوناگون و با اسامی مختلف تاکنون ادامه‌دار شده است. قالیباف گفته عرضه و تقاضا در بازار ارز تنظیم نیست که باید اصلاحاتی صورت گیرد نه اینکه همچون سالیان گذشته ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی به کالاهایی داده شد که مشمول آن نبود. او از طرف پارلمان اعلام کرده که چندنرخی بودن ارز بر مبنای چهار یا پنج نرخ را قبول نداریم و انتظار می‌رود که سیاست‌های ارزی اصلاح شود. کار به جایی رسیده که رئیس کمیسیون اقتصادی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام عنوان کرده که بر اثر فاصله نرخ ارز ترجیحی و بازار آزاد، سالانه ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سود به جیب دلالان و نه تولیدکننده، صادرکننده یا مردم می‌رود پس باید به سمت یکسان‌سازی نرخ‌ ارز بریم. مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم نیز بارها اعتراض خود را به چندنرخی بودن ارز حتی پیش از رفتن به پاستور نشان داده است. او در مناظره با سعید جلیلی رقیب انتخاباتی خود در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری گفته بود به هر کسی که ارز ترجیحی می‌دهیم یعنی رانت پرداخت می‌کنیم پس باید ارز را تک‌نرخی کرد. پزشکیان تاکید کرده بود: «غیر از بحث دارو و نهاده‌ها و مواد غذایی مردم، چه کسی گفته ارز ۲۸ هزار تومانی و به دیگری ارز ۴۰ هزار تومانی بدهیم.» پایان ارز نیمایی و ارز ترجیحی؟ اینکه سیاست‌های ارزی در کجا باید اصلاح شود کاملاً مشخص است؛ بانک مرکزی، همان‌جایی که ریاست آن بر عهده محمدرضا فرزین است که همچنان از دولت سیزدهم در تیم اقتصادی دولت جدید مانده و با عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت پزشکیان که اتفاقاً در دولت دوم حسن روحانی ریاست بانک مرکزی را بر عهده داشت همکاری می‌کند. نام همتی با نرخ ارز نیمایی ۴۲۰۰ تومانی و نام فرزین با نرخ ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی گره خورده است. وزیر دولت چهاردهم خود نیز از منتقدان ارز چندنرخی است و چندی پیش گفته اختلاف قیمتی که بین ارز نیمایی و آزاد ایجاد شده توجیه ندارد و این اختلاف باید به حداقل برسد. همتی از شروع اقداماتی در حوزه سیاست‌های ارزی بانک مرکزی خبر داده که نشان می‌دهد تیم اقتصادی دولت در پی رسیدن به یک نرخ واحد در ارز است، این را می‌توان از افزایش آرام آرام نرخ ارز نیمایی متوجه شد. نرخ ارز در سامانه نیما در ابتدای امسال ۴۱ هزار تومان بوده و اکنون به ۴۷ هزار تومان رسیده است و اختلاف آن با دلار آزاد حدود ۱۵ هزار تومان است.

همتی همچنین در ۲۰ شهریور گفته بود: «درباره بازار ارز سیاست جدیدمان این است که هم دلار نیما را افزایش می‌دهیم و هم‌نرخ بازار را کاهش می‌دهیم و معنی ندارد چند نرخ ارز داشته باشیم، البته می‌دانم فشار از بیرون است اما بانک مرکزی نباید اجازه این کار را بدهد. »هرچند رئیس بانک مرکزی نشان داد همچنان با تک‌نرخی شدن مخالف است و در روزی که به مجلس رفته بود گفته: «ما نگران نرخ تورم هستیم و نمی‌توان نرخ ارز نیمایی را بیش از این مقدار افزایش داد. » البته سیاست‌های ارزی تیم اقتصادی دولت در مجلس نیز طرفدارانی دارد، چندی پیش جعفر قادری، رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید و نظارت بر اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ مجلس گفته بود اگر خواهان اصلاح سیاست‌های ارزی به نفع تولیدکنندگان و شرکت‌های بورسی هستیم راهی جز این نداریم که نرخ دلار نیما را به نرخ دلار در بازار آزاد نزدیک کنیم.

هم میهن