بی تقوایی ارزی بانک مرکزی

ساعت 24 - تجارت آزاد به این آسانی نیست و الزامات بسیاری دارد، یکی از الزامات آن اینست که قیمت‌گذاری‌ها و تعرفه‌گذاری‌های خلق‌الساعه سلیقه‌ای یا غیرموجه نداشته باشیم، اما اقتصاد ما پر از این تعرفه‌گذاری‌ها، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های یک‌شبه است.

یکی دیگر از الزامات تجارت آزاد اینست که دخالت دولت در امور کم شود. اکنون دولت غیر از بحث محدودیت‌ها و تعرفه‌ها، خود را صاحب سبک و دانش می‌داند و تشخیص می‌دهد چه کالاهایی ضروری، لوکس، ممنوع و... است و این سیاست بحث تجارت آزاد را از بین می‌برد.

چالش‌های انتقال پول و تحریم‌ها بر تجارت آزاد تاثیر می‌گذارد. اینکه بگوییم وضعیت الان نمی‌تواند بهتر شود غلط است و قطعا می‌توان بهتر شد. آنقدر در تجارت خارجیمان مشکل داریم که جا برای رفع اشتباهات و پیشرفت هم زیاد است.

مشکل ما از روز اول با سامانه نیما و تمام سامانه‌های بانک مرکزی، و اکنون هم مرکز مبادله، اینست که جامعه تجاری و فعالان اقتصادی اعتماد و اعتباری برای حرف و قول بانک مرکزی قائل نیست. این وعده که بانک مرکزی دخالت نکند شعاری بیش نیست و متاسفانه اولویت حکمران ارزی فقط سرکوب ارز است. به همین دلیل نیز اگر یک ابزار قدرتمند در دستش باشد، نمی‌تواند جلوی این وسوسه را بگیرد

مشکل ما از روز اول با سامانه نیما و تمام سامانه‌های بانک مرکزی، و اکنون هم مرکز مبادله، اینست که جامعه تجاری و فعالان اقتصادی اعتماد و اعتباری برای حرف و قول بانک مرکزی قائل نیست و این وعده که بانک مرکزی دخالت نکند شعاری بیش نیست. تجربه هم نشان داده که بخش خصوصی در تمام موارد فوق درست گفته است و بانک مرکزی و تفکر ۶ سال گذشته هدفی جز سرکوب قیمت ارز ندارد. : متاسفانه اولویت حکمران ارزی فقط سرکوب ارز است و به همین دلیل اگر یک ابزار قدرتمند در دستش باشد، نمی‌تواند جلوی این وسوسه را بگیرد که وقتی اتفاقی می‌افتد، بر سر قیمت نکوبد.

سامانه نیما از روزی که آمده فقط باعث بدبختی و بیچارگی شده است، اما بانک مرکزی از فتح‌الفتوحات آن می‌گوید. نکته اصلی که درباره ارز نیما همیشه محل بحث بوده، قیمت آن است. اگر به مکانیسم‌های مقطعی که همین نیما با تمام معایبش نزدیک به قیمت بازار آزاد معاملات می‌شد نگاه کنیم، می‌بینیم که به هرحال تجار و صراف به صورتی با آن کار می‌کردند و اجباری هم احساس نمی‌کردند زیرا فکر می‌کردند مجموع مضرات آن کمتر از مزایای آن است و از آن استفاده می‌کردند. مثال بارز آن معاملات روپیه در نیما در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ است که قیمت بازار ازاد و یا حتی بالاتر معامله می‌شد. اما این رویه را هم بانک مرکزی و وزارت صمت سرکوب و عقیم کردند. مشکل اصلی در نیما نیست، در تفکر پشت نیما و مداخله است. ما به این دلیل مخالف هستیم که بانک مرکزی این تقوا را ندارد که وقتی قیمت ارز بالا می‌رود، جلوی خود را بگیرد و در بازار دستکاری نکند و همچنین این تقوا را ندارد که منافع تجارت کشور را بر سرکوب قیمت ارز مقدم بداند و به همین دلیل در بازار دخالت می‌کند و با دخالت، تعادل بازار به هم می‌خورد. بانک مرکزی یک اشتباه جدید را با حرارت دنبال می‌کند و آن، مکانیسم تبادل ارز با نرخ توافقی ارز بین صادرکنندگان و واردکنندگان در مرکز مبادله طلا و ارز است که یک سیاست جدید و فاجعه است.

او با طرح اینکه اگر نمره بد بودن نیما از 1 تا 10، ۵ باشد، بد بودن این مکانیسم جدید از نمره 10 حدود ۸ است،.استدلال بانک مرکزی پشت این قضیه اینست که در معاملات تهاتری بین صادرکنندگان و واردکنندگان مشکلات زیاد پیش آمده. برای مثال واردکننده به صادرکننده پول داده است اما صادرکننده ارز نداده یا بالعکس و خالی‌فروشی و کلاه‌برداری اتفاق افتاده است و به همین دلیل بانک مرکزی یک سیستم بسیار پیچیده، ناکارآمد و بوروکرات را بر اساس همان تفکر اشتباه پشت نیما ۱۳۹۷ درست کرده و از طریق مرکز مبادله به اجرا گذاشته که این مشکل را برطرف کند.

از بانک مرکزی بابت دلسوزیش ممنونیم اما این موضوع به بانک مرکزی هیچ ارتباطی ندارد. بانک مرکزی سیاست‌گذار است، فقط سیاست درست برای تقویت تجارت و رقابت بگذارد و مسئولیتی در قبال معاملات افراد و کنش‌گر‌ها ندارد. اگر کسی سر طرف مقابلش کلاه می‌گذارد به بانک مرکزی ربطی ندارد که یک سیستمی بگذارد که از این کلاهبرداری جلوگیری کند، آن وظیفه سیستم قضایی و سایر نهادهاست.

۹۸ درصد را گرفتار می‌کنیم که بخواهیم جلوی کلاهبرداری ۲ درصد را بگیریم. مگر اکنون چک برگشت نمی‌خورد، آیا بانک مرکزی در قبال چک‌های برگشتی احساس مسئولیت می‌کند؟ خیر نمی‌کند و اصلا به آن هم ربطی ندارد و کارش سیاست‌گذاری پولی و ارزی است. حالا اکر چک برگشتی زیاد شد باید سیستمی برای رفع مشکل چک‌ها کند؟ خیر.

آرش علوی در گفت وگو با توسعه ایرانی