مصیبت بودجه‌ریزی در شرایط امروز ایران

ساعت 24 - حالا دولت مسعود پزشکیان در وضعیتی عجیب برای تدوین لایحه بودجه 1404 که مطابق قانون باید در 15 آذرماه امسال به مجلس ارائه شود زیر فشارهای فوق‌العاده است. تشدید خصومت‌های غرب و ایران و برافروخته شدن جنگ در غزه و لبنان و شرایطی که مناسبات ایران با اسرائیل را به مرز جنگ کشانده است و نیز ناکارآمدی‌های دولت‌های پیشین کار را دشوار کرده است.

پیش از این یادآور شده‌ایم که می‌توان وفاق را در تدوین لایحه بودجه دید. به این معنی که از نظر اقتصادی دولت باید در میان مجموعه‌های خود وفاق را اجرایی کند و از سازمان‌های خرج‌کننده بخواهد در ارائه خواست خود از بودجه سال آینده دنبال رقابت با دیگر سازمان‌های خرج نباشند و مسابقه گرفتن اعتبار بیشتر را رها کنند. همچنین در یادآور شدیم که وفاق در میان سازمان برنامه‌وبودجه و نیز میان این دو نهاد با بانک مرکزی برای تدوین لایحه بودجه ضرورت دارد.

حالا خبرها نشان می‌دهد گام اول وفاق برای تدوین لایحه بودجه برداشته شده است. به این معنی که با اعلام رسمی یکپارچه شدن بودجه 1404 توسط همتی در جلسه علنی مجلس، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه‌وبودجه درخصوص ارائه لایحه بودجه 1404 به صورت یکپارچه و لحاظ شدن اعتبارات در سقف مصارف بودجه توافق کرده‌اند. به طور کلی، یکپارچه شدن لایحه بودجه به معنای جمع‌آوری و هم‌راستایی اطلاعات مربوط به منابع و مصارف مالی در یک چارچوب واحد است.

این رویکرد در نظر دارد با حفظ ساختار قانونی و دومرحله‌ای ارائه بودجه به مجلس، اطلاعات مربوط به منابع، به ویژه در زمینه هدفمندی یارانه‌ها را به نحو موثر و هماهنگ‌تری ارائه دهد. گام بعدی و بسیار بااهمیت در تدوین لایحه بودجه این است که متقاضیان بودجه که زیرمجموعه دولت نیستند نیز باتوجه به وضعیت اضطراری اقتصاد در تامین خواسته‌های خود همکاری کرده و بدون توجه به مسائل دیگر صرفه‌جویی پیشه کنند. بررسی کارنامه پنج دولت در ۳۵سال پس از جنگ نشان می‌دهد شوربختانه با وجود اینکه هر کدام از آن‌ها با وعده امید و تدبیر و سازندگی و توسعه و مهرورزی و مردمی‌سازی آمده‌اند اما هیچ‌کدام در اصلاح ساختار اجرایی کشور دست‌کم در میدان اقتصاد کامیابی و به ویژه تدوین لایحه بودجه و قانونی کردن آن توفیق نداشته‌اند. این یک حقیقت تلخ و آزاردهنده است که پنج رییس دولت از سال ۱۳۶۷ تا امروز نتوانسته‌اند حتی یک مساله اصلی اقتصاد ایران را حل کنند.

به‌طور مثال داستان تورم سرچشمه ‌گرفته از کسری بودجه که نابودکننده جسم و روح میلیون‌ها ایرانی در این ۳۵سال بوده، هرگز به‌طور بنیادین حل نشده است. داستان رشد بی‌کیفیت و پرنوسان در تولید ناخالص داخلی همچنان پابرجا مانده است. تجارت خارجی ایران باوجودی که می‌توانست در توسعه ایران نقش ممتازی داشته باشد در دست بوروکرات‌ها، رانتخواران، فسادسازان و فسادکاران گرفتار مانده است.حالا و در بدترین موقعیت سیاست خارجی و کشمکش‌های تازه‌ شروع‌ شده سیاست داخلی باید دید وفاق در بودجه رخ می‌دهد یا نه؟