وفاق اقتصادی دور از دسترس

رسانه‌های ایرانی در روزهای تازه سپری شده به مناسبت فرا رسیدن صدمین روز ریاست مسعود پزشکیان بر نهاد دولت و نهاد ریاست‌جمهوری دیدگاه کارشناسان را در بخش‌‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بررسی می‌کنند. این کار در روزهای نزدیک نیز شاید ادامه داشته باشد. در مقابل اما دولت و مسعود پزشکیان ترجیح داده‌اند تا امروز از صدور بیانیه تحلیلی درباره کارنامه خود و اینکه ناکامی‌ها و کامیابی‌های آن‌ها کدام بوده خودداری کنند.

برخی سیاست‌ورزان می‌گویند همین کار یعنی ندادن بیانیه تحلیلی از سوی پزشکیان را باید بخشی از ناکامی‌های او دانست. در مقابل اما گروهی دیگر می‌گویند رفتار پزشکیان در چارچوب سیاسی قابل دفاع است و او می‌داند که نمی‌تواند همه حقیقت را بگوید. نوشته حاضر کوشش می‌کند از زاویه مسائل اقتصاد سیاسی کارنامه پزشکیان و دولت را در عباراتی نه‌چندان طولانی روشن کند. گفتمان پزشکیان مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم در همه 100‌روز زمامداری خود کوشش خستگی‌ناپذیری داشته که گفتمان «وفاق ملی» را در کشور و در ذهن شهروندان ایرانی و سیاست‌ورزان و نیز مدیران نهادهای حکومتی و منتقدان داخلی جای بیندازد. او می‌گوید کشور در بحران اقتصادی است و فاش می‌گوید که اقتصاد ناتوان می‌تواند جمهوری اسلامی را زمین‌گیر کند و بارها و بارها گفته است برای عبور دادن از بحران فعلی وفاق ملی باید پدیدار شود. اقتصاد پر از گره اقتصاد سیاسی ایران سرشار از تصمیم‌ها و دخالت‌های ناکارآمد و دردسرساز دولت‌ها و دیگر نهادهای حکومتی در کسب‌وکار شهروندان و نیز تصمیم‌های کلان اقتصادی است. این داوری و این ادعا نیاز به جست‌وجوی فراوان برای اثبات ندارد و می‌توان با خواندن خبرها و گزارش‌ها درباره فعالیت‌های اقتصادی کشور از سوی ده‌ها مدیر در سطوح گوناگون، آن را به خوبی دید. آیا اقتصاد سیاسی صنعت خودرو در حال حاضر گره ندارد؟ پرواضح است که این صنعت انواع گره‌ها را دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. آیا صنعت پتروشیمی ایران مسائل حل ناشده ندارد؟ بدیهی است که این صنعت پر از مسائل است که باید حل شوند تا وضعیت بهتری پیدا کند. آیا داستان ارز حل شده است؟ صادرکنندگان و تولیدکنندگان هرکدام گلایه‌های خود را دارند. آیا توانسته‌ایم نرخ تورم را کاهش دهیم؟ آیا سرمایه‌گذاری از یخبندان رها شده است؟ آیا تراز تجاری مثبت است؟ نفت و گاز به میزان کافی صادر می‌شود؟ وفاق با مردم مسعود پزشکیان برای اینکه از واجدان شرایط رای دادن بخواهد به او رای بدهند باید به آن‌ها می‌گفت چه نقشه‌ای برای وضعیت اقتصادی آن‌ها دارد. پزشکیان ساده بود یا زرنگ و تیزهوش که وعده خاصی نداد و تنها روی مساله عدالت و توزیع بهتر درآمد صحبت کرد اما شهروندان می‌خواستند و می‌خواهند وی و دولتش بیش و پیش از هر وفاقی با هر نهادی با شهروندان در اقتصاد وفاق کند. کارمندان دولت می‌بینند که دولت چهاردهم نیز همانند دولت سیزدهم می‌خواهد مطابق با فرضیه‌هایی که دارد نرخ حقوق کارمندان را برای سال بعد فقط 20درصد افزایش دهد بنابراین کارمندان به وفاق اعتقادی نداشته و نمی‌خواهند قبول کنند که وفاق پدیدار می‌شود. کارگران ایرانی هراس دارند که دولت چهاردهم نیز همانند دولت سیزدهم افزایش 20درصدی حقوق کارمندان را پایه افزایش مزد قرار داده ‌و از قانون کار فرار کند. کشاورزان و آموزگاران و بازنشستگان نیز وفاقی نمی‌بینند و تصورشان این است که نمی‌شود از این دولت نیز انتظار وفاق داشت. نرخ‌های شتابان تبدیل دلار به ریال به ضرر ریال و نیز انتظارات تورمی شهروندان را کلافه کرده است. حرف‌های پزشکیان- درست یا نادرست- درباره یارانه‌ها مردم را از وفاق دور کرده است. وفاق با جهان بیرون واقعیت این است که اقتصاد ایران بدون آشتی و مصالحه با بخش غربی دنیا و کشورهای توسعه‌یافته نمی‌تواند نفت‌خام را به دلیل تحریم‌های آمریکایی صادر کند. آیا دولت پزشکیان در این 100روز گامی حتی کوچک در مسیر تعامل اقتصادی با غرب برداشته یا هر روز بر طبل بریکس و شانگهای می‌کوبد. آیا پزشکیان توانسته است درهای بسته روی ورود سرمایه‌‌های خارجی در ایران را باز کند و حتی یک گام در این مسیر برداشته باشد؟ پزشکیان با کدام شرکت بزرگ نفت و گاز و با کدام شرکت بزرگ تامین سرمایه و با کدام شرکت بزرگ تولیدکننده زیرساخت‌ها وارد گفت‌وگو شده است؟ دولت آقای پزشکیان آیا توانسته است فضایی در ذهن تصمیم‌گیران باز کند که از سختگیری‌ها بکاهند؟ سیاست خارجی ایران گونه‌ای است که نمی‌توان و نمی‌شود انتظار داشت وفاق با جهان غرب برقرار شود. جهان غیر از غرب یا همسایه‌ها نیز توانایی و تمایل برای کمک به اقتصاد بحران‌زده ایران ندارند و دولت پزشکیان نیز در جا انداختن گفتمان وفاق ناامیدکننده عمل کرده است. وفاق داخلی پزشکیان نه‌تنها نتوانسته با مردم وفاق ایجاد کند بلکه با دنیای بیرون نیز وفاقی ایجاد نکرده است اما بررسی رفتارهای دولت در این 100روز نشان می‌دهد که پزشکیان با نهادهای اقتصادی خارج از مجموعه دولت نیز وفاق ایجاد نکرده است. می‌دانیم که نهادهای پرقدرتی در حوزه اقتصاد در بیرون از مجموعه دولت وجود دارند که ثروتمند و درآمدهای قابل اعتنایی دارند و دولت می‌توانست سرمایه‌های آن‌ها را برای عبور دادن اقتصاد از بحران به‌ کار گیرد که نشده است. دولت پزشکیان در داستان اقتصاد با مجلس نیز هنوز به جایی نرسیده و معلوم نیست مجلس چه تغییراتی در لایحه بودجه خواهد داد. وفاق با بخش‌خصوصی حقیقت این است که دولت پزشکیان در 100روز گذشته و باوجود همه حرف‌ها و امیدوارسازی‌ها نتوانسته است با بخش‌خصوصی نیز به وفاق برسد. بخش‌خصوصی ایران هر روز از سختگیری‌های ادامه‌دار دولت در مساله ارز گلایه دارد. بخش‌خصوصی می‌گوید دولت نمی‌تواند راه‌های بسته برای ورود سرمایه به صنعت را باز کند. بخش‌خصوصی از ادامه قیمت‌گذاری دولتی گلایه دارد و می‌گوید دولت چه امتیازی به فعالان تولید می‌دهد که از آن‌ها می‌خواهد قیمت‌گذاری دستوری را تحمل کنند. دولت چهاردهم ارز، نرخ بهره، بنزین، آب و برق و… را قیمت‌گذ‌اری و فعالان بخش‌خصوصی را ناامید کرده است.