گران کردن ارز به نیت تک نرخ سازی

ساعت 24 - اگرچه سیاست گذار اقتصادی عنوان می‌کند که به دلیل افزایش انگیزه صادرکنندگان برای عرضه ارز به دنبال گران کردن ارز رسمی به منظور تک نرخ سازی آن با نرخ ارز بازار آزاد است، اما تجربه نشان داده تک نرخ سازی در صورت نبود "بازار کارا"محکوم به شکست است.

وضعیت فعلی اقتصاد ایران همچون کلاف سر درگمی شده که هر دست بردن به هر رشته ی آن یقینا بی هزینه چرا برای سیاست گذار و چه برای مردم نخواهد بود. بدون شک بیماری اصلی اقتصاد ایران "تورم" است. بیماری که ریشه‌ای 100 ساله در اقتصاد ایران دارد و از اواخر دوره قاجار تا کنون همواره اقتصاد ایران را آزار داده است. در طول تمامی این سال‌ها اگرچه در برهه‌هایی به دلیل تزریق مسکنی همچون درامد‌های نفتی، تب این تورم ها فروکش کرده اما هیچ گاه درمان قطعی آن صورت نگرفته است.

اما چند سالی است که اقتصاد ایران علاوه بر تورم، با جهش‌های تورمی نیز دست و پنجه نرم می‌کند. به بیانی دیگر میانگین بلند مدت نرخ تورم که سال‌های زیادی بین 20 تا 30 درصد بوده در چند سال اخیر به بالای 40 درصد رسیده است و هم اکنون نیز در محدوده 35 درصد قرار گرفته است.

اگرچه تورم در اقتصاد ایران یک پدیده چند عاملی است و دلایل متعددی را می‌توان برای آن برشمرد، اما تقریبا تمام صاحب نظران بر این باورند که رشد نقدینگی (که منجر به افزایش تولید نمی‌شود) و سیاست‌های غلط ارزی دو دلیل اصلی تورم در ایران است.

شاید نگاه مرکز پژوهش‌های مجلس به پدیده تورم و جهش‌های تورمی را بتوان نگاه قابل قبولی در این حوزه دانست. در یادداشتی که چندی پیش توسط این مرکز تحقیقاتی و پژوهشی منتشر شد، هسته اصلی تورم ایران را به رشد نقدینگی و دلیل اصلی جهش‌های تورمی را، رشد نرخ ارز عنوان کرده بود.

دو نگاه کلی در خصوص تعیین نرخ ارز

در خصوص تعیین نرخ ارز در اقتصاد ایران، دو نگاه کلی وجود دارد. عده‌ای همواره بر این باورند که نرخ ارز بازار غیر رسمی به رسمیت شناخته شود و تمامی نرخ‌های به جز آن ملغی شود. این گروه استدلال می‌کنند که نظام چند نرخی ارز همواره برای عده‌ای که دسترسی به منابع ارزی ارزان قیمت تر دارند، رانت ایجاد کرده و ارز ارزان در نهایت به هدف خود که کاهش هزینه‌های زندگی مردم است، اصابت نمی کند.

گروه دوم نیز این استدلال را مطرح می‌کنند که رگولاتور بازار غیر رسمی ارز (بازار آزاد) مقام پولی رسمی کشور نخواهد بود و این بازار با کوچکترین شوکی مجددا نرخ‌های بالاتر را خواهد دید و تبعیت از آن اقتصاد ایران را به پرتگاه سقوط می‌کشاند. بنابراین این گروه این استدلال را مطرح می‌کنند نرخ ارز بازار غیررسمی، نرخ تشکیل شده از متغیرهای بنیادی اقتصاد ایران نیست و بنابراین تبعیت از آن هیچگاه اقتصاد ایران را به ثبات نمی رساند.

مرور 3 تجربه در خصوص تک نرخ سازی ارز

سیاست پیروی از نرخ بازار آزاد ارز، همواره در اقتصاد ما دنبال شده است. به عنوان مثال در سال 1371 زمانی که ارز رسمی با نرخ بازار آزاد 170 تومانی تک نرخی و یکسان شد.

مثال دیگر سال 1397 بود که با توجه به اینکه نرخ ارز رسمی 3500 تومان و نرخ بازار آزاد 5000 هزار تومان بود، سیاست گذار سعی کرد تا نرخ ارز را روی 4200 تومان تک نرخی کند.

اما تجربه اخیر تک نرخ سازی به همین سال 1401 باز میگردد. زمانی که سیاست گذاری اقتصادی سعی داشت تا با حذف ارز 4200 تومانی، نرخ ارز رسمی را با نرخ ارز غیر رسمی در حدود 25 هزار تومان تک نرخی کند. مشخص است که در هر کدام از این سال‌ها بنا به دلایلی متفاوت، نرخ ارز بازار آزاد جهش کرد و سیاست گذار نیز مجبور به تثبیت نرخ ارز رسمی در یک عدد خاص شد.

تسنیم