افزایش حداقل دستمزد، ‌اشتغال را بالا می‌برد

ساعت 24 - مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارشی با عنوان «تاثیر حداقل دستمزد اسمی و حقیقی بر اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی در ایران» با توجه به اهمیت حداقل دستمزد و اثر آن در ایجاد، حفظ و ارتقای رفاه و قدرت خرید نیروی کار، به بررسی تاثیر حداقل دستمزد اسمی و حقیقی بر اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی در ایران در پرتو نظریات نوین اقتصاد کار در بازه زمانی 1400-13۷0، پرداخته است.نتایج این بررسی، حاکی از آن است که حداقل دستمزد اسمی و حقیقی تاثیر مثبت و معناداری بر اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی ایران در این دوره داشته‌اند.

این پژوهش عنوان کرده که تا سال 1389 حداقل دستمزد اسمی و حقیقی همگرایی داشته‌اند و با شیبی یکنواخت و ملایم همدیگر را دنبال کرده‌اند. پس از این سال، حداقل دستمزد حقیقی شروع به کاهش کرده است، این سال مصادف با آغاز تحریم‌های بین‌المللی است و در نتیجه ثبات سیاسی و اقتصادی کشور کاهش یافته است. این نکته با ورود متغیر شاخص ریسک بین‌المللی به مدل پژوهش در نظر گرفته شده است. طی سه سال متوالی 1390 تا 1392 سیاست‌گذار حداقل دستمزد را به‌اندازه تورم افزایش نداده است و قدرت خرید مردم کاهش یافته است. پس از این دوره حداقل دستمزد حقیقی شروع به افزایش پیدا کرده است که همزمان با دوره مذاکرات و رفع تحریم‌های بین‌المللی است.برای بررسی تغییرات سطح اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی، دوره زمانی مورد بررسی در پژوهش، به سه دوره تقسیم شده است: دوره اول، از سال 70 تا 84 که در این دوره افزایش تعداد شاغلین روندی مطلوب و قابل توجه داشته است، به‌طوری که سطح اشتغال از 13.096.615 نفر در سال 1370 به 20.618.580 نفر در سال 1384 رسیده بوده و متوسط رشد سالانه اشتغال در این دوره 3 درصد شده است.

در این دوره نرخ مشارکت اقتصادی تا سال 1375 کاهشی بوده است، اما از سال 1376 تا 1384 روند افزایشی داشته است و به‌طور میانگین 1.69 درصد در سال افزایش یافته است. این دوره که مطلوب‌ترین دوره از نظر رشد اشتغال و مشارکت اقتصادی است، با رشد حداقل دستمزد حقیقی به میزان 80 درصد در انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره، همزمان است.

دوره دوم، از سال 1385 شروع شده و تا 1391 تداوم داشته است. در این دوره پدیده «رشد بدون اشتغال» رخ داده است. در این دوره یکی از پردرآمدترین دوره‌های نفتی ایران است که به‌طور متوسط شاهد رشد سالانه تشکیل سرمایه حقیقی به میزان 5 درصد و رشد اقتصادی به میزان 3.5 درصد بوده‌ایم.

همچنین طی این دوره تعداد شاغلین از 20.841.420 نفر در سال 1385 به 20.628.226 نفر در سال 1391 رسیده است و به میزان 213.194 نفر کاهش یافته است. طی این دوره سطح اشتغال به‌طور متوسط صفر درصد و نرخ مشارکت اقتصادی نیز سالانه به‌طور متوسط 1دهم درصد کاهش یافته است و از 40.4 درصد در سال 1385 به 37.4 در سال 1391 رسیده است. رشد حداقل دستمزد حقیقی در انتهای دوره نسبت به ابتدای آن منفی 11درصد بوده است.

دوره سوم که از 1392 شروع شده و تا 1400 ادامه داشته، روند افزایشی اشتغال تا سال 1398 را شاهد هستیم. چیزی که به پدیده « اشتغال بدون رشد » نام گرفته است. با وجود کاهش رشد اقتصادی و کاهش متوسط 2‌درصد در متغیر تشکیل سرمایه حقیقی در سال، شاهد افزایش آمار اشتغال از 21.346.180 نفر در سال 1392 به 24.273.517 نفر در سال 1398 بوده‌ایم.

در انتهای این دوره اما مسیر بازار کار تغییر کرده است، آن‌چنان‌که بیشترین کاهش اشتغال سالانه مربوط به سال 1399 است که سطح اشتغال 4 درصد نسبت به سال پیش از خود کاهش یافته است. این کاهش معادل 1.010.407 نفر در سال بوده که بیشترین کاهش مطلق نفرات شاغل در بازه مورد بررسی پژوهش بوده است.

همچنین بیشترین کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و خروج نیروی کار از بازار نیز به میزان 6.4 درصد در این سال اتفاق افتاده است. هرچند این موارد همزمان با شیوع جهانی کرونا بوده است اما نباید نقش شدیدترین سرکوب دستمزد را در این سال نادیده گرفت به نحوی که دستمزد حقیقی به میزان 14 درصد در این سال کاهش داشته است.

نتایج پژوهش اتاق ایران نشان می‌دهد افزایش حداقل دستمزد اسمی و حقیقی نه فقط تاثیرمنفی براشتغال ندارد بلکه اشتغال را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. افزایش اشتغال در شرایطی بوده است که با افزایش حداقل دستمزد، مشارکت جویی نیروی کار در بازار نیز افزایش یافته است. بنابراین با افزایش حداقل دستمزد حقیقی برای جبران عقب افتادگی دستمزد حداقل بگیران، می‌توان اهداف بهبود قدرت خرید، افزایش اشتغال و افزایش مشارکت اقتصادی به خصوص جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که در حال مهاجرت از کشور هستند را محقق کرد.

همچنین بنا به نتایج این پژوهش تشکیل سرمایه به عنوان متغیر کنترلی پژوهش، تاثیر معناداری بر اشتغال نداشته است. افزایش سطح عمومی قیمت‌ها نیز منجر به کاهش اشتغال و مشارکت اقتصادی شده است.