جیمی کارتر رئیس جمهور پیشین آمریکا درگذشت

جیمی کارتر، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا در ۱۰۰ سالگی درگذشت.آقای کارتر که عضو حزب دموکرات بود در سال ۱۹۷۷ به قدرت رسید و تنها یک دوره رئیس جمهور بود. چهار سال ریاست جمهوری او با بحران‌هایی جدی مانند گروگان‌گیری در سفارت آمریکا در تهران در پی انقلاب اسلامی ایران و اشغال افغانستان به دست اتحاد جماهیر شوروی همراه شد.

در نهایت عملکردش در قبال همین بحران‌ها، از جمله شکست برای بازگرداندن گروگان‌های آمریکا از ایران او را از رسیدن به کاخ سفید برای دومین بار باز داشت.در بیانیه‌ای که خانواده او منتشر کرده آمده است آقای کارتر در خانه‌اش، در آرامش و در میان اعضای خانواده‌اش در گذشته ‌است.

چیپ کارتر، پسر او، گفته است: «پدرم نه تنها برای من، بلکه برای همه کسانی که به صلح، حقوق بشر و عشق بدون خودخواهی باور دارند قهرمان بود. ما، فرزندانش، او را از راه همین باورها با جهان به اشتراک گذاشتیم. از شما که با زندگی بر اساس این باورها به یاد او احترام می‌گذارید متشکریم.» Sk

در پی انتشار خبر درگذشت جیمی کارتر، واکنش‌ مقام‌های آمریکا و کشورهای دیگر به این خبر آغاز شده است.جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا جیمی کارتر را «مرد معتقد،‌ متواضع و پایبند به اصول» خوانده و اعلام کرده است مراسمی را برای خاکسپاری رسمی او در واشنگتن برگزار خواهد کرد.

آقای بایدن گفته است اگرچه شش دهه او و خانواده‌اش جیمی کارتر را دوست خود می‌دانستند، میلیون‌ها نفر از مردم آمریکا و جهان بدون اینکه آقای کارتر را دیده باشند او را دوستی عزیز می‌انگاشتند. ه گفته رئیس جمهوری آمریکا «آقای کارتر با شفافیت اخلاقی و انسان‌دوستی برای ریشه‌کن کردن بدی‌ها، برقراری صلح و پیشبرد حقوق مدنی و انسانی تلاش کرد، از برقراری انتخابات آزاد و منصفانه حمایت کرد، برای بیخانمان‌ها خانه ساخت و همیشه به دنبال حمایت از بی‌صدایان بود. »

دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا هم در شبکه اجتماعی خود گفته است: چالش‌های پیش روی جیمی کارتر در دوران ریاست جمهوری‌اش، در زمانی تعیین کننده برای کشور ما روی داد و او هر آنچه در قدرت داشت برای بهبود زندگی تمام آمریکاییان انجام داد. برای همین ما به او مدیونیم.بیل و هیلاری کلینتون، رئیس جمهوری پیشین آمریکا و همسرش، که سابقه سناتوری و وزارت خارجه در این کشور را دارد، گفته‌اند که آقای کارتر تا آخر راه، برای خدمت به دیگران زندگی کرد. در این بیانیه همچنین بر دستاوردهای جیمی کارتر از جمله بازگرداندن کانال پاناما، حفاظت ملی از حیات وحش قطبی در آلاسکا تمرکز شده است.

باراک اوباما نیز در بیانیه‌ای گفته است «کارتر که زیر سایه سنگین رسوایی واترگیت به ریاست جمهوری انتخاب شد به رای‌دهندگان آمریکایی قول داد که همیشه حقیقت را بگوید و همین کار را هم کرد. »

جورج بوش دیگر رئیس جمهوری پیشین آمریکا نیز در واکنش به مرگ آقای کارتر، گفته است او به خانواده‌اش، هم‌شهریان و کشورش وفادار بود. او به کاخ سفید عزت داد و تلاش‌هایش برای بهتر کردن جهان با پایان ریاست جمهوری‌اش تمام نشد.

روزنامه نیویورک تایمز نیز به نقل از میچ مک‌کانل، سناتور جمهوری‌خواه آمریکا نوشته است: شخصیت کارتر و تعهد او،‌ مثل محصولات کشاورزی‌اش، میوه یک خاک تماما آمریکایی بود. استیو اسکالیس، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان نیز در حساب شبکه اجتماعی خود نوشته است آقای کارتر معیار خدمت روسای‌جمهوری پس از خود بود. کارتر چگونه رئیس جمهوری بود؟

جیمی کارتر در زمانه‌ای که مردم آمریکا از فساد نیکسون و جنگ ویتنام آزرده بودند، با شعار صداقت و ایمان و ارزش‌های انسانی رقبای دموکراتش را کنار زد، با کارزاری خانه به خانه، خود را به آمریکایی‌ها شناساند و نهایتا توانست وارد کاخ سفید شود. او فراریان جنگ ویتنام را بخشید و برنامه‌ای سراسری را برای کاهش وابستگی آمریکا به نفت اغاز کرد. او حتی برای ترغیب به استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، کاخ سفید را برای اولین بار صاحب پنل خورشیدی کرد.

در سیاست خارجی، کارتر سادات و بگین را به کمپ دیوید آورد و با امضای قرارداد صلح میان اسرائیل و مصر گام مهمی در پایان یافتن خصومت‌های دیرین میان دو کشور برداشت.

کارتر اطمینان از رعایت حقوق بشر را به یکی از اهداف اصلی سیاست خارجی آمریکا افزود. در زمان او بود که وزارت خارجه آمریکا برای اولین بار صاحب اداره امور حقوق بشری شد. مدیرکل حقوق بشر این وزارتخانه مسئول تهیه گزارش‌های حقوق بشری از کشورهایی شد که کمک‌های امنیتی و اقتصادی آمریکا را دریافت می‌کردند.

در ایران اعتراضات به حکومت محمدرضا شاه پهلوی شدت گرفته بود. با اعتصاب صنایع نفتی، قطع جریان نفت ایران به اولین مشکل بزرگ سیاست خارجی کارتر تبدیل شد. با بالا گرفتن بحران نفت، بنزین در آمریکا نوبتی شد و تورم بالا رفت. این تازه اول دردسرهای کارتر و قطعه اول دومینویی پر سرعت بود که هم رویای ریاست جمهوری دوباره آقای کارتر را در هم شکست و هم به تغییر بنیادین در خاورمیانه منجر شد.

وقتی انقلابیون ایران گروگان‌های آمریکایی خود را در برابر دوربین‌ها به رخ کشیدند، کارتر متوجه اشتباه محاسباتی خود شد. حالا دیگر بحران اقتصادی و گروگانگیری در ایران اعتبار کارتر را زیر سئوال برده بود و خشم عمومی در آمریکا عیان بود. کارتر برای حل بحران به سراغ ارتش رفت اما عملیات محرمانه پنجه عقاب هم برای نجات گروگان‌ها با نقص فنی هلیکوپترهای آمریکایی، یک شکست دیگر در پرونده کارتر رقم زد.

تحت تاثیر بحران ایجاد شده در پی انقلاب ایران بود که این رئیس جمهوری دموکرات آمریکا در ۲۴ اوت ۱۹۷۷ با امضای فرمان رئیس جمهوری، دستور تشکیل سازمانی ارتشی را با هدف اعزام سریع به مناطق بحرانی صادر کرد. سازمانی که بعدها سنتکام، یا فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا نام گرفت.

جیمی کارتر در جریان واپسین سخنرانی خود برای کنگره آمریکا در ۲۳ ژانویه ۱۹۸۰، در بحبوحه بحران گروگانگیری، تورم داخلی و بحران در بازار نفت دکترینی را اعلام کرد که پایه‌گذار تغییری جدی در خلیج فارس و خاورمیانه بود. در همین سخنرانی بود که او برای اولین بارخلیج فارس را «حوزه منافع حیاتی آمریکا» خواند و گفت: «هر گونه تلاش از سوی یک نیروی خارجی برای کنترل خلیج فارس حمله به منافع حیاتی آمریکا قلمداد خواهد شد و آمریکا چنین حمله‌ای را با هر ابزاری که لازم باشد، از جمله نیروی نظامی، دفع خواهد کرد. »

این دکترین که بعدها دکترین کارتر نام گرفت اساس تشکیل چارچوب امنیتی خلیج فارس و توافق با کشورهای حاشیه خلیج فارس برای استقرار پایگاه‌های نظامی آمریکا در این کشورها بود. کارتر تنها پنج روز مانده به پایان ریاست جمهوری خود این فرمان را امضا کرد و عملی کردن آن به گردن رونالد ریگان، رئیس جمهوری بعدی آمریکا افتاد.

یکی از آخرین اقدامات آقای کارتر پیش از پایان ریاست جمهوری‌، امضای دستوری محرمانه برای تعیین سیاست آمریکا جهت اطمینان از آزادی تردد در خلیج فارس و اجازه استفاده نیروی نظامی برای حفظ آزادی تردد در این منطقه بود. سیاستی که بعدها یکی از استدلال‌های آمریکا برای عملیات آخوندک در سال ۱۳۶۷ بود؛ رویارویی دریایی نادر ایران و آمریکا که طی آن آمریکا بخش بزرگی از نیروی دریایی ایران را از میان برد. این عملیات بزرگ‌ترین درگیری دریایی آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم به بعد بود.

بی بی سی