دولت و ملت پولی برای خرج کردن ندارند

ساعت 24 - مردم یا به عبارت اقتصادی مصرف‌کنندگان خصوصی شامل خانوارها و بنگاه‌ها سهم اساسی در تولید ناخالص دارند. خانوارها با مصرف و خرید کالاها و نیز بنگاه‌ها با خرید مواد اولیه و پرداخت مزد و نیز سرمایه‌گذاری در تولید ملی نقش و سهم دارند. از سوی دیگر نهاد دولت نیز با مخارج خود که شامل پرداخت مزد و حقوق و نیز پرداخت‌های عمرانی است در تولید ناخالص داخلی سهم دارد.

در اقتصاد ایران به دلیل اینکه نهاد دولت و نیز نهاد حکومت از نظر مخارج ملی سهم بالایی دارند کاهش یا افزایش رقم مطلق مخارج دولتی در تغییرات رشد اقتصادی نقش بااهمیتی دارد. در اقتصاد کلان و در تئوری‌های مصرف دیدگاه‌های تکمیلی قابل اعتنایی پدیدار شده‌اند.

در یک مدل ساده مصرف خانواده تابعی از درآمدش است. در تئوری‌های کمی پیچیده‌تر مصرف تابعی از درآمد دائمی و درآمدهای تصادفی است. برخی اقتصاددانان تئوری مصرف را تکمیل کرده و می‌گویند مصرف هر خانواده تابعی از درآمدهای جاری و دائمی و نیز درآمدهای تصادفی به اضافه درآمد همسایه‌ها است.

این تئوری آخر اشاره به چشم وهم‌چشمی دارد. همچنین در اقتصاد کلان مخارج دولت عمدتا مخارجی است که برای بخش‌هایی مثل بهداشت و آموزش و دفاع و امنیت و سرمایه‌گذاری تقسیم می‌شود. تغییرات این دو متغیر یعنی هزینه‌های مصرف نهایی بخش خصوصی و نیز هزینه‌های بخش دولتی در نیمه نخست امسال نشان‌دهنده رشدی برابر با 7/‏36 و 4/‏36 درصد است.

این در حالی است که این ارقام در نیمه نخست سال 1402 برابر با 8/‏57 و 9/‏50 درصد بوده است. اعداد یادشده که از سوی بانک مرکزی منتشر شده بدون تفسیر و بدون اینکه به چرایی کاهش قابل اعتنای رشدها بپردازیم نشان می‌دهد که دولت و ملت ایران در شش‌ماهه نخست امسال نسبت‌به مدت مشابه کمتر خرج کرده‌اند.

اگرچه مدیران دولت ایران سیزدهم بارها با افتخار از صادرات بیشتر نفت نسبت‌به دولت دوازدهم گفته‌اند اما متاسفانه پیامد این صادرات بیشتر نفت در بخش هزینه‌های دولت که بخشی از آن به سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی مربوط می‌شود کم‌اثر و ناپیداست.

دولت سیزدهم حتی در خرج‌کردن برای کارمندان خود خسیس بوده است. از سوی دیگر خانواده‌های ایرانی که کارگران و کارمندان بخش اصلی آن را تشکیل می‌دهند به دلیل اینکه حقوق و مزدشان زیر نرخ تورم اعلام‌شده رسمی تعیین شده است توانایی خرید را در سطح ملی از دست داده و لاغر شده‌اند.