تک نرخی کردن ارز در دام سیاست

ساعت 24 - نرخ تبدیل دلار به ریال روندی فزاینده را به سود دلار ایالات‌متحده آمریکا می‌پیماید. درحالی‌که قیمت هر دلار آمریکا در همین چند ماه تازه‌سپری‌شده از فعالیت دولت چهاردهم به کمی بیشتر از 800‌هزار ریال رسیده است هراس از پیامدهای پنهان و پیدای این فرآیند به سران سه قوه اداره‌کننده کشور رسیده است.

سران سه قوه به‌ویژه رییس مجلس و رییس دولت پس از هشدارهای عجیب و نیز نشان دادن ترس خود از پیامدهای افزایش قیمت دلار در بازار آزاد و نیز بازار ارز توافقی سرانجام ناگزیر شدند دورهم جمع شوند و درباره روندها و نتایج سیاستگذاری‌ها رودررو گفت‌وگو کنند. هیچ خبر مهمی بیرون نیامد محمدرضا فرزین، رییس بانک مرکزی به‌جامانده از دولت سیزدهم که بدون چون و چرا یک بازیکن اصلی در سیاستگذاری‌های پرنوسان ارزی است روز شنبه به‌جای اینکه در بانک بماند و به مسائل پرشمار هرروز پیچیده‌ترشده نرخ ارز برسد راهی محل نشست سران قوا شد.

خبرگزاری‌های رسمی و حتی سایت بانک مرکزی درباره این نشست مهم رییس بانک مرکزی تنها به انتشار این خبر بسنده کردند که رییس بانک مرکزی درباره مسائل اقتصاد کلان و نیز داستان نرخ ارز به سران سه قوا توضیح داده است. در‌صورتی‌که دیدگاه‌های سه رییس قوه درباره توضیحات فرزین و نیز آنچه فرزین در این نشست گفته به اطلاع افکار عمومی می‌رسید شاید ابهام‌ها کمتر می‌شد. خبر کوتاهی با مضمون برگزاری نشست سران قوا با موضوع مدیریت بازار ارز/‏ تاکید بر اختیارات کامل بانک مرکزی برای ساماندهی و نظارت بر بازار رمزارزها، نشست سران قوا با موضوع مدیریت بازار ارز، تشکیل و گزارش رییس کل بانک مرکزی از مجموع مولفه‌های موثر بر بازار و نرخ ارز در این جلسه ارائه شد. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی؛ به نقل از روابط عمومی نهاد ریاست‌جمهوری، در این جلسه که شنبه 15 دی‌ماه برگزار شد، با اشاره بر ضرورت تقویت عرضه ارز در بازار و مدیریت تقاضای آن، اقدامات جدید بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارائه و بر موارد زیر تاکید شد: 1- تاکید بر اختیارات کامل بانک مرکزی برای ساماندهی و نظارت بر بازار رمزارزها براساس قانون بانک مرکزی 2- تعمیق بازار ارز تجاری و حضور کلیه شرکت‌های صادراتی در این بازار 3- کنترل و مدیریت تقاضای ارز تجاری با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط از طریق نظارت بر کلیه ثبت سفارش‌ها براساس تقاضاهای واقعی داستان مرموزساز صنایع در حال حاضر سیاستمداران، اقتصاددانان و فعالان اقتصادی و نیز علاقه‌مندان به اقتصاد سیاسی هرکدام انتظارات خاصی از بازار ارز دارند که البته شاید با خواسته‌های پنهان آن‌ها یکی نباشد. به‌طور مثال کسانی که هوادار سرسخت ادامه سیاست ارزی با محوریت ارز چندنرخی هستند شاید نمی‌خواهند بگویند از سیاست چندنرخی ارز سود بادآورده به دست می‌آورند.

این گروه که با توجه به پرش بلند قیمت دلار در بازار آزاد صدایشان بلند‌تر شده است راست یا ناراست در سمت مردم ایستاده و می‌گویند سیاست تک‌نرخی کردن ارز و بازگذاشتن راه برای افزایش قیمت دلار و دیگر ارزهای معتبر و حذف دلار ترجیحی گروه‌های کم‌درآمد را با بدترین وضعیت روبه‌رو خواهد کرد و پیامد این وضعیت ممکن است به «نارضایتی و ناآرامی سیاسی منجر شود.

این گروه باور دارند یا اینکه اینطور نشان می‌دهند که دولت چهاردهم نباید افسار اسب دلار را رها کند و این کالای سرکش را به حال خود بگذارد. برخی کارشناسان می‌گویند در پشت این استدلال که نمایی زیبا و مردم‌پسند هم دارد شاید نهادهایی باشند که دلار ارزان و نیمایی قابل اعتنایی را از بانک مرکزی می‌گیرند و در هیچ آماری هم نام آن‌ها منتشر نمی‌شود.

به طور مثال براساس گزارش ارائه‌شده از سوی مرکز مبادلات ایران تا همین چند روز پیش رقمی معادل 41‌میلیارد دلار انواع ارز به واردات اختصاص یافته است. از کل این عدد رقمی برابر با 14میلیارد دلار به «سایر صنایع» تخصیص داده شده است. مرکز مبادلات ایران در همه آمارهایی که در همین باره منتشر می‌کند هرگز نمی‌گوید سایر صنایع که 30‌درصد کل واردات را به خود اختصاص داده و سهم دلار نیمایی در این میزان ارز تخصیص داده شده دلار نیمایی بوده چه نهادی است و این «سایر صنایع» چیست. کارشناسان باور دارند یکی از دلایل مقاومت درباره نرخ ارز آزاد و تک‌نرخی شدن همین مقوله است. کسری بودجه یا رانت‌زدایی در برابر گروه پیدا و پنهان یادشده که با همه نیروی تبلیغاتی و سیاسی در برابر تک‌نرخی شدن ارز ایستادگی می‌کنند یک گروه دیگر که وزیر اقتصاد از نظر پیشگام بودن و اصرار و پافشاری در صدر آن‌هاست می‌گویند: در وضعیتی که دلار را زیر قیمت بازار آزاد عرضه می‌کنیم تقاضا برای دریافت آن روندی فزاینده می‌گیرد و برای متقاضیان صرفه اقتصادی دارد که در نوبت بمانند و دلار ارزان بگیرند

. این اتفاق موجب می‌شود که هرگز عرضه و تقاضا به هم نرسند و عرضه همیشه از تقاضا عقب بماند. منتقدان اما باوردارند این استدلال برای ایجاد انحراف از هدف‌های دولت است. به گمان منتقدان دولت با افزایش قیمت دلار و حذف دلارهای ارزان می‌خواهد کسری بودجه خود را جبران و همچنین راهی برای صعود قیمت سهام شرکت‌های بزرگ دولتی در بورس باز کند.

در حالی که بانک مرکزی و نیز وزارت اقتصاد این استدلال را رد کرده و می‌گویند باید تک‌نرخی کردن ارز را از مسائل جناحی- سیاسی خارج کرد اما به هرحال نگرانی‌هایی وجود دارد که گران‌تر شدن دلار بر خانواده‌ها فشار می‌آورد. واقعیت چیست؟ بررسی‌های کارشناسانه و علمی نشان می‌دهد داستان چند نرخی بودن ارز در ایران بیشتر از اینکه دارای بارعلمی- کارشناسانه باشد براساس گمانه‌زنی‌های سیاسی دنبال می‌شود. واقعیت این است که درآمدهای ارزی ایران که از صادرات نفت و نیز از صادرات غیرنفتی به دست می‌آید به‌اندازه واردات رشد نمی‌کند. در چنین وضعیتی عرضه و تقاضای ارز به هم خورده و بازار از تعادل خارج می‌شود. تجربه نشان داده است دولت‌های ایران از دوره سازندگی تا همین امروز دنبال این بوده و هستند که با پمپاژ دلارهای ارزان‌تر از قیمت بازار آزاد ارز بتوانند قیمت‌ها را کاهش دهند. این راهبرد که به ارزپاشی مشهور است

جهان صنعت