نقد طهماسب مظاهری بر سیاست ارزی فرزین

ساعت 24 - در مورد نقد عملکرد بانک مرکزی، البته در جاهای مختلف، نظرم را عرض کرده ام.این کاری که انجام شده، در قالب یک برنامه ی مدون و جامع نیست. چنین کاری در غیاب یک برنامه ی جامع، محکوم به شکست است.اصلاحات اقتصادی در کشور ما، نمی‌تواند از طریق شاک تراپی انجام شود. باید تدریجی باشد و به همراه سیاست‌های جبرانی باشد.

هر اقدام اصلاح، کو چک یا بزرگ، یک دستاوردهای مثبتی دارد که سیاست گزاران برای کسب آن دستاوردهای مثبت، آن‌ برنامه ی اصلاحی را طراحی و اجرا می‌کنند. امّا و صد امّا، هر اقدام و برنامه ی اصلاحی در درون خودش و به همراه خودش و همزاد خودش، برخی پیامدهای منفی (drawback) دارد. سیاست گزار باید همزمان با طرّاحی و اجرای آن سیاست‌های اصلاحی، پیامدهای منفی آن را هم ارزیابی و محاسبه کند و برای مهار و کنترل آن پیامدهای منفی هم برنامه اش را تدوین کند.

این موضوع در همه ی شئون زندگی فردی هم حاکم است. وقتی خدای ناکرده، کسی بیمار شود و پزشک برایش دارو تجویز کند، همزمان تبعات منفی آن دارو را به وی می‌گوید و در بروشور آن دارو هم نوشته می‌شود. مثلا اگر شربت سینه به یک بیمار داده شود به وی گفته می‌شود که رانندگی نکن زیرا آن شربت خواب آور است در پزشکی به آن (side effect)گفته می‌شود. کاری که بانک مرکزی انجام داد، سیاست جبرانی براش در نظر نگرفته. امّا مهمترین ضعف و نقص این اقدام، این بود که اقدامی تحت عنوان تک نرخی کردن نبود. تنها نرخهای دولتی را افزایش داد. کاری که بانک مرکزی کرد، شبیه کاری است که خودروسازان در افزایش نرخ دولتی خودروی خود انجام دادند که برخی کمبود ها را تامین کند. به تبعات آنهم کاری نداشته و ندارند. اصلاح عمومی و کلی هم در نظرشان میست. بانک مرکزی و کارخانه خودرو، هر دو یک اقدام بنگاهی و در مقیاس اقتصاد خُرد انجام دادند در نظام کلان وقتی یک دولت یا یک بانک مرکزی می‌خواهد "تک نرخی" انجام دهد، باید همه ی نرخ ها را در نطر بگیرد تاثیر و عملکرد هرکدام و حوزه ی نفوذش را در نظر داشته باشد و برایش برنامه ی جامع و تدریجی، با سیاست‌های جبرانی طراحی و اجرا کند. بانک مرکزی، نرخهای مصنوعی و دولتی خود را در نظر داشت. امّا نرخ آزاد را در محاسبه ی خود وارد نکرد. به غلط و با بی دقّتی گفت من اون نرخ را قبول ندارم.

چندین بار گفت که "نرخ بازار غیررسمی" است یا آن را "نرخ ارز قاچاق" نامید. در یک مصاحبه هم اعلام کرد که سامانه ی آن نرخ در فلان کشور نصب است! اینکه من یک واقعیت را قبول نداشته باشم، دلیل نمی‌شود آن واقعیت منتفی شود و زایل شود. واقعیات اقتصادی، حاضر و ناظر و زنده هستند، و تاثیر گذار هستند.

خوشبختانه در یکی از تعابیر، ایشان آن را ارز بازار غیررسمی نامید. یعنی یک قدم جلو آمد و قبول کرد که آن هم یک "بازار" است. یک اقتصاددان برای کلمه ی "بازار" ، اهمیت و جایگاه قائل است. این کلمه یک دنیا مفهوم در درون خود دارد.

اینکه بانک مرکزی یکی از بازارها را بگوید من قبول ندارم، اوجِ بی دقتی و عدم شناخت واقعیات و اصول اقتصاد است و هر تصمیمی در این فضای بی خردی اتخاذ شود محکوم به شکست است. اصول اقتصادی، خیلی خشن و بی رحم هستند. اصلا ملاحظه ی هیچکس و هیچ جایگاهی را نمی‌کنند.

طهماسب مظاهری – رییس اسبق بانک مرکزی- منبع -هاما