اجرای ناقص دستور ۲دولت و ایجاد صدها میلیون دلاررانت

ساعت 24 با وجود گذشت ۲ سال از ابلاغ مصوبه هیئت دولت درمورد الزام بازگشت ارز صادراتی گروه‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی و فلزات رنگین، به صورت کامل وضعیت تعرفه‌های مشمول بازگشت و ممنوع در مقابل تهاتر با کالاغیر مشخص نیست.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سازوکار بازگشت ارز صادراتی(آیین نامه اجرایی تبصره 6 بند ح ماده 2 مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب-1400) که در آذرماه 1401 از سوی هیئت دولت تصویب شد، چارچوبی جامع برای نظارت و مدیریت بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور تعیین کرد.

یکی از مهمترین خروجی‌های این مصوبه تشکیل کارگروه بازگشت ارز صادراتی بود. این مصوبه، به منظور تقویت شفافیت ارزی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، کارگروه بازگشت ارز صادراتی را با ریاست معاون ارزی بانک مرکزی و حضور نهادهایی همچون گمرک، سازمان توسعه تجارت، وزارت اطلاعات و وزارت اقتصاد تشکیل داد. با وجود گذشت دو سال از تصویب این آیین‌نامه، هنوز بسیاری از مفاد مهم آن به طور کامل اجرا نشده است.

بند یک ماده 8؛ مهم‌ترین بخش مصوبه

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مصوبه، ماده 8 است که به صورت شفاف در بند 1 آن ملزم می‌کند:

گروه‌های پالایشی، پتروشیمی، فولادی و فلزات رنگین باید 100 درصد ارز صادراتی خود را در سامانه نیما عرضه کنند.

تبصره ماده 8 این اجازه را به این گروه‌ها می‌دهد که ارز حاصل از صادرات خود را برای واردات کالاها و خدمات ضروری در زنجیره ارزش خود استفاده کنند.

نکته جالب توجه اینکه در بند 2 ذیل ماده 8 به صراحت تاکید شده که سایر صادرکنندگان از جمله صادرکنندگان محصولات کشاورزی میتوانند از روشهای مختلف از جمله واردات در مقابل صادرات ارز دراختیار خود را به چرخه رسمی بازگردانند. در واقع بر اساس مصوبه دولت، تنها گروه کوچکی از صادرکنندگان مجوز تهاتر کالای غیر مرتبط با زنجیره را دریافت کرده‌اند.

اقدامات ناقص در اجرا

با وجود این الزامات، بررسی‌ها نشان می‌دهد که مفاد این ماده به طور کامل پیاده نشده است. به عنوان مثال:

در آذرماه امسال یعنی دو سال بعد از مصوبه اولیه، فهرست تکمیلی 284 ردیف تعرفه مربوط به فلزات صادر شد که به صراحت اعلام کرد این کالاها مشمول واردات از محل صادرات خود نیستند.

صادرکنندگان فلزات می‌بایست یا ارز را به سامانه نیما بازگردانند یا صرفاً برای واردات 2000 ردیف کالای مشخص در زنجیره ارزش خود استفاده کنند.

با این حال، انحرافات متعددی از نصوبه بالادستی دولت صورت گرفته و بخشی از ارزهای صادراتی صرف واردات کالاهای غیرضروری مانند موبایل‌های آیفون لوکس و رفرش شده است. برخی گمانه زنی‌ها حاکی از ورود صدها میلیون دلار آیفون رفرش در طی دو سال گذشته است. یکی از بارز ترین نمونه‌ها، صادرات میلیون‌ها دلار مفتول مس و واردات ایفون در مقابل آن است که در کل سال 1402 و همچنین نیمه اول امسال جریان داشته است.