ایران در نقطه عطف بزرگ

ساعت 24 - سرزمین باستانی ایران و شهروندان آن که اکنون با نظام سیاسی جمهوری اسلامی اداره می‌شوند این روزها در بزنگاه تاریخی قرار دارند. در این بزنگاه از یک‌سو نظام سیاسی آمریکا و نیز متحدان این کشور قرار دارند و از سوی دیگر حاکمیت نظام جمهوری اسلامی. ا

ین دوسوی یک مناظره و مجادله 45‌ساله در یک روند بهت‌آور و شگفت‌انگیز به این بزنگاه قرار دارند که می‌توان شعله‌های سربه آسمان کشیده دشمنی و خصومت را در آینده به خوبی دید. این در شرایطی اتفاق می‌افتد که هیچ‌کدام از دو نظام سیاسی راهی برای سازگاری پیدا نکنند.

به این معنی که نظام جمهوری اسلامی روی خواسته‌های امروز و فردای خود سخت و استوار باشد و گامی پس ننهد و آرمان‌های خود مثل به دست آوردن هر آنچه برای ساخت و تولید انرژی هسته‌ای و استفاده‌های پرشمار از آن را مقدس شمرده و به نظام سیاسی آمریکا نشان دهد که هر رفتاری می‌خواهد انجام دهد.

از سوی دیگر نظام سیاسی امروز آمریکا به رهبری دونالد ترامپ و جمهوریخواهان از جمهوری اسلامی بخواهند شرط‌های سخت آن‌ها را بپذیرد و این قابل قبول نباشد روزگار دیگری رقم خوهد خورد. تحریم و دو‌ر تازه در چهار سال ریاست‌جمهوری جو بایدن و به دلیل جنگ بزرگ روسیه و اوکراین که جریان عادی بازار نفت جهانی به‌ویژه سمت عرضه را به طور معناداری تغییر داد نیاز به صادرات نفت ایران احساس شد تا قیمت این کالا در بازارهای جهانی اوج نگیرد.

به همین دلیل ونیز به دلایلی که جوبایدن و تیمش داشتند و پیش از برنده شدن در انتخابات 2020 گفته بودند تحریم نفتی ایران را شل می‌کنند جمهوری اسلامی توانست صادرات نفت خود را به چین افزایش دهد. به طوری که وزیر نفت جمهوری اسلامی گفت در دی‌ماه 1403 صادرات نفت رکورد زده است. حالا به نظر می‌رسد دونالد ترامپ برای اینکه فشار حداکثری بر ایران را اجرا کند باردیگر به دنیا به‌ویژه به چین فشار خواهد آورد که نفت ایران را وارد نکند.

در سخنان مقام‌های آمریکایی می‌خوانیم و می‌شنویم که کشتی‌ها و نیز بندرهایی که نفت ایران را تا رسیدن به مقصد پشتیبانی می‌کنند نیز با تحریم جدی روبه‌رو خواهند شد. در صورتی که برنامه ترامپ و اراده آمریکایی‌ها بر این باشد که به نظام سیاسی ایران فشار وارد کنند در نقطه مناسبی ایستاده‌اند. واقعیت این است که در شرایط خاص سیاسی ایران که رشد تولید ناخالص داخلی با سرعت اندک رشد می‌کند و نیز با نرخ تورم بالا و سرمایه‌گذاری کم‌شتاب و درآمد کاهش یابنده از صادرات نفت ابعاد اثر‌گذاری تحریم افزایش خواهد یافت. نرخ ارز بدون تردید و با احتمال زیاد اگر برنامه ترامپ برای کاهش دادن صارات نفت به نتیجه برسد سمت عرضه ارز در بازارهای دوگانه توافقی و آزاد کاهش خواهد یافت و اگر اندازه تقاضای موثر به میزان فعلی بماند قیمت ارزهای معتبر با شتاب به سوی بالا حرکت خواهد کرد.

در شرایط تحریم سختگیرانه و کاهش عرضه دلار در بازارها و در صورتی که آمریکا راه صادرات دیگر محصولات صادراتی را ببندد، وضعیت بدتر خواهد شد. در این وضعیت بانک مرکزی و دولت چهاردهم روزهای سختی را تجربه خواهند کرد و باید بازار ارز را به گونه‌ای آرایش دهند که پرش‌های نرخ ارز بلند‌تر از این روزها نباشد. تجارت خارجی تجارت خارجی بخش اصلی اقتصاد ایران است. ایران بدون صادرات نفت و بدون صادرات فرآورده‌های پتروشیمی و فولاد و شماری دیگر از کالاهای سنتی نمی‌تواند ارز موردنیاز برای واردات را تامین کند. براساس آمارهای مرکز مبادله ایران در 10‌ماه منتهی به دی‌ماه امسال نزدیک به 60‌میلیارددلار ارز برای واردات تخصیص یافته است. واقعیت این است که در حال حاضر رقمی برابر با 15 تا 18‌میلیارددلار برای واردات کالاهای اساسی و به ویژه نهاده‌های دام و طیور و نیز دارو و تجهیزات پزشکی نیاز داریم و نیز ده‌ها میلیارد دلار برای مواد کالاهای سرمایه‌ای برای بخش تولید صنعتی نیاز داریم. این بخش از تجارت که به تولید و صنعت و نیز معیشت مردم وصل است باید در کانون توجه قرار گیرد. در صورتی که مناسبات ایران و آمریکا بدتر از حالا شود دولت باید درباره تجارت خارجی بسیار محتاط عمل کند. تولید صنعتی اگر چه در سال‌های تازه سپری شده و به دلیل اینکه تحریم اقتصادی سهم بالایی در تولید صنعتی داشته است اما نرخ رشد این بخش روندی کاهنده را تجربه کرده است. در این وضعیت است که افزایش دامنه و شمار تحریم در دور تازه از سوی ترامپ این بخش از اقتصاد را زیرفشار قرار می‌دهد.

اگر در شرایط کاهش درآمد ارز قرار گیریم ترکیب تولید صنعتی ممکن است شکل تازه‌ای را تجربه کند. احتمال کاهش استفاده از ظرفیت‌های تولید صنعتی را باید درکانون توجه قرارداد. تورم نرخ تورم ایران پس از دور اول تحریم اقتصاد ایران از سوی دونالد ترامپ با شتاب به سوی بالا حرکت کرد. نرخ تورم در همه سال‌های پس از تحریم به طور میانگین 40‌درصد گزارش شده است که 15‌درصد بالاتر از نرخ تورم در درازمدت بوده است.

افزایش اثر تحریم می‌تواند با افزایش نرخ ارز به تورم‌های بالا در اقتصاد ایران منجر شود. در صورتی که نشود نرخ تورم را کنترل کرد باید کاری برای افزایش مزد و حقوق داشت که در شرایط موجود کار سختی خواهد بود.