دلار کم شد جنگ بالا گرفت

ساعت 24 - با توجه به اهمیت نوسان‌های ارزی به‌ویژه نرخ ارز در بخش‌های گوناگون اقتصاد کلان موضوع نوسان‌های ارزی و کنترل نرخ ارز در چارچوب سیستم‌های ارزی در بیشتر کشورها در کانون توجه بوده و هست. در جمهوری اسلامی نیز مقوله ارز و نرخ تبدیل ریال به دلار در کانون توجه اکید نظام سیاسی قرار داشته است.

نظام سیاسی در ایران به‌ویژه در دوره‌ای که صادرات نفت‌خام عادی بوده و ارز قابل اعتنایی با توجه به هزینه‌های ارزی در اختیار نهادهای حاکمیتی بوده است از مازاد ارز برای تعادل‌بخشیدن به بازار کالاهای اساسی استفاده کرده و به قیمت تضعیف تولید داخل این رفتار را به‌ویژه در تولید کالاهای اساسی انجام می‌دهد. با توجه به نکته بسیار بااهمیت تثبیت قیمت ارزهای خارجی به ریال ایران یا دست‌کم جلوگیری از پرش‌های ناگهانی قیمت دلار و دیگر ارزهای معتبر، نظام ارز ایران با تحولات اندکی روبه‌رو شده است.

اقتصاد ایران را از سال1370 تا سال‌های ابتدایی دهه90 به سه دوره می‌توان تقسیم کرد. دوره نخست از 1370 تا 1381 را شامل می‌شود. در این سال‌ها سیاستگذاران دنبال این بودند که با آزمایش و خطا سیاست تک‌نرخی کردن ارز را محقق کنند که اتفاق نیفتاد و شکست خورد. استفاده از تجربه این سال‌ها و نیز کاهش نسبی تنش در سیاست خارجی و نیز در صادرات نفت اتفاق تک‌نرخی کردن ارز کامیاب بوده است

این سیاست نیز با تحریم نفت ایران و نیز سیاستگذاری غیرکارآمد دولت نهم و دهم دوباره سیاستگذاری ارزی با تلاطم روبه‌رو شد. رشد قابل‌اعتنای واردات در سال‌های ریاست احمدی‌نژاد و احتمال کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و کاهش درآمد نفت ایران به‌دلیل تحریم باراک اوباما نوسان‌های ارزی را دامن زد.

دوره سوم سیاستگذاری‌های ارزی که از 1390 آغاز شد در نیمه اول این دهه با تلاطم نرخ ارز روبه‌رو شد و تقاضا برای خرید ارز در بازار آزاد ایران افزایش یافت و قیمت ارزهای معتبر جهش کردند. این وضعیت در سال1397 و تحریم شدید ترامپ بار دیگر بازار ارز را به تلاطم شدید انداخت. سیاست‌های ارزی دولت روحانی و نیز دولت رییسی و نیز چندماه تازه‌سپری‌شده در شرایط سخت اتخاذ شد و قیمت دلار در سال‌های 1389 تا 1403 از ‌هزار تومان تا 90‌هزار تومان افزایش را تجربه کرده است. پزشکیان در مخمصه دلار اعضای مجلس قانونگذاری ایران که اکثریت آن را منتقدان و مخالفان دولت چهاردهم و نیز مخالفان سرسخت اصلاحات تشکیل می‌دهند حالا برای اینکه نشان دهند در داستان افزایش نرخ ارزهای معتبر در بازار ایران بی‌طرف نیستند و برای اینکه به رای‌دهندگان خود نشان دهند در این‌باره کوشا و مطالبه‌گرند مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور را به مجلس فراخوانده‌اند.

یک عضو هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی از برگزاری نشست غیرعلنی امروز مجلس با حضور رییس‌جمهور و با دستور کار بررسی التهابات اخیر در بازار سکه و ارز خبر داد. حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیات‌رییسه مجلس در تسنیم، از برگزاری نشست غیرعلنی مجلس با حضور رییس‌جمهور و با دستور کار بررسی التهابات اخیر در بازار سکه و ارز خبر داد. به ‌گفته سلیمی، قرار است در این نشست که صبح امروز برگزار می‌شود، عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی و محمدرضا فرزین، رییس بانک مرکزی نیز به‌همراه رییس‌جمهور حضور داشته باشند.

این عضو هیات‌رییسه مجلس تاکید کرد: نشست غیرعلنی امروز نقش مهمی در روند استیضاح وزیرامور اقتصادی و دارایی خواهد داشت و در صورتی که رییس‌جمهور و وزیر اقتصاد نتوانند نمایندگان را در بحث برنامه دولت برای مدیریت بازار ارز و سکه قانع کنند، مجلس برای استیضاح عبدالناصر همتی مصمم‌تر خواهد شد. چه خواهد شد؟ از همین الان می‌توان حدس زد که پزشکیان در صحن علنی مجلس به نمایندگان مجلس می‌گوید که آقایان و خانم‌ها توجه کنید که اگر ارز در اختیارمان ارقام بالایی را تشکیل می‌داد و ما می‌توانستیم به‌اندازه کافی ارز برای تقاضای موجود تخصیص دهیم اکنون این وضعیت را نداشتیم. او لابد اگر به دیدگاه کارشناسی تجهیز شده باشد به اعضای مجلس می‌گوید چرا داستان را سیاسی می‌کنید و چرا حاضر نیستید قبول کنید نبرد با قدرت برتر جهان پیامد دارد و یکی از پیامدها همین تلاطم ارزی است.

می‌توان حدس زد که محمدرضا فرزین و نیز عبدالناصر همتی به زبان‌های گوناگون بگویند بازار ارز برای اینکه در بلندمدت تثبیت شود و آرام بگیرد باید از چندنرخی عبور کنیم.

اگر چندنرخی بودن ارز را ادامه دهیم به معنای این است که قبول کنید فساد ارزی ادامه یابد و نیز رانت‌های بزرگ همچنان توزیع شود. رییس بانک مرکزی می‌تواند بگوید اگر قیمت دلار واقعی نشود باید تا ابد رانت بدهیم و هرگز نتوانیم تقاضای رانتی را کنترل کنیم. احتمال دارد اعضای تندروتر مجلس این نهاد هرگز به سخنان رییس‌جمهور و دو فرمانده اقتصاد درباره کمبود عرضه در برابر تقاضا قانع نشوند و دنبال هدف‌های سیاسی باشند.

کارشناسان و فعالان اقتصادی باور دارند در صورتی که راه برای صادرات نفت به‌صورت عادی باز نشود و از سوی دیگر سختگیری و فشار حداکثری به کاهش درآمد ارزی کشور منجر شود باید منتظر ماند جنگ ارزی بین ذی‌نفعان مغلوبه خواهد شد و نتیجه آن نامشخص است. ذی‌نفعان ارز ارزان در ایران نهادهای دولتی و نیز نهادهای خصولتی و وارد‌کنندگان بزرگ هستند که در جنگ مغلوبه ارزی همدیگر را در شرایط آسیب قرار می‌دهند.