بندرهای ایران در خطر

ساعت 24 - میزگرد تخصصی با عنوان «ایران، شرایط بین‌المللی، تنش‌های منطقه‌ای و سناریوهای محتمل» با حضور چهار سخنران شامل محمدمهدی بهکیش، فریدون مجلسی، رحمن قهرمانپور و علیرضا ساعدی برگزار شد. در این نشست تخصصی سخنرانان سعی کردند از زوایای مختلف به بررسی ضرورت اصلاحات ساختاری، چالش‌های ناشی از سیاست‌های اقتصادی نامناسب و نقش کلیدی استفاده از ظرفیت‌های پنهان کشور مانند نیروی انسانی و موقعیت استراتژیک جغرافیایی بپردازند.

اقتصاددان، دکتر محمدمهدی بهکیش، اصلاحات جدی در عرصه اقتصادی را از لزوم تغییرات بنیادین عنوان کرد. او اظهار کرد: «اگرچه راه‌های متعددی برای حل مسائل اقتصادی پیشنهاد شده است، اما تفاهمی مشخص در میان کارشناسان درخصوص نحوه اجرای این اصلاحات وجود ندارد. مساله اصلی این است که هزینه‌های ناشی از اصلاحات را چه کسی باید پرداخت کند؟» وی با اشاره به تغییرات احتمالی قیمت بنزین که به ناچار در آینده رخ خواهد داد، نقد کرد که پس از ۴۵سال سیاست‌های ناکارآمد، هزینه‌های ناشی از اختلاف قیمتی ایجادشده باید چگونه تامین شود؛ چراکه در صورت انتقال این هزینه‌ها به عهده مردم، فشارهای اقتصادی بیشتری بر دوش آن‌ها وارد خواهد شد.

بهکیش تاکید کرد که لازم است راهکارهایی اتخاذ شود که در کنار تحمیل هزینه‌های ضروری اصلاحات، درآمدهای مردم نیز افزایش یابد و بازار به سمت قیمت‌های رقابتی سوق پیدا کنند. وی افزود: «تجارت اسب کِشنده و محرک صنعت است.» این عبارت نشان‌دهنده باور او به این نکته است که بدون ایجاد بسترهای مناسب برای رشد تجارت، صنعت و تولید داخلی نمی‌توانند به شکوفایی دست یابند.

دکتر بهکیش در ادامه سخنرانی خود، با استناد به آمار «آی‌ام‌اف»گفت: «درآمد سرانه ایران در سال گذشته حدود ۵هزار دلار بوده است؛ درحالی‌که به ترتیب در روسیه، عربستان و امارات این رقم به ۱۴، ۳۰ و ۵۰هزار دلار می‌رسد. » وی تصریح کرد که بر اساس آمار بانک مرکزی، کل درآمد ناخالص داخلی (GDP) امسال چیزی در حدود ۲۰هزار همت برآورد شده است؛ یعنی در محاسبات آی‌ام‌اف از نرخ ارز ۴۰هزار تومانی استفاده شده است. اما در سال آینده اگر ملاک را متوسط نرخ بازار آزاد (حدود ۱۰۰هزار تومان) و نرخ ارز مبادله‌ای که دولت تعیین می‌کند، قراردهیم، درآمد سرانه ایران به چیزی در حدود ۳هزار دلار کاهش خواهد یافت. بهکیش هشدار داد که با این روند، ایران روز به روز نسبت به همسایگان خود فقیرتر خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد که در طول سال‌ها همواره تمرکز بیش از حد بر ظرفیت‌های نفت و گاز بوده است؛ درحالی‌که ظرفیت‌های حیاتی دیگری مانند نیروی انسانی متخصص و موقعیت استراتژیک جغرافیایی کشور به درستی مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند. محمدمهدی بهکیش به‌عنوان نمونه به شاخص موفقیت ایرانیان در شرکت‌های بزرگ آمریکایی اشاره کرد؛ موفقیتی که به‌رغم جمعیت کمتر نسبت به کشورهایی همچون هند، بیانگر پتانسیل بالای نیروی انسانی ایران است. وی افزود: «اقتصاد بسته اجازه خلاقیت به نیروی انسانی را نمی‌دهد. برای بهره‌مندی از توانمندی‌ها و خلق ثروت نیروی انسانی باید تجارت به‌صورت آزاد اتفاق بیفتد.

یکی دیگر از ظرفیت‌های برجسته ایران، موقعیت استراتژیک کشور از نظر جغرافیایی است. ایران از دیرباز به‌عنوان مسیر اتصال شرق به غرب شناخته شده است، اما امروزه با ایجاد کریدورهایی از شمال، جنوب و حتی زیر دریای خزر، مسیرهای تجاری جدید به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ایران را دور می‌زنند. در واقع، اگر این کریدورها فعال شوند، ممکن است تا صدسال آینده نتوانیم از این ظرفیت مهم استفاده کنیم.»

در ادامه دکتر بهکیش به بررسی فرصت‌های نوظهور در منطقه پرداخت. او بیان کرد: «در آینده نزدیک شاهد رشد دو منطقه اقتصادی قوی خواهیم بود؛ یکی در غرب چین که به‌رغم توسعه نامتناسب با شرق این کشور، ظرفیت‌های رشد فراوانی در خود دارد و دیگری هند که با رشد سالانه‌ای در حدود ۶ تا ۷درصد، توانسته است با جمعیتی بالغ بر ۱.۴میلیارد نفر، جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. این دو بازار همراه با بازارهای ثروتمند اروپا و آمریکا، مسیر تجاری جدیدی را رقم خواهند زد.

در حال حاضر چینی‌ها در پاکستان، نزدیکی چابهار در حال احداث بندر گواتر هستند؛ بندری که تنها در حدود ۱۵۰کیلومتر از چابهار فاصله دارد. چین برای انتقال کالا از شرق به غرب خود، مجبور است مسیری به طول ۲۵۰۰مایل را طی کند؛ اما با عملیاتی شدن بندر گواتر، این مسیر تا کاشمر در غرب چین به حدود ۱۵۰۰مایل کاهش می‌یابد.

از این رو، احداث چنین بندری برای ایران، فرصتی استراتژیک به‌شمار می‌رفت که متاسفانه نتوانستیم به‌طور کامل از آن بهره‌مند شویم. از سوی دیگر در هند نیز، همچنان با گذشت ۲۰سال از مذاکرات هند و ایران در راستای ایجاد مسیرهای تجاری از بمبی به چابهار برای اتصال به آسیا مرکزی هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده‌ایم.