سهم اشتغال غیررسمی در کشور

ساعت ۲۴ - یکی از آسیب‌های بازار کار بحث اشتغال غیررسمی است که مطابق اظهارات معاون اشتغال این سهم در سال ۱۴۰۲ برابر با ۵۵.۶درصد از شاغلین بوده است.

اشتغال غیررسمی یکی از چالش‌های عمده اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، به‌شمار می‌رود. اشتغال غیررسمی به کارهایی اطلاق می‌شود که خارج از چارچوب‌های قانونی، نظارتی، و حمایتی دولت‌ها انجام می‌شود و افرادی که در این بخش فعالیت می‌کنند از حقوق و مزایای شغلی قانونی برخوردار نیستند، این نوع اشتغال می‌تواند در بخش‌های مختلفی همچون کشاورزی، صنایع دستی، خدمات، و فروشندگی باشد.

حجم بالای اشتغال غیررسمی در کشور زیاد است. طبق آمارهای مختلف، درصد بالایی از نیروی کار در ایران در بخش غیررسمی اشتغال دارند. برخی منابع رسمی نشان می‌دهند که این سهم در برخی سال‌ها به حدود 30 تا 40 درصد از کل اشتغال کشور می‌رسد، این آمار نشان‌دهنده گستردگی این نوع اشتغال و نیاز به اصلاحات جدی در بازار کار است.

از ویژگی‌های اشتغال غیررسمی می‌توان به این امر اشاره کرد که افراد شاغل در این بخش معمولاً از بیمه‌های اجتماعی، بازنشستگی، و سایر حقوق قانونی مانند مرخصی استعلاجی، حقوق پایه، و تعطیلات رسمی برخوردار نیستند. این افراد اغلب دستمزدهایی پایین‌تر از میانگین حقوق رسمی کشور دریافت می‌کنند و در شرایط کاری نامناسب و پرخطر فعالیت می‌کنند.

نقش اشتغال غیررسمی در اقتصاد کشور به‌عنوان یک عامل بازدارنده در برابر بیکاری محسوب می‌شود. این نوع اشتغال به افراد کمک می‌کند تا در شرایط اقتصادی دشوار به درآمدی دست یابند، هرچند که این درآمد به‌طور عمده غیرقانونی و بدون هیچ‌گونه حمایت اجتماعی است.

سید مالک حسینی, معاون توسعه و کارآفرینی اشتغال وزارت کار در آخرین اظهارات خود با اشاره به اینکه سهم اشتغال غیررسمی در کشور بالاست بیان کرده است: براساس طرح نیروی کار مرکز آمار در سال 1402 برابر با 55.6 درصد از شاغلین است.

وی با ابراز اینکه این نوع اشتغال یک نکته ظریف دارد و آن این‌که برای تامین معاش خیلی موثر است،‌ در هر صورت یک شغل است، اما اغلب شاغلان بخش غیررسمی چندان احساس تعلقی به آن شغل ندارند، گفته است: به‌طور مثال شاید فردی برای 6 یا 7سال با استفاده از بستر فضای مجازی در سکوهای حمل‌ونقل کار کند یا فریلنسر (آزادکار) باشد،‌ اما احساس داشتن یک شغل را ندارد.

معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از سیاست‌های وزارت کار در دولت چهاردهم را کم کردن سهم اشتغال غیررسمی خواند و گفت: کم کردن سهم اشتغال غیررسمی در دستور کار است که بخش عمده‌ای از آن به بحث بیمه تامین اجتماعی بازمی‌گردد تا این افراد هم بتوانند مانند سایر شاغلان از مزایای بازنشستگی و حمایت‌های قانونی برخوردار باشند.

حسینی افزود: یکی از دلایلی که کاهش نرخ بیکاری را احساس نمی‌کنیم، این است که اصولاً مشاغل غیررسمی را یک شغل پایدار حساب نمی‌کنیم و نمی‌توانیم با آن ارتباط برقرار کنیم.

معاون وزیر تعاون ادامه داد: بر اساس آنچه در مدل نمونه‌گیری مرکز آمار برای شغل وجود دارد، محاسبه ساعت مشخصی در طول هفته است، بر اساس آن یک جامعه آماری دارند که به‌صورت تصادفی این نمونه‌گیری انجام می‌شود؛ این شکل محاسبه شاید برای من و شما احساس اشتغال نداشته باشد، اما در استانداردها این شغل محسوب می‌شود. همان‌طور که در برخی از جوامع شاید انجام فعالیتی با ساعت‌های کمتر از این هم یک شغل محسوب شود اما در دسته‌بندی‌ شغل ناقص یا پاره‌وقت قرار می‌گیرد.

حسینی گفت: بر این اساس یکی از دلایل مهمی که از نظر ظاهری میزان نرخ بیکاری با آمارها احساس متفاوتی را شکل می‌دهد و به آمارها تشکیک داریم، به این برمی‌گردد که ذهنیتی که از اشتغال داریم با چیزی که در شاخص‌ها می‌آید فرق دارد.