روسیه و چین ابزار دیپلماتیک آمریکا؟

ساعت 24 - روز جمعه ۱۴ مارس ۲۰۲۵ میلادی نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و چین در پکن با حضور معاونان وزیران امور خارجه این کشورها برگزار شد. این دیدار که نخستین نمونه از این نوع محسوب می‌شود، بیانگر تلاش‌های فزاینده پکن و مسکو برای نقش‌آفرینی در مذاکرات هسته‌ای ایران است.

در این نشست، بر هماهنگی مواضع برای مقابله با تحریم‌ها، رد هرگونه اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای و تلاش برای پیشبرد یک توافق سیاسی با آمریکا توافق شد.

در چارچوب مذاکرات صلح اوکراین، موضوع ایران به یکی از محورهای مهم گفتگوهای میان روسیه و آمریکا تبدیل شده است. به نظر می‌رسد واشنگتن به همان اندازه که در روند حل‌وفصل بحران اوکراین با خواسته‌های کرملین تعامل می‌کند، از مسکو نیز انتظار دارد که با بهره‌گیری از روابط نزدیک خود با تهران، گام‌های مثبتی در راستای حل‌وفصل پرونده هسته‌ای ایران و مهار تهدیدهای ناشی از جاه‌طلبی‌های جمهوری اسلامی بردارد. افزایش نقش کاظم غریب آبادی در دولت پزشکیان

انتخاب کاظم غریب‌آبادی به عنوان نماینده ایران و عدم حضور مجید تخت‌روانچی در این نشست، نشانه‌ای از تغییر اولویت‌های دیپلماتیک ایران تلقی می‌شود.

با توجه به سطح معاونان در این نشست، تمرکز بر مسائل فنی و حقوقی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و تحریم‌ها محتمل به نظر می‌رسد. انتخاب غریب‌آبادی که تجربه گسترده‌ای در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد، گویای تاکید ایران بر مسائل فنی در مذاکرات است. در مقابل، غیبت تخت‌روانچی که بیشتر در چارچوب برجام فعالیت داشته است، می‌تواند ناشی از تغییر تمرکز ایران از احیای برجام به مذاکراتی جدید با محوریت رفع تحریم‌ها و همکاری‌های جدید باشد. چین؛ میزبانی و حفظ تعادل دیپلماتیک

نقش چین در این نشست، بیانگر راهبرد چندوجهی پکن در عرصه بین‌المللی است. میزبانی نشست توسط چین، در راستای افزایش اعتبار پکن به‌عنوان یک قدرت جهانی مسئولیت‌پذیر و تاکید بر دیپلماسی چندجانبه در برابر رویکرد یکجانبه‌گرایانه آمریکا انجام شد. چین با حمایت از تاکید ایران بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای و مخالفت با تحریم‌های یکجانبه آمریکا، همچنان حمایت خود از توافق برجام و راه‌حل‌های دیپلماتیک را نشان داد.

در کنار این اقدامات، چین با برگزاری رزمایش‌های مشترک دریایی با ایران و روسیه، همسویی خود را با این دو کشور تقویت کرده است. این اقدام علاوه بر نمایش قدرت در برابر فشارهای آمریکا، بر توسعه همکاری‌های نظامی و امنیتی با شرکای استراتژیک تاکید دارد. در شرایطی که آمریکا در تلاش است روابط پکن و مسکو را تضعیف کند، چین با تعمیق همکاری با ایران و روسیه در قالب «محور» نوظهور این سه کشور، درصدد مقابله با سیاست‌های واشنگتن برای انزوای این قدرت‌ها است.

با این حال، چین در عین حمایت از شرکای شرقی خود، تلاش دارد تعادل دیپلماتیک خود را حفظ کند. پکن ضمن تقویت روابط با ایران و روسیه، سعی می‌کند ارتباطات خود با کشورهایی مانند عربستان سعودی را نیز گسترش دهد و در مناقشات منطقه‌ای نقش میانجی بی‌طرف را ایفا کند. این سیاست دوگانه نشان‌دهنده تلاش چین برای حفظ منافع اقتصادی و استراتژیک خود در خاورمیانه و تثبیت جایگاهش به عنوان یک بازیگر کلیدی در معادلات بین‌المللی است. افزایش نفش روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران

روسیه با میانجیگری میان ایران و آمریکا اهداف راهبردی مهمی را دنبال می‌کند که شامل بُعد سیاسی و منافع اقتصادی است. از نظر سیاسی، مسکو تلاش می‌کند تا با کاهش نفوذ اروپا در مذاکرات هسته‌ای ایران، موقعیت خود را به عنوان بازیگر اصلی در این پرونده تثبیت کند. این اقدام می‌تواند وابستگی تهران به مسکو را افزایش داده و زمینه‌ای برای کنترل بیشتر روسیه بر روابط اقتصادی ایران و اروپا فراهم کند. علاوه بر این، روسیه به دنبال ارتقاء جایگاه دیپلماتیک خود در سطح جهانی و کاهش انزوای بین‌المللی ناشی از تنش‌های اوکراین است.

در بُعد اقتصادی، روسیه امیدوار است که با کاهش تنش‌ها میان ایران و غرب، روابط تجاری خود را با تهران گسترش داده و سهم بیشتری از بازار ایران به دست آورد. حجم تجارت دوجانبه در حال حاضر حدود ۵ میلیارد دلار است و با موفقیت در میانجیگری، این رقم می‌تواند افزایش یابد. همچنین، کاهش تنش‌ها می‌تواند فشار تحریم‌های غرب علیه روسیه را کاهش دهد و به تقویت جایگاه مسکو در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی کمک کند.