منطقه مُکران؛ خوابگاه، کارگاه یا زیستگاه
ساعت 24 - گزارش «پرسش‌ها و ایده‌های بنیادین درباره سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مُکران» به ابتکار کمیسیون خدمات فنی مهندسی و احداث و باهمکاری مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تهیه و منتشر شد.
سند «توسعه منطقه ساحلی مکران»، بیست‌ودوم مهرماه 1399 به تصویب شورای عالی آمایش سرزمین رسیده و مدتی بعد برای اجرا ابلاغ‌شده است. سه سال بعد از آن در دی‌ماه 1402 معاون اول رئیس‌جمهور در شورای توسعه سواحل مکران از ضرورت توسعه این منطقه طبق یک نقشه و سند آمایش سرزمینی گفته است.
کلیات طرح توسعه سواحل مکران در این جلسه بررسی‌شده و کلیات آن تصویب می‌شود. شواهد نشان می‌دهد حکمرانان و سیاست‌گذاران سال‌هاست که در پی استفاده از ظرفیت منطقه مکران هستند.
مجموعه‌ای از اسناد، طرح‌ها و برنامه‌ها هم برای همین منظور تهیه‌شده است. متن حاضر استدلال می‌کند که برای بهره گرفتن از ظرفیت‌هایی که منطقه مکران برای پیشرفت و آبادانی در اختیار قرار می‌دهد، و تبدیل کردن آن‌ها به فرصت‌هایی که در دنیای واقعی به خلق ارزش منتهی شوند، باید نگاهی چندجانبه، میان‌رشته‌ای، راهبردی و توام با پرسیدن سوالات بنیادین در پیش گرفت. این متن حاوی نگاه خاصی به بایسته‌های پیشرفت در این منطقه از کشور است و از این منظر رویکردی هنجاری دارد، اما هم‌زمان به تجارب گذشته مداخله دولت و سایر نهادهای حاکمیتی برای توسعه دادن سایر مناطق کشور نیز نیم‌نگاهی دارد. گزارش تلاش می‌کند نشان دهد برنامه‌ریزی پیشرفت و ساختن منطقه‌ای با زیست پذیری پایدار در مکران باید با توجه به چه اصولی صورت گیرد و اهداف اقدامات در این مسیر باید چه باشد.
این گزارش درنهایت اختصار تهیه‌شده و صرفاً تلاش می‌کند حکمرانی و سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مکران را به مجموعه‌ای از سوالات بنیادین متوجه سازد. گزارش هم‌زمان که پرسشگر است، هشدارآمیز نیز هست. بزرگ‌ترین هشدار متن این است که اگر به سوالات بنیادینی که در اینجا طرح‌شده توجه نشود، در بهترین حالت همان نتیجه‌ای حاصل می‌شود که در بقیه سرزمین ایران بر اثر رویه‌های سابق حکمرانی و سیاست‌گذاری اقتصادی حاصل‌شده است. خواننده ممکن است بپرسد چرا «در بهترین حالت» تجربه‌های گذشته حاصل می‌شود. چون آنچه امروز در ایران شاهدش هستیم، محصول حکمرانی، سیاست‌گذاری و اجرای اقدامات توسعه‌ای در شرایط دسترسی به ارز فراوان ناشی از فروش نفت، موجود بودن منابع محیط‌زیستی فراوان برای صرف کردن در مسیرهای ناپایدار، و شرایط بین‌المللی به‌شدت مساعدتر، و همچنین کمتر بودن ظرفیت‌های نارضایتی اجتماعی و سیاسی بوده است. این شرایط مساعد دیگر در دسترس نیستند و با تکرار شیوه حکمرانی و سیاست‌گذاری گذشته، به نتایج حاصل‌شده در وضع فعلی هم نمی‌توان دست‌یافت.
این متن حکمرانی و سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مکران را ترغیب می‌کند تا هشت سوال بنیادین را پاسخ دهد و آنگاه به هر گونه ایده برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرا در این منطقه بیندیشد. این هشت سوال – که با تفصیل و جزئیات بیشتری در متن تحلیل‌شده‌اند به شرح زیر است:
1- باشد؟ این سه تفاوت‌های بنیادین باهم یکدیگر دارند و درحالی‌که سیاست‌گذار همواره در پی ساختن زیستگاه بوده، اما عمده شواهد نشان می‌دهد درنهایت خوابگاه‌ها و کارگاه‌های ناپایدار با ظرفیت زیست‌پذیری پایین در ایران توسعه پیدا کرده‌اند.
2-منطقه مُکران قرار است میزبان چه نوع صنایعی باشد؟ این صنایع قرار است چه نسبتی با مسائل واقعی اقتصاد ایران برقرار کنند؟
3-پیشرفت و آبادانی در مکران قرار است حاوی چه پاسخی به تحولات اقتصادی روزافزون و فزاینده کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس باشد؟ و چه سهمی در تعادل اقتصادی و اجتماعی بین این دو منطقه ایفا کند؟ این پیشرفت و آبادانی قرار است چه پاسخی به انتظارات اجتماعی ایرانیان امروز بدهد که خود را با حاشیه جنوبی خلیج‌فارس مقایسه می‌کنند؟
4-پیشرفت و آبادانی مکران قرار است با چه مدلی از حکمرانی اقتصادی صورت گیرد؟ آیا قرار است شاهد الگوی جدید و کارآمدی از حکمرانی اقتصادی باشیم که در صورت موفقیت به سایر مناطق کشور نیز تسری یابد، یا شاهد تکرار و تعمیم دادن الگوهای ناکارآمد و مشکل‌ساز حکمرانی اقتصادی فعلی به منطقه مکران باشیم؟
5-حکمرانی و سیاست‌گذاری اقتصادی معطوف به دادن پاسخ‌های مناسب به سوالات 2، 3 و 4 با چه نوع «سیاست صنعتی» توام می‌شود؟ اصلاً منظور از سیاست صنعتی در بستر پیشرفت و آبادانی مُکران به چه معناست و چه الزاماتی دارد؟
6-حکمرانی و سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مکران قرار است چه آورده‌ای برای اقتصاد ایران داشته باشد؟ آن دسته مسائل اقتصاد ایران که می‌توانند از طریق پیشرفت و آبادانی در مکران پاسخ بیابند، چیست و رویکردهای بنیادین و درست برای پرداختن به این مسائل با طرح چه پرسش‌هایی امکان ظهور و بروز پیدا می‌کنند؟
7-وضعیت امروز اقتصاد و جامعه ایران از ژئوپلتیک ایران جدا نیست، و بدون لحاظ کردن توامان ژئوپلتیک و ژئواکونومی ایران امروز، نمی‌توان نگاهی راهبردی به مکران داشت. سوال بنیادین این است که حکمرانی و سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی مکران باید چگونه و با طرح چه سوالاتی به مسائل ژئوپلتیک و ژئواکونومی مکران بپردازد؟ پیشرفت و آبادانی مکران چگونه با ضرورت‌های جانمایی ایران در جهان جدید همراه می‌شود، از آن تاثیر می‌پذیرد و بر آن تاثیر می‌گذارد؟
8-چگونه حکمرانی و سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی مکران، آزمون توانایی‌های حکمرانی و درس‌آموزی‌های صورت گرفته در چند دهه گذشته است؟ حکمرانی در ایران امروز چگونه می‌خواهد به این چالش بزرگ پاسخ دهد و از ظرفیت مکران برای ظرفیت‌سازی پیشرفت و آبادانی در دنیای جدید استفاده کند. این کار به معنای دادن پیام‌های روشن به جامعه ایرانی و جامعه جهانی (یا حداقل برخی از کشورها و قدرت‌ها) هم هست.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.