جشن نوروز در آذربایجان و سراسر آسیای میانه

ساعت 24- خبرنگاران یورونیوز در آسیای میانه و ترکیه در این نوشتار از مراسم جشن نوروز در کشورهای خود می‌گویند، از این که چگونه نوروز برغم تفاوت‌هایشان، نزد آنان میراثی است مشترک که آن‌ها را نزدیک و در کنار هم نگه می‌دارد.

نوروز، جشن سنتی باستانی، منعکس‌کننده و ترویج‌گر ارزش‌های فرهنگی، ملی و معنوی، فولکلور و هویت ملی مردم جمهوری آذربایجان است. نوروز نمادی از تولد دوباره طبیعت و باروری است. آرزو خلیلووا، خبرنگار یورونیوز در باکو می‌گوید که در نوروز در آذربایجان به عنوان نماد رخت بربستن زمستان و آمدن بهار، به طور گسترده‌ جشن گرفته می‌شود.

آذربایجان پس از استقلال، گذشته تاریخی و سنت‌های غنی و جشن ملی خود را بیش از پیش ارج می‌نهد و بیش از ۳۰ سال است که نوروز در سراسر قلمرو آذربایجان به طور گسترده و در سطح ملی به عنوان یک تعطیل رسمی جشن گرفته شده و گرامی داشته می‌شود.

جشن رسمی تعطیل نوروز در آذربایجان در ۲۱ مارس - آغاز سال نو نجومی - است. با این حال، آذربایجانی‌ها یک ماه پیش از آن را به استقبال آن می‌روند. آنان در طول چهار هفته قبل از نوروز، هر سه‌شنبه آتش به پا می‌کنند و طبق سنت از روی آن می پرند. «ایل‌آخیر»، یا آخرین سه‌شنبه سال، قبل از تعطیلی نوروز به ویژه مهم تلقی می‌شود. این روز پر از فعالیت‌های تشریفاتی مختلف و تلاش برای ایجاد رفاه و راحتی برای خانواده‌ها در سال نو است.

آمادگی برای استقبال از نوروز زمان زیادی می‌برد. خیابان‌ها و میادین تزئین و نهال‌های درختان غرس و لباس‌های جدید دوخته و تخم مرغ رنگ زده می‌شوند، شیرینی‌هایی همچون شاکاربورا، پاخلاوا و غیره تهیه می‌شوند. هر خانه قطعاً بر روی میز سمنو دارد و خونچا یا طبقی پر از شیرینی، آجیل، آب نبات خشک، و میوه و غیره. جوانان و کودکان نیز از بازی‌هایی چون دستمال‌آتدی (پرتاب دستمال)، شال‌سالاما (آویختن شال)، گورشاگ‌آتدی (پرتاب کمربند) و گورشاگ‌سالاما (آویختن کمربند) لذت می‌برند و یا از بازی‌هایی همچون چوگان یا گاشیگ‌اوینی(قاشق‌زنی) و یا زدن تخم مرغ‌ها به هم. شخصیت‌های نمادین نوروز هم کچل، کوسا، و بهارگیزی (دختر بهار) هستند. دوره قبل از نوروز توسط کچل تجسم می‌شود، همچنین نشان دادن تجدید طبیعت، و کوسا نماد باروری است، و بهارگیزی نماد زیبایی طبیعت است.

در این روز مردان به عنوان لباس سنتی چوخا (کت بلند با کمربند)، پاپاخا (کلاه خز) و چکمه‌های سنتی می پوشند. زنان لباس‌های ابریشمی یا مخملی طلا یا نقره دوزی شده به تن و روسری یا سرپوش آراسته با جواهرات به سر می‌کنند. این لباس‌ها به غنای فضای جشن نوروز می‌افزایند و زیبایی صنایع دستی سنتی را در حین جشن و ورود بهار را به نمایش می‌گذارند. قزاقستان

به گفته بوتاگوز مارابایوا، خبرنگار یورونیوز در «آستانه»، قزاق‌ها «نوریز» یا همان نوروز را به عنوان یک تغییر مهم در چرخه تجدید طبیعت جشن می‌گیرند، که برکتی سرشار از نعمت برای عشایر در سراسر استپ دارد.

«نوریز» نشانگر بیداری زمین و احیای زمین‌های چرا است که برای بقای عشایر ضروری است و از همین رو اهمیتی شایان توجه نزد قزاق‌ها داشته و دارد چرا که منابع در زمستان سخت محدود می‌بود و فرا رسیدن «نوریز» و بهار و زنده شدن طبیعت برای کوچ‌نشینان و خانوارها نویدبخش حیاتی دوباره بود.

قزاق‌ها در دورانی که اکثرا کوچ‌نشین بودند بهنگام ذوب شدن برف و فرا رسیدن نوروز از یورت‌های خود و گرمای دلچسب آن بیرون می آمدند و به دیدار دوستان و بستگان خود می‌رفتند. و اولین سوالشان از یکدیگر این می‌بود: «چگونه زمستان را پشت سر گذاشتید؟»

اکنون زیاد نیستند قزاق‌هایی که در یورت‌های سنتی زندگی کنند اما همچنان مایل به حفظ روابط نزدیک با خویشاوندان خود هستند و نوریز فرصت مناسب و غنیمت و بهانه‌ای است؛ سنتی که به طور طبیعی، در مناطق روستایی بیشتر از شهرهای بزرگ قابل مشاهده است.

به عنوان مثال در منطقه غربی مانگیستائو، هر قبیله یک یورت برپا می‌کند و در آن به استقبال جشن می‌روند. تمام یورت‌های قبیله کنار یکدیگر برپا می‌شود. بزرگان قبایل همدیگر را زیارت می‌کنند و خبرها را مبادله می‌کنند و جوانان نیز با یکدیگر ملاقات می‌کنند و آداب و رسوم سنتی خود را پاس می‌دارند.

امروزه قزاقستان نوریز را با شور و شوق بیشتری جشن می‌گیرد و آن را به نمایش وحدت ملی تبدیل کرده است. این جشن که اکنون، نمایشی ۱۰ روزه معروف به «نوریزنامه» است، از ۱۴ مارس و روز موسوم به «عمل» یا «روز تجدید دیدار» آغاز می‌شود و در آن جوان‌ترها به دیدار بزرگترها می‌روند. جشن نوروز در روزهای ۲۱ و ۲۲ ماه مارس به اوج خود می‌رسد و شهرها و یورت‌های قزاقستان جشن‌های سنتی، ورزش‌های عشایری و نمایشگاه‌های صنایع دستی، پر جنب و جوش‌تر از همیشه می‌شود.

نوروز که به معنای «روز جدید» است، در ترکیه به طور معمول در ۲۱ مارس جشن گرفته می‌شود. این جشنواره باستانی که ریشه در سنت‌های ایرانی دارد، نشانگر از رسیدن بهار است. نوروز همچنین از این جهت مهم است که نماد تجدید، وحدت مردم و رویاها و آرزوهایی برای آینده است.

اگرچه این روز به عنوان یک تعطیل ملی در ترکیه شناخته نمی‌شود، اما مهمترین اهمیت فرهنگی آن نزد جوامع کُرد و علوی‌های ترکیه است. نوروز در این جوامع با جشن‌های پر جنب و جوش جشن گرفته می‌شود و مردم برای استقبال از فصل جدید گرد هم می آیند.

یکی از نمادین‌ترین آداب و رسوم نوروز در ترکیه نیز روشن کردن آتش است. مردم جمع می شوند تا از روی شعله‌ها بپرند؛ نمادی از پشت سر گذاشتن بدی‌ها و چیزهای منفی و پذیرش و شانس خوب برای سال جدید.

رقص‌های عامیانه، شعر خواندن و اجرای موسیقی سنتی نیز در جشن‌ها نقشی محوری دارند و فضای پر جنب و جوشی را خلق می‌کنند.

نوروز در ترکیه همچنین دارای سنت‌های آشپزی منحصر به فرد است. خانواده‌ها غذاهای ویژه تهیه می‌کنند که اغلب از مواد تازه و فصلی برای احترام به ورود بهار است. به اشتراک گذاشتن غذا با عزیزان جنبه کلیدی جشن است و بر مضامین وحدت و تجدید حیات تاکید دارد.

نوروز اگرچه در مقایسه با سایر کشورها در ترکیه کمتر رسمی است اما شادی و سرور ناشی از آن کم از دیگر کشورهایی که آن را جشن می‌گیرند، نیست.

در حالی که کشورهایی مانند ایران تعطیل و مراسم رسمی دارند، جشن‌ها در ترکیه بیشتر مبتنی جامعه‌محور و محلی است. این جشنواره به عنوان پلی بین گروه‌های فرهنگی متنوع عمل می‌کند، میراث مشترک را برجسته و احساس همبستگی را تقویت می‌کند. برای مردم ترکیه، نوروز چیزی فراتر از جشن بهار است؛ زمانی برای تامل در گذشته و به انتظار نشستن برای آغازی نوتر و زیباتر. ازبکستان

در ازبکستان، همسایه جنوبی قزاقستان، نوروز در گویش محلی «ناوروز» خوانده می‌شود و با شور و شوق زیادی جشن گرفته می‌شود. تهیه و به اشتراک «سوملک»، یک غذای غلیظ و شیرین که از جوانه گندم تهیه می‌شود، سنت از سنت‌های جشن «ناوروز» است. خانواده‌ها در پخت و پز آن شریک می‌شوند و دوستان و خانواده‌ها در اطراف دیگ‌های بزرگ جمع می شوند و به نوبت آن را به هم می زنند و برای هم در سال نو آرزوهای قشنگ و زیبا می‌کنند.

«ناوروز» برای ازبک‌ها نماد میراث ملی و غرور فرهنگی است. در موسوم نوروز خانواده‌ها از اقوام و یکدیگر بازدید می‌کنند و خیابان‌ها با موسیقی محلی، رقص و جشن‌های پر جنب و جوش می شوند و رنگ شادی و هیجان بخود می‌گیرند. «باخشی‌» یا همان نوازندگان سنتی با ترانه‌ها حماسی مخاطبان را مجذوب خود می‌کنند و گروه‌های دیگر رقص‌های ازبکی مثل لزگی را اجرا می‌کنند با ضرب‌های پر جنب و جوش «دوئرا» یا همان ساز «دایره» و ملودی‌های نی.

تبریک و عبارت «ناوروز مبارک» در سراسر کشور طنین‌انداز می‌شود و ازبک‌ها برای رفاه و خوشبختی یکدیگر دعا و آرزو می‌کنند. نوروز در ازبکستان نیز علاوه بر استقبال از سال نو، جشنی روحیه و وحدت‌بخش و پیامش خوش‌بینی و شروعی تازه و نویدبخش شادی است.