بازار طلای ایران و حرکت در مسیر مخالف

ساعت 24 - همزمان با افزایش سریع بهای جهانی طلا در روزهای اخیر، در بازار غیررسمی در ایران، طلا با کاهش قیمت مواجه بوده است. به عبارت دیگر، تحولات بازارهای طلا در خارج و داخل ایران در دو سوی متفاوت حرکت کرده‌اند.

عدم اطمینان به چشم‌انداز شرایط اقتصادی جهان در پی تغییر سیاست تجاری دولت آمریکا عامل گرایش به طلا به عنوان گریزگاهی از ضعف بازارهای مالی به خصوص بازار سهام بوده است. برعکس در ایران، شرایط سیاسی به خصوص احتمال کاهش فشار خارجی و امید به جلوگیری از وخامت بیشتر شرایط اقتصاد داخلی باعث خوش‌بینی سرمایه‌گذاران و افزایش شاخص بازار بورس و کاهش بهای طلا شده است.

در شرایط همواره دشوار و غالبا بحرانی اقتصاد ایران و کاهش سریع ارزش پول ملی طی دهه‌های اخیر، هر عنصری که توانسته برای فرار از پول ملی به کار رود به محل سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. در این میان ارز خارجی و طلا، به خاطر سرعت و سهولت تبدیل آن‌ها در راس فهرست «گریزگاه‌ها» از پول ایران اهمیت و کاربرد بیشتری داشته‌اند.

تفاوت چشمگیر دیگر بین ایران و اقتصادهای بهنجار، نوع کسانی است که به سرمایه‌گذاری و بعضا سفته‌بازی در بازار ارز و طلا مبادرت می‌کنند. در اکثر کشورهای جهان، خرید طلا و ارز برای سرمایه‌گذاری یا عملیات سفته‌بازی کمابیش منحصر به نهادهای مالی و موسسات تخصصی است و ارتباط مردم عادی با این بازارها نیز عموما منحصر به دارا بودن سهام این موسسات است.

در ایران، ورود افراد عادی به عرصه خرید و فروش ارز و طلا از چهل و چند سال پیش به فرهنگ اقتصادی راه یافته است.

تا قبل از استقرار جمهوری اسلامی، معامله طلا توسط شهروندان عادی منحصر به خرید زیورآلات به منظور استفاده شخصی یا در نهایت، سکه برای هدیه بود. البته گرایش سنتی به خرید و نگهداری زیورآلات طلا به عنوان پس‌انداز بلندمدت، و نه سودبری کوتاه‌مدت، نیز وجود داشت.

در مورد صاحبان دارایی‌های کلان نقدی هم، رشد سریع اقتصادی و امکانات فراوان سرمایه‌گذاری تولیدی پرسود، همراه با ثبات نرخ ارز خارجی، باعث شده بود که گرایش به سرمایه‌گذاری در بازار به معدود سرمایه‌گذاران متخصص در این زمینه منحصر شود.

توجه به طلا و ارز به عنوان محلی برای حفاظت از دارایی در برابر شرایط ناگوار اقتصادی کوتاه مدتی پس از انقلاب ۱۳۵۷ و افزایش ناگهانی نرخ ارز خارجی پس از دهه‌ها ثبات قیمت بروز کرد.

همزمان، بهای جهانی طلا هم از اوایل دهه ۱۹۸۰ روندی صعودی را آغاز کرد که همراه با افزایش نرخ ارز خارجی در ایران، طلا را به کالایی مناسب سودبری تبدیل کرد.

خرید و فروش ارز خارجی نیز به‌تدریج به عنوان گریزگاهی از پول ملی رواج یافت، اما به خاطر سختگیری دولت در مورد معاملات آزاد ارز و دشواری دسترسی به معامله‌گران در شهرهای کوچکتر، مزیتی برای خرید طلا توسط شهروندان عادی ایجاد شده بود.

در حال حاضر، اگر کاهش بهای ارز و طلا در بازار آزاد ایران استمرار داشته باشد، باید آن را به عنوان عاملی در کاهش سرعت افزایش نرخ تورم، مفید دانست. در عین حال حرکت متغیرهای اقتصادی ایران در جهت مخالف حرکت آن‌ها در سطح جهانی هشدار دیگری در مورد انزوای طولانی‌ مدت اقتصاد ایران و عوارض آن، از جمله دشواری بازگشت به شرایط بهنجار اقتصادی حتی در صورت رفع بحران‌های کنونی است.