مرگ خاموش در کمین کارگران باربر
ساعت 24 - افزایش آمار بیماری‌های شغلی به ویژه بیماری‌های ناشی از حمل بار غیراستاندارد، یکی از مواردی است که زنگ خطر را برای متولیان حوزه ایمنی و بهداشت شغلی و پزشکان طب‌کار به صدا درآورده است.
مرگ ناشی از بیماری‌های شغلی که به مرگ خاموش معروف است، طبق آمار میانگین جهانی، ۵ تا ۷ برابر آمار مرگ ناشی از حوادث شغلی ناگهانی است شرایط سخت کار در حالی با بیماری‌های شغلی ناشی از کار گره خورده که همزمان سن بازنشستگی در کشور نیز از امسال افزایش یافت. البته بسیاری از مدافعان افزایش سن بازنشستگی و مخالفان بازنشستگی زودتر از موعد کارگران درگیر مشاغل سخت و زیان‌آور به افزایش متوسط سن امید به زندگی از ۶۹ سال به ۷۷ در دو دهه اخیر ارجاع می‌دهند اما این واقعیت را در نظر نمی‌گیرند که امید به زندگی متوسط جامعه هرگز نمی‌تواند با امید به زندگی بازنشستگان تامین اجتماعی که عمدتاً کارگر هستند، برابر باشد!
استفاده از کارگران باربر به جای وسایل حمل و نقل
«سجاد» کارگر سابق باربر یک شرکت آب معدنی است. او روزانه چندین تن آب معدنی یک شرکت را خالی کرده و به همین دلیل در ۳۲ سالگی با دیسک کمر، مشکل زانو و درد مچ‌دست مواجه شده اما دردهای استخوانی او تنها عارضه‌ای نیست که وی پس از سال‌ها کار و تغییر شغل خود از باربری به خیاطی با آن دست و پنجه نرم می‌کند. وی برای تحمل دردهای استخوانی و خستگی بعد از کار خود، بنا بر توصیه نادرست برخی همکارانش که شغل مشابه داشتند، به دام اعتیاد افتاده و این اعتیاد همچنان با اوست.
این کارگر خیاط که سابقاً باربر بوده، می‌گوید: بارها به مسئول بخش گفته بودم برای خالی کردن این حجم از بار و انتقال آن، به جای ابزار دستی و انتقال بار به کامیون، چرا از لیفتراک استفاده نمی‌کنید اما پاسخ او این بود که اگر لیفتراک می‌خریدیم نیاز به دو نفر داشتیم به جای ده نفر و عذر اغلب شما را می‌خواستیم!
چنین نگاهی البته به طور عمده در میان کارفرمایان و مدیران درباره سلامت جسمی و فیزیکی نیروی کار در بسیاری از کارگاه‌ها و محیط‌های کار وجود دارد.
با «سعید» هم که یک کارگر کرمانشاهی اتوبارهای تهران است، پس از فاصله گرفتن از دفتر یکی از اتوبارها در مرکز شهر صحبت کردم. او با اشاره به فشار کاری روزمره خود گفت: بسیاری از همکاران من گاهی به تنهایی یخچال‌های سنگین حدود ۱۰۰ کیلویی را چند طبقه بالا می‌برند؛ وسایل سنگینی که هر یک بیش از ۶۰ و ۷۰ کیلو وزن دارند و بارها بالا می‌روند. از آنجا که در پرداخت مزد، سهم راننده و شرکت بالاست، ما در روز حداقل دوبار باید بار خالی کنیم تا کار برای ما صرف داشته باشد و این کار هر روزه برای ما بسیار طاقت فرساست. او از نگرانی کارفرمایش برای ارتباط او با مردم، به ظن اینکه او و سایر کارگران جدا از شرکت پروژه تخلیه بار بگیرند، می‌گوید و از ذهنیت غلط مردم مبنی بر درآمد بالا و راحتی این شغل نیز ابراز ناراحتی می‌کند!
در واقع، بسیاری از کارگران باربر در بازارها و اتوبارها روزانه چنین وضعیتی دارند و از آنجا که اغلب آنان بیمه نیستند، معمولاً تا جایی که توان داشته باشند به این کار ادامه می‌دهند. سعید می‌گوید: زمان مفید این کار نهایتاً ۱۰ سال است و پس از آن فرد باید سراغ شغل دیگری برود.
کارگران نانوایی‌ها، کارگران ساختمانی و کارگران اتوبارها و باربری‌ها، بیشتر در معرض آسیب‌های شغلی ناشی از حمل بار سنگین قرار دارند؛ آسیب‌هایی که در بلندمدت مشکلات عدیده و لاینحلی ایجاد می‌کند
آیین‌نامه‌هایی که وجود دارند، اما اجرا نمی‌شوند
در حوزه حمل بار چندین آیین‌نامه در کشور موجود است که مهمترین آن‌ها، «حدود مجاز مواجهه شغلی» مصوب وزارت بهداشت است. البته «آیین‌نامه بهداشتی حمل بار دستی» تنظیم شده توسط وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۰ و آیین‌نامه حفاظتی حمل بار دستی (تنظیم شده توسط وزارت کار در سال ۱۳۸۹) نیز موجود است.
«محمد نظری» عضو انجمن متخصصین بهداشت حرفه‌ای در این رابطه می‌گوید: برخی آیین‌نامه‌ها مانند آیین‌نامه حفاظتی حمل بار دستی وزارت کار و آیین‌نامه بهداشتی حمل بار دستی وزارت بهداشت، جنبه ارشادی دارد و بازرسان بهداشت حرفه‌ای بنا بر سلیقه خود می‌توانند آیین‌نامه‌هایی که جنبه جزئی‌تر دارند را اعمال کنند. تنها آیین‌نامه مصوب الزام‌آور در این حوزه، آیین‌نامه «حدود مجاز مواجهه شغلی» است که توسط وزارت بهداشت مصوب شده و الزام‌آور است.
وی می‌افزاید: با این حال بیشتر اصول این آیین‌نامه در اکثریت قاطع کارگاه‌ها اجرا نمی‌شود. خود کارگران نیز با توجه به فشار کار و خستگی و گرما، توان تمرکز برای اجرای این آیین‌نامه‌ها (حتی به‌رغم آموزش ناظران بهداشت حرفه‌ای برای حمل صحیح بار) را ندارند. باید کارفرمایان و شرایط کار به نحوی انعطاف داشته باشد تا بیماری‌های شغلی گسترده ناشی از حمل بار سنگین کاسته شود.
نظری تصریح می‌کند: آیین‌نامه‌های موجود به‌طور دقیق با عدد و رقم و با آموزش نسبتاً دقیق ملزومات کار در حوزه حمل بار و بار استاندارد قابل حمل و شکل صحیح را توضیح می‌دهند اما اراده‌ای برای اجرا و نظارت بر آن‌ها به شکل قابل قبول هنوز وجود ندارد و دستگاه‌های دولتی و مجلس ازجمله کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، باید در این حوزه ورود کنند.
مرگ و میر شدید کارگران بر اثر بیماری‌های شغلی
«اکبر شوکت» رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی نیز در رابطه با موضوع فرسایش شغلی ناشی از حمل بار به ویژه در کارهای ساختمانی می‌گوید: درباره اجرا نشدن آیین‌نامه‌های بهداشت حرفه‌ای در حوزه حمل و بار و اثر ماندگار آن بر جسم و افزایش بیماری‌های شغلی بارها هشدار داده‌ایم. بسیاری از کارگران بازنشسته ما از دردهای جسمانی و بیماری‌های استخوانی و غضروفی ناشی از حمل بار در دوران خدمت خود دچار مشکل هستند که همگی ناشی از بد بلند کردن اجسام سنگین‌تر از استاندارد است.
وی افزود: به دلیل عدم رعایت آیین‌نامه‌ها، بارها از وزارت صمت خواستیم که به کلیه کارخانه‌های تولیدکننده مواد اولیه ابلاغ کند که به جای مثلا کیسه‌های ۵۰ کیلویی که استفاده از آنان به عرف رایج بدل شده، کیسه‌های ۲۵ کیلویی تولید کنند. مثلا کیسه‌های گچ، سیمان و حتی کیسه‌های آرد که توسط کارخانه‌های تولید آرد عرضه می‌شوند، باید ۲۵ کیلویی باشند. بسیاری از کارگران ما با حمل چندین باره کیسه‌های ۵۰ کیلویی و ابزار سنگین‌تر، به خود آسیب می‌زنند. اغلب تولیدکنندگان مصالح و مواد اولیه نیز مثل کارخانجات سیمان و آرد متعلق به بخش دولتی و نیمه‌دولتی است و این امکان وجود دارد که با یک ابلاغ، چنین موضوعی حل شود.
شوکت ادامه داد: بیماری‌های شغلی در میان کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و کارشناسان ایمنی به «مرگ خاموش» معروف است. طبق آمار میانگین جهانی، مرگ ناشی از بیماری‌های شغلی که به مرور رخ می‌دهد، ۵ تا ۷ برابر آمار مرگ ناشی از حوادث شغلی ناگهانی است. به این ترتیب اگر ما ۲ هزار نفر در سال کشته ناشی از حوادث شغلی داشته باشیم، احتمالاً سالانه ۱۰هزار نفر کارگر داریم که به دلیل بیماری‌های شغلی در پایان دوره خدمت یا در دوره بازنشستگی جان خود را از دست می‌دهند اما چون بیماری شغلی در عمل چندان به چشم آمار نمی‌آید، بسیاری از مسئولان با افزایش آمار بیماری‌های شغلی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند!
این فعال کارگری تاکید کرد: باید یک همکاری برای مهار بیماری‌های شغلی با توجه به وجود حداقل بیش از ۲۰ میلیون کارگر در کشور میان وزارت بهداشت، وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی در زمینه بهداشت حرفه‌ای به ویژه در زمینه حمل بار ایجاد شود اما از آنجا که وزارت بهداشت و تامین اجتماعی، پیشگیری‌محور نبوده و نگاه بلندمدت در میان آن‌ها وجود ندارد، این دوراندیشی به وجود نمی‌آید که باید از هم‌اکنون جلوی سونامی‌های بیماری‌های شغلی خطرناک به ویژه بیماری‌های تنفسی، سرطان و مشکلات استخوانی در سنین بالا را گرفت.
وی اضافه کرد: ما سالیانه 30 هزار حادثه شغلی در کارگاه‌ها و محیط‌های کار باز و بسته کشور داریم که خود به‌اندازه کافی سنگین است و بیماری‌های شغلی بر فشار ناشی از این انبوه حوادث بر بازار کار و فضای تامین اجتماعی کشور می‌افزاید. ما باید از هسته‌های ذی‌ربط در حوزه وزارت کار، بهداشت و تامین اجتماعی بخواهیم تا با ایجاد مرکزی مشترک برای ایمنی و بهداشت حرفه‌ای به هم‌افزایی برسند تا بتوانیم اقدامات مشترک بزرگی در این حوزه انجام دهیم.
شوکت با اشاره به پیشنهادات برخی کارشناسان بهداشت حرفه‌ای حوزه ساختمانی مبنی بر ضرورت به‌کارگیری مینی‌لیفت‌تراک‌ها برای جابه‌جایی بار در پروژه‌های بزرگ ساختمانی و باربری‌ها گفت: متاسفانه این پیشنهادات در شرایطی که معاونت روابط کار ما رفع الزام کسب گواهینامه ایمنی و بهداشت حرفه‌ای توسط پیمانکاران را برمی‌دارد و معاون رئیس جمهور بعدی آن را امضا می‌کند، چندان امکان طرح و تحمیل به کارفرمایان را ندارد.
توسعه ایرانی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.