ریزش 34‌درصدی تقاضای سرمایه‌گذاری

ساعت 24 - ولید آمار شاخص‌های کلان در جمهوری اسلامی به مرور رنگ می‌بازد. آمارها بهنگام نیستند. آمارها تناقض دارند و تعارض‌ها را به‌خوبی بازتاب نمی‌دهند. یکی از دلایل این اتفاق را می‌توان به دولتی‌بودن تولید آمار نسبت داد. در جمهوری اسلامی اجازه تولید آمار به بخش‌خصوصی داده نمی‌شود. دولت‌ها و نهادهای حاکمیتی به بخش‌خصوصی در تولید آمار اعتماد نمی‌کنند زیرا باور دارند این آمار ممکن است حقایقی را بازتاب دهد که حکومت تمایل به افشای آن‌ها ندارد.

.در جمهوری اسلامی مطابق یک قانون نانوشته تولید آمار در انحصار دولت قرار دارد. با توجه به اینکه دولت‌ها در ایران هر چهارسال با تغییرات گسترده روبه‌رو می‌شوند تولید آمار نیز بستگی به مدیران ارشد در هر وزارتخانه دارد که باید بهنگام باشد یا اینکه هرگاه مدیران ارشد تمایل داشتند باید آمارها منتشر شود.

وزارت صنعت، معدن و تجارت یکی از وزارتخانه‌هایی است که باید درباره تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی در کل کشور آمار تهیه کند. این یک کار بسیار ساده است؛ به این معنی که هر سازمان در هر استان با استفاده از چند شاخص اصلی می‌توانند تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی را برای هر استان در پایان ماه جمع‌آوری و به وزارتخانه بفرستند و این نهاد نیز آن را منتشر کند.

تازه‌ترین آمار تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی در سال1403 که از سوی وزارت صمت ارائه و در سایت این نهاد منتشر شده مربوط به دی‌ماه سال گذشته است. علاوه‌بر این در این سایت آمار «جواز تاسیس صنعتی صادره به تفکیک استان‌ها درج شده است. براساس عرف و قانون هر متقاضی سرمایه‌گذاری در جمهوری اسلامی باید برای سرمایه‌گذاری در گام اول به وزارتخانه و سازمان‌های استانی آن مراجعه کرده و مشخصات طرح خود را ارائه کند. آمارهای یادشده را می‌توان در حقیقت تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی تلقی کرد و معلوم نیست که همه تقاضای سرمایه‌گذاری تا آخر پیش بروند و به بهره‌برداری برسند.

با این توضیح و براساس آمار ارائه‌شده وزارت صمت میزان تقاضای سرمایه‌گذاری در 10ماه منتهی به دی‌ماه سال پیش به عدد 106941137میلیارد ریال رسیده است. این عدد نسبت‌به تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی در 10ماه منتهی‌به دی‌ماه1402 34‌درصد سقوط را تجربه کرده است. در صورتی که می‌شد درباره سقوط سرمایه‌گذاری صنعتی در این مدت پژوهش گسترده و کارشناسانه داشت شاید می‌شد به تاریخ معین درباره سقوط سرمایه‌گذاری صنعتی رسید. اما وزارت صمت و هیچ نهاد دیگری در این‌باره فعالیت دیگری انجام نمی‌دهند. می‌توان البته گمانه‌زنی کرد که مرگ بر اثر سانحه رییس‌جمهور مرحوم رییسی یکی از دلایل کاهش تقاضای سرمایه‌گذاری در 10ماه سال سپری‌شده است. تعداد مجوزهای درخواست‌شده در آمار ارائه‌شده از سوی وزارت صمت آمده است در 10ماه منتهی به دی‌ماه سال گذشته تعداد تقاضا برای سرمایه‌گذاری صنعتی به 14850مجوز درخواستی رسیده که کاهشی برابر 24‌درصد داشته است. به این ترتیب می‌توان با توجه به کاهش سرمایه‌گذاری در اندازه 34‌درصد نتیجه گرفت میزان سرمایه موردنیاز برای هر طرح صنعتی افزایش داشته است. از طرف دیگر براساس مجوزهای صادرشده برای این تعداد طرح نشان می‌دهد در صورتی که همه آن‌ها به بار بنشیند شمار شاغلان صنعتی در 10ماه منتهی به دی‌ماه1403 نسبت‌به مدت مشابه در 1402 نزدیک به 362‌هزار نفر خواهد بود که البته با رشد 30‌درصدی در همین مدت روبه‌رو خواهد شد. استان‌های مثبت و منفی در تعداد تقاضا آمارهای ارائه‌شده از سوی وزارت صمت نشان می‌دهد در 10ماه منتهی به دی‌ماه سال گذشته از نظر تعداد تقاضای سرمایه‌گذاری نسبت به 10ماه مشابه1402 از استان کردستان که شمار متقاضیان 6/‏‏1‌درصد افزایش داشته در بقیه استان‌ها تقاضای سرمایه‌گذاری منفی بوده است. بیشتر این کاهش تقاضای سرمایه‌گذاری در این مدت مربوط‌به استان البرز با60‌درصد کاهش و پس از آن به استان اصفهان با 54‌درصد کاهش و استان لرستان با 30‌درصد کاهش بوده است. نکته قابل اعتنا این است که در استان قم تعداد تقاضا برای سرمایه‌گذاری صنعتی 27‌درصد کاهش داشته اما میزان سرمایه‌گذاری با رشد 100‌درصدی روبه‌رو بوده است. این اعداد نشان می‌دهد تقاضای سرمایه‌گذاری در قم بیشتر برای واحدهای بزرگ‌تر بوده است. وضعیت برخی مناطق آزاد آمارهای وزارت صنایع نشان می‌دهد متقاضیان سرمایه‌گذاری در این گزارش وضعیت تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی در چند منطقه آزاد و نیز چند منطقه ویژه نیز دیده می‌شود. در گزارش یادشده تها منطقه آزاد با رشد‌های مثبت منطقه آزاد ماکو است. این منطقه از نظر شمار تقاضای صنعتی 50‌درصد، از نظر میزان تقاضای سرمایه 87‌درصد و نیز از نظر اشتغال صنعتی 36‌درصد رشد داشته است. از نکات قابل‌اعتنا درباره مناطق آزاد می‌توان به جزیره کیش اشاره کرد. این منطقه آزاد که قدیمی‌ترین منطقه است در 10 ماه منتهی به بهمن1403 از نظر تعداد مجوز برای سرمایه‌گذاری صنعتی 69درصد، از نظر میزان سرمایه‌گذاری 98‌درصد و از نظر تعداد اشتغال 85درصد سقوط را تجربه کرده است. تمایل به کدام صنعت بیشتر بوده است آمارهای ارائه‌شده از سوی وزارت صمت نشان می‌دهد در 10 ماه منتهی به دی‌ماه سال گذشته بیشترین تقاضا برای احداث کارخانه‌های «سایر محصولات کانی غیرفلزی» با 2645 تقاضا بوده است. تقاضا برای «محصولات لاستیک و پلاستیک» با 2503 تقاضای سرمایه‌گذاری در پله دوم از بیشترین تقاضا برخوردار بوده است. در مقابل صنعت «جمع‌آوری، تصفیه و توزیع آب با یک تقاضای سرمایه‌گذاری کمترین تقاضا برای سرمایه‌گذاری صنعتی را داشته است. واقعیت تلخ بررسی‌های این گزارش تازه برای تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی در سال1403 نشان می‌دهد ایران در صنعت به فلج سرمایه‌گذاری به‌ویژه در بنگاه‌های بزرگ و کارخانه‌هایی که می‌توانند تکنولوژی واردکنند شده است. نامشخص بودن نظام صنعتی و فقدان آزادی فعالیت‌های صنعتی با دخالت‌های دولت بیشترین سهم را در کاهش تقاضای سرمایه‌گذاری صنعتی داشته و دارد. جمهوری اسلامی با سیاستگذاری و حکمرانی اقتصادی ناکارآمد توسعه صنعتی ایران را به بیراهه کشانده است. درآمدهای قابل‌اعتنا و قابل فرار از پرداخت مالیات و نیز داشتن رانت، تقاضا برای سرمایه‌گذاری را در صنعت کاهش داده است.