مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث: ایران قابلیت ثبت جهانی ١٠٠ اثر را دارد

ثبت جهانی شوش و میمند

ساعت 24-دیروز از روزهای خوب میراث فرهنگی ایران بود. در این روز در سی‌و‌نهمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در شهر بن آلمان در حال برگزاری است، محوطه تاریخی شوش و منظر فرهنگی میمند به‌عنوان هجدهمین و نوزدهمین آثار ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیدند.

div align="justify">پیش‌از‌این، هفده اثر دیگر از ایران در این فهرست به ثبت جهانی رسیده بود؛ البته در همین رابطه، فرهاد نظری، مدیر‌کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید با توجه به فهرست موقت ایران در یونسکو، ما توانایی ثبت جهانی بیش از صد اثر دیگر را نیز داریم.دو پرونده شوش و میمند توسط متخصصان ایرانی و با مدیریت و ریاست محمد‌حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی، ارائه شد و با موافقت اعضا به‌عنوان هجدهمین و نوزدهمین اثر میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسید.در پرونده شوش، تپه باستانی آن با درنظرگرفتن معیارهای چهارگانه کمیته میراث جهانی درباره حفظ اصالت، یکپارچگی، مدیریت و حفاظت از محوطه، ارزیابی و بررسی شد. پرونده منظر فرهنگی میمند نیز که دو سال پیش به‌علت وجود کاستی‌هایی بازگردانده شده بود، با رفع نواقص مطرح‌شده و جلب‌ِنظر کمیته فنی، در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.با اضافه‌شدن این دو اثر، تعداد آثار ثبت‌ِجهانی‌شده ایران در یونسکو به ١٩ اثر رسید که شامل چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، بم و فضای فرهنگی آن، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ‌نبشته بیستون، مجموعه کلیساهای آذربایجان، سازه‌های شوشتر، مجموعه تاریخی بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، محوطه تاریخی شوش و منظر فرهنگی میمند است. شوش واقع در استان خوزستان، یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته‌شده جهان است. نخستین آثار وجود یک دهکده مسکونی در شوش مربوط به هفت‌هزار سال پیش از میلاد است. طبق اسناد باستانی شوش از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است. میمند نیز روستایی صخره‌ای در دهستان میمند از توابع بخش مرکزی شهرستان شهر بابک در استان کرمان است. از روستای باستانی میمند با قدمتی در حدود هشت هزار سال، به‌عنوان یکی از معدود روستاهای دستکند که هنوز زندگی روستایی و معمولی در آنها جریان دارد، یاد می‌شود. فرهاد نظری، مدیر‌کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، در گفت‌وگویی با «شرق» در همین رابطه و با تبریک ثبت جهانی شوش و میمند در فهرست یونسکو، گفت: «آثار تاریخی-فرهنگی در دو سطح ثبت‌شدنی هستند؛ یکی ثبت ملی که این بخش در ایران از سال ١٣١٠ شروع شد و دیگری ثبت جهانی است که در پی اجرای کنوانسیون ١٩٧٢ پاریس، شروع شد؛ در آن اجلاس پاریس که هفدهمین اجلاس یونسکو بود، ثبت جهانی مطرح شد و این تصمیم گرفته شد که یونسکو موظف است آن دسته از میراث فرهنگی جهان را که ارزشی فراتر از یک قوم و ملیت دارند، در فهرستی جداگانه ثبت کند. ایران در سال ١٣٥٣ به این کنوانسیون ملحق شد و برای اولین بار در ١٩٧٨، سه اثر چغازنبیل تخت‌ جمشید و میدان نقش جهان را برای ثبت در این فهرست پیشنهاد داد که هر سه هم به ثبت جهانی رسیدند. در این موضوع مرحوم شهریار عدل نقش بزرگ و بسزایی ایفا کرد». نظری در ادامه افزود: «بعد از آن تاریخ، ثبت جهانی در ایران به دلایلی با وقفه‌ای
٢٤ ساله مواجه شد؛ پس از آن تلاش‎‌ها برای ثبت جهانی بقیه آثار دوباره شروع شد. در این دوره تخت سلیمان پاسارگاد و بیستون و...، به ثبت رسیدند، آخرین اثر ایرانی ثبت‌ِجهانی‌شده که سال گذشته وارد این فهرست شد، شهر سوخته است».
طبق گفته مدیر‌کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، هر کشوری در حوزه میراث فرهنگی و طبیعی هر سال دو سهمیه برای ارائه به یونسکو و ثبت جهانی آن دارد؛ یک سهمیه میراث فرهنگی و یکی میراث طبیعی. سال گذشته که شهرسوخته ثبت شد، ما پرونده‌ای در حوزه میراث طبیعی نداشتیم و سهمیه ما به‌همین‌دلیل سوخت چون باید ١٨ ماه قبل پرونده پیشنهادی خود را تهیه و ارائه می‌کردیم.
نظری همچنین در بخش دیگری از گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: «ما هم‌اکنون نزد یونسکو یک فهرست موقت از آثار دارای قابلیت ثبت جهانی داریم و این فهرست در سال ٢٠٠٨ تکمیل شد و هم‌اکنون ٣٧ اثر در آن درج شده است -شوش و میمند هم در این فهرست بودند و با ثبت جهانی دائم‌شان در روز گذشته آنها از این فهرست موقت خارج شدند- قرار است ما امسال دوباره این فهرست موقت را به‌روز کنیم. بر‌اساس بررسی‌ها و امکان‌سنجی‌های انجام‌شده، در استان‌های مختلف کشور بیشتر از صد اثر با قابلیت ثبت جهانی داریم و در سال‌های آینده به‌مرور این آثار با تشکیل پرونده، برای ثبت جهانی پیشنهاد می‌شوند».
او در رابطه با پرونده ثبت جهانی دو اثر جدید ایران در فهرست یونسکو نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: «شوش و میمند قبلا جزء فهرست موقت پیشنهاد شده بودند؛ میمند دو سال پیش با کاخ گلستان پیشنهاد شده بود و کارشناسان یونسکو ایراداتی اساسی به پرونده آن وارد کردند و به‌همین‌دلیل آن پرونده مردود اعلام شد؛ اما با توضیحات کارشناسان ایرانی، رأی از مردود به مرجوع تغییر کرد. چون اگر رأی مردود می‌ماند، امکان ارائه مجدد آن وجود نداشت. درنهایت در این دو سال اشکالات پرونده رفع شد و امسال بدون نوبت، ارائه و ثبت جهانی شد. درباره شوش نیز باید گفت با وجود اینکه اینجا جزء اولین آثار ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است و جزء مهم‌ترین محوطه‌های باستان‌شناختی دنیاست که لوح سیمین و زرین و لوح حمورابی از آنجا کشف شده است و از دوره‌های عیلامی تا دوره متأخر در آن آثاری پیدا شده است، اما با تأخیر برای ثبت جهانی آن اقدام شد، چون محوطه شلخته‌ای بود که به آن تعرض شده بود، فعالیت‌های باستان‌شناسی‌اش متوقف شده بود. چندین سال تعیین حریم آنجا مشخص نشد تا اینکه امسال آن را ابلاغ کردیم و...».
نظری در ادامه می‌افزاید: «درنهایت با وجود اینکه دو سال پیش پرونده شوش پیشنهاد شد، تلاش شد این مشکلات برطرف شود و وقتی این پرونده را پیشنهاد دادیم، با حجم عظیمی از کارهایی مواجه بودیم که باید انجام می‌دادیم؛ برای مثال باید برای موافقت با موضوع، مسئولان محلی را هماهنگ می‌کردیم و همینطور تعیین حریم را که خیلی اهمیت داشت، انجام می‌دادیم و شرایط محوطه شوش را در حد استانداردهای جهانی یونسکو بالا می‌آوردیم و خوشبختانه همین‌گونه هم شد و درنهایت کارشناسان معتمد یونسکو آمدند، بازدید کردند و از جنبه‌های مختلف، شرایط را بررسی کردند و به سود ایران رأی دادند».