گزارش ساعت 24 از جستجو برای یافتن رد پای واسطه‌ها در میدان مرکزی میوه و تره‌بار تهران

هیچ دلالی پیدا نشد

سایت خبری تحلیلی ساعت 24- فراز جبلی- جمعه شب بود که خبر رسید، رییس اتاق اصناف ایران تصمیم دارد ساعت 6 صبح روز شنبه برای بررسی وضعیت میوه و تره‌بار تهران در میدان مرکزی این صنف حضور یابد. ماجرای گرانی میوه و تره‌بار این روزها به سوژه‌ای داغ برای رسانه‌ها تبدیل شده است، میوه فروش‌ها مشکل را گردن گرانی میوه در میادین و کمبود میوه می‌اندازند و کشاورزان از قیمت پایین میوه و ضرر خود نالانند.

بسیاری از مدیران در این میان اعلام کرده‌اند که مشکل، وجود دلال و رانت‌خوار در این بازار است. در واقع نظر ابتدایی این است که عده‌ای میوه را از کشاورز می‌خرند و با قیمتی گران‌تر به میوه‌فروشان می‌فروشند. حال که علی فاضلی در همین رابطه تصمیم به ورود گرفته است بهترین فرصت بود که به صورت میدانی این بازار مورد بررسی خبرنگاران قرار گیرد.
ساعت پنج و نیم صبح روز شنبه، مسیر جاده بهشت زهرای تهران به نسبت بقیه ساعات بسیار خلوت است اما به محض آن که وارد خروجی میدان مرکزی میوه و تره‌بار تهران می‌شویم ترافیک آغاز می‌شود. اصلا به نظر نمی‌رسد که صبح زود است، تمام بازار در تکاپو است. در واقع اینجا خود شهری بزرگ است که در آن عده زیادی به فعالیت‌های گوناگون در زمینه میوه می‌پردازند. قبل از ملحق شدن به تیم خبری چند دقیقه‌ای با یکی از فعالان این بازار صحبت می‌کنم. خبر می‌دهد بر خلاف آن که قرار بود این دیدار سرزده باشد هفته گذشته سازمان تعزیرات اقدام به ساماندهی کاملی از این بازار بزرگ کرده است و اکنون وضعیت نسبت به هفته گذشته بسیار بهتر است. به سراغ غرفه‌ای که قرار بود رییس اتاق اصناف در آن حضور یابد می‌روم. پیدا کردن تیم اتاق اصناف اصلا مشکل نیست. وجود دوربین‌های صدا و سیما کافی است که تجمع زیادی در نزدیک غرفه صورت پذیرد. در مرکز این تجمع، فاضلی رییس اتاق اصناف، درودیان رییس بازرسی اصناف و دارایی نژاد رئیس اتحادیه میادین میوه و تره‌بار حضور دارند.
وعده برخورد با واسطه‌ها
فاضلی در این بازدید با انتقاد از حضور برخی افراد غیرموثر و واسطه‌های غیر ضروری در میدان میوه و تره بار مرکزی تهران گفت: اتاق اصناف ایران در پی حل این دغدغه است و به زودی با مسئولان ذیربط این موضوع را بررسی خواهد کرد. وی افزود: موضوع یاد شده در نشستی با روسای اتحادیه بارفروشان و میوه و تره‌بار تهران و همچنین مسئولان سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
خبرنگار صدا و سیما معلوم است چندان با وضعیت اقتصاد آشنا نیست. دائما قیمت میوه در میدان اصلی را با قیمت میوه در سطح شهر مقایسه می‌کند و معتقد است چنین اختلاف قیمتی خبر از وجود دلالی در بازار می‌دهد. اما در تحلیل خود بسیاری از موارد را لحاظ نمی‌کند. رییس اتحادیه بارفروشان و میوه و تره‌بار تهران هم دائما تأکید می‌کند که وظیفه وی رسیدگی به میدان بزرگ است و مسئولیتی در قبال قیمت میوه در سطح شهر ندارد.
معیار جستجوی دلال‌ها چیست؟
از دارایی نژاد می‌پرسم چگونه تشخیص می‌دهد که چه کسی میوه فروش عمده است و چه کسی دلال؟ معیار سنجش دلال به گفته وی این است که عمده فروشان بار خود را در غرفه‌های تعریف شده به فروش می‌رسانند اما دلالان در فضای بیرون غرفه‌ها که غیرمسقف است اقدام به فروش می‌کنند. نگاهی به اطراف انداختم. اکثر میوه‌ها در خارج غرفه‌ها به فروش می‌رسد و داخل حجره‌ها که اصولا خالی است. به سراغ فروشندگانی که با تعریف رییس اتحادیه دلال هستند می‌روم. از وی کارش را می‌پرسم. خود را حق العملکار معرفی می کند و در جواب این سوال که چرا یک غرفه‌ را اجاره نمی‌کند، غرفه‌ای بزرگ را نشان می‌دهد و می‌گوید این غرفه متعلق به وی است. به گفته وی زمانی که یک میوه فروش سطح شهر تصمیم به خرید میوه دارد نیاز است که مسافت اندکی را برای بارگیری میوه در اتوموبیل باری خود طی کند به همین دلیل جلوی غرفه‌ها به عنوان ویترین کالاها استفاده می‌شود و این موضوع از قدیم وجود داشته است.
از وی می‌پرسم که چرا قیمت میوه‌های وی با میوه‌های سطح شهر تفاوت جدی دارد؛ فرمول محاسبه قیمت را به من توضیح می‌دهد. قیمت فاکتوری که از سوی عمده فروشان ارائه می‌شود، ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت و بعد از احتساب هزینه حمل و نقل قیمت میوه برای مصرف کننده تعیین می‌شود. البته هنوز هم تفاوت قیمت میان بازار بزرگ و سطح شهر چشمگیر است.
باغدارها و کشاورزانی که محصولات خود را به بازار آورده‌اند را مشاهده می‌کنم که در حال معامله با حق العمل کاران هستند. از جمعی از آنها می‌پرسم چرا میوه‌های خود را به حق العمل کار می‌دهید در حالی که می‌توانید خود محصولات را به فروش برسانید و دست دلالان را از این بازار کوتاه کنید. با پوزخند جواب من را می‌دهند. به گفته آنها کار این افراد باغداری و کشاورزی است و اصولا چیزی از فروش نمی‌دانند و نمی‌توانند وقت خود را صرف فروش کنند. از سوی دیگر اگر بخواهند کالای خود را بفروشند اگر کالا روزی فروش نرود امکانات سردخانه برای آنها مهیا نیست. آنها سال‌ها است که عرف این بازار را پذیرفته‌اند. ساز و کار عملی به این شکل است که آنها میوه خود را به حق العمل کار می‌دهند و این افراد میوه را در همین بازار به فروش می‌رسانند. نرخ حق العمل‌کاری این بازار برای کسانی که پول میوه را پیش می‌گیرند ۱۰ درصد و برای کسانی که بعد از فروش میوه پول را دریافت می‌کنند ۵ درصد است. هزینه تخلیه بار هم بر عهده حق العمل کار است و اصولا کشاورزان غرفه‌ای ندارند که بخواهند کالا در آن به فروش برسانند. به آنها می‌گویم چرا قیمت میوه حتی با فرمولی که در بازار ارائه شده است با قیمت سطح شهر نمی‌خواند. به من آدرس غرفه‌هایی که به نام آجر قرمز معروف شده‌ است را می‌دهند. جایی که به قول آنها میوه‌های شمال شهر تهران به فروش می‌رسد.
در محله آجر قرمزها چه خبر است
غرفه‌های آجر قرمز گران قیمت‌ترین غرفه‌های میدان میوه و تره‌بار مرکزی است. نرخ اجاره ماهانه یک غرفه در محل‌های کم تردد ماهی ۲ میلیون تومان، در مناطق متوسط ۳ میلیون تومان و در آجر قرمز حدود ۶ میلیون‌ تومان است. اکثر این افراد میوه‌هایی که در میان مردم به عنوان مجلسی معروف است را به فروش می‌رسانند. میوه‌های وارداتی و تولیدات با کیفیت بسیار بالا به وفور در این غرفه‌ها یافت می‌شود. قیمت آنها هم متفاوت از سایر بخش‌های میدان است. در واقع وقتی فرمول محاسبه قیمت را انجام می‌دهیم متوجه می‌شویم که قیمت سطح شهر از افزایش ۳۰ درصدی قیمت در این بخش از بازار مشخص می‌شود. سراغ قدیمی‌های این صنف را می‌گیرم. با پیرمردی هم صحبت می‌شوم که تا پایان دوره ابتدایی تحصیل کرده است و پدر و پدربزرگش هم بارفروش بوده‌اند. از وی علت نوسانات قیمت میوه را سوال می‌کنم. با خوشرویی جواب می‌دهد قیمت را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند و چیزی به نام دلالی وجود ندارد. به گفته وی این که حق العملکار فروش محصولات را برعهده بگیرد یک امر عادی است و همیشه وجود داشته است چرا که اصولا در راستای تخصیص بهینه کار و ارائه تخصصی خدمت است. تأکید می‌کند که یک نهاد دولتی نمی‌تواند شخصی را پشت میز بنشاند که مظنه تعیین کند و باید ساز و کار بازار عمل کند. وی این بازار را به یک بورس تشبیه می‌کند و می‌گوید همانطور که دخالت در بورس سکه باعث آسیب است این عمل در بازار میوه‌ هم اثراتی مخرب دارد. برای من بسیار جالب بود که فردی غیراقتصادی کاملا با ادبیات اقتصادی صحبت می‌کند اما مدیران تحصیل کرده دولتی ایران هنوز به دنبال دلال و دزد و فرافکنی می‌گردند.
این فعال بازار میوه مهمترین مشکل این بازار را در نحوه بسته بندی می‌داند. به گفته وی کمترین اختلاف قیمت میان میدان اصلی و سطح شهر برای موز است که معمولا کیلویی ۲۰۰ تا ۳۰۰ تومان تفاوت قیمت دارد. وی علت آن را به خاطر نوع بسته بندی موز می‌داند و می‌گوید اگر ما حق العمل کاران به نوعی سازماندهی می‌شدیم که بسته بندی و طبقه بندی کیفیت کالاها در میدان صورت می‌گرفت طبیعتا قیمت کالاها هم کاهش می یافت.
به جمع تیم بازدید کننده باز می‌گردم. هنوز هم به دنبال دلال در بازار می‌گردند و صحبت بر سر سم تاریخ گذشته است. انگار همه افراد خود را موظف می‌دانند که مجرمی در این بازار پیدا کنند. اما واقعیت این است که این میدان میوه و تره بار یک نمونه کامل از بازاری اقتصادی است که در آن ساز و کار اقتصاد به شکل کامل در جریان است. شاید بهتر باشد به جای جستجوی دلال راهکارهایی برای بهبود کارکرد این بازار جستجو کنیم.